Demographic processes in central Pomerania after 1988

• Autorzy: Rydz E.

Warianty tytułu

PL

Procesy demograficzne na Pomorzu Środkowym po 1988 roku

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Present population structure of Central Pomerania is a consequence of demographic transformations introduced in the post-war period. The population of the described region is heterogenic and has been combined by people who came from different parts of Poland, autochthons and generations born in this particular area. However the settlers from Central Poland (41.9%) and people who came from abroad (24.3%) including over 23.0% from the former USSR played the most important role in creating a new population structure (Rydz 1979). One of crucial factors influencing evolutions of population’s patterns in basic population structures are migrations. Migrations seem to confirm spatial adjustment abilities of population to constantly evolving social and economic conditions. A fast pace of a demographic development in Central Pomerania was an effect of a fast rise in the urban population (Tab. 1). An incredible role in developing processes have played industrialization that improved accommodation conditions and generated a shift of population from rural to urban districts. However between 1988-2002 a crucial role in the process of the dynamics’ evolution played social and economic transformations. A source of those unfavorable transformations (Fig. 1) should be considered in evolving social and economic situation of population. It makes young people migrate to other cities of Poland or other countries of the European Union such as Germany, the Great Britain, Ireland. According to the research the majority of the communities are characterized by a regressive type of demographic abilities (Fig. 2). A spatial concentration of the urban population is characteristic to a band-junction structure (Fig. 3). The biggest and best developed cities play a role of junctions in a settlement structure e.g. Koszalin, Słupsk, Lebork and Szczecinek. The present article also concentrates on factors influencing evolutions of population’ natural movements. The scientists recorded a tendency to limit a number of births in central Pomerania (Tab. 3 and Fig. 5). In a period of transformations they also recorded egression processes of the rural population.

PL

Obecny stan zaludnienia Pomorza Środkowego jest konsekwencją przekształceń demograficznych, które dokonały się w okresie powojennym. W zasadzie ludność zamieszkująca omawiany obszar jest pochodzenia heterogenicznego, są to przybysze z różnych stron Polski, repatrianci, reemigranci, autochtoni oraz następne pokolenia urodzone już na tym obszarze. Podkreślić należy, że największą rolę w zasiedlaniu Pomorza Środkowego odegrały dwie grupy ludności: osadnicy z Polski Centralnej (41,9%) oraz ludność napływowa z zagranicy (24,3%), w tym ponad 23,0% z byłego Związku Radzieckiego (Rydz 1979). Z badań jakie prowadzono wynika, że w latach 1950-2002 ludność Pomorza Środkowego (byłych województw: koszalińskiego i słupskiego) zwiększyła się o 49,3 tys. osób. Zdecydowanie najwyższy wskaźnik wzrostu liczby ludności wystąpił na omawianym obszarze w latach 1950-1960. Wysokie tempo ogólnego rozwoju demograficznego było przede wszystkim efektem szybkiego wzrostu ludności miejskiej. Głównym zaś źródłem przyrostu liczby mieszkańców miast był napływ ludności wiejskiej do miast oraz wysoki przyrost naturalny. Zjawisko takie utrzymywało się w odpowiednio mniejszej skali do 1970 r. Niezwykle istotnym czynnikiem rozwoju miast był przede wszystkim proces industrializacji oraz rozwój budownictwa mieszkaniowego. Pewne niekorzystne tendencje w zakresie rozwoju demograficznego jak i zmian w strukturach demograficznych ujawniły się w okresie trwających przeobrażeń społeczno-gospodarczych po 1989 r. Z uzyskanych materiałów wynika, że w latach 1988-2002 ludność wzrosła zaledwie o 2,5%, a w niektórych miastach, np. Słupsku i Koszalinie obserwuje się zmniejszenie liczby ludności. Zjawisko to jest szczególnie niekorzystne, gdyż dotyczy ono na ogół odpływu ludności młodej, która w poszukiwaniu lepszych warunków życia w tym pracy, migruje nie tylko do innych miast na terenie Polski, ale również do krajów Unii Europejskiej, np. Niemiec, Anglii, Irlandii czy Szwecji. Nowe uwarunkowania rozwoju społecznogospodarczego wywarły także wpływ na dokonujące się zmiany w gęstości zaludnienia. Uwzględniając uwarunkowania środowiska geograficznego, a także czynniki ekonomiczne, do wyróżniających się jednostek (gmin) pod względem liczby ludności przypadającej na 1 km2 należą położone wzdłuż wybrzeża gminy o sprzyjających warunkach dla rozwoju turystyki oraz te, które położone są w strefie oddziaływania większych miast, szczególnie Koszalina i Słupska. Trwający okres transformacji społeczno-gospodarczej uwidocznił wyraźnie swój wpływ na poszczególne elementy ruchu naturalnego ludności, a także częstotliwość zawierania małżeństw. Zdecydowany spadek (choć powolniejszy niż to ma miejsce w skali całego kraju) nastąpił w zakresie natężenia urodzeń, które na badanym terenie zmniejszyło się z 17,2‰ w 1988 r. do 10,6‰ w 2002 r. W okresie transformacji zaszły istotne zmiany związane ze zmianami postaw i zachowań w zakresie płodności i zawierania małżeństw . Pozytywnym zjawiskiem jest natomiast tendencja do zahamowania rosnącej liczby zgonów i w pewnym stopniu do jej ustabilizowania. Jednym z ważnych mierników zachodzących zmian społeczno-ekonomicznych jest ruchliwość przestrzenna ludności. Z badan jakie przeprowadzono wynika, że w latach 1988- -2002 na terenie Pomorza Środkowego, podobnie jak w skali całego kraju, doszło do wyraźnego ograniczenia mobilności przestrzennej ludności. Wyraźnie zmniejszyła sie intensywność napływu, zwłaszcza do miast. W świetle prowadzonych badan należy stwierdzić, że obniżenie poziomu migracji wewnętrznych na Pomorzu Środkowym w latach 1988-2002 doprowadziło do osłabienia procesu wyrównywania dysproporcji w rozwoju regionów czy różnic w poziomie warunków bytu ludności oraz przyczyniło się do wyludnienia i wzmożonego starzenia ludności omawianego regionu.

Słowa kluczowe

EN

demographic process; Central Pomerania region; population concentration; natural movement; migration balance; system transformation; population structure; demographic transformation; urban population; spatial concentration; town; rural population

• Wydawca: -
• Czasopismo: Baltic Coastal Zone. Journal of Ecology and Protection of the Coastline
• Rocznik: 2006
• Tom: 10
• Opis fizyczny: p.97-121,fig.,ref.

Twórcy

autor

Rydz E.

• Institute of Geography, Pomeranian Pedagogical University in Slupsk, Partyzantow 27, 76-200 Slupsk, Poland

Bibliografia

• Długosz Z., 2002. Stan i tendencje procesu starzenia sie ludnosci miast Polski w swietle wybranych mierników.). W: Demograficzne i socjalne aspekty rozwoju miast. (Conditions and tendencies of population’s aging in urban districts of Poland. In: Demographic and social aspects of towns’ development). (Ed.) J. Słodczyk, University of Opole, 93-116, (in Polish).
• Grucza J., 1981. Migracje ludnosci gmin województwa słupskiego w latach 1976-1977. (Migrations of populations of the communities located in a province of Słupsk 1976-1977), Słupskie Prace Matematyczno-Przyrodnicze, 1, WSP, Słupsk, (in Polish).
• Górz B., 2003. Współczesne procesy społeczno-gospodarcze i przyszłosc wsi w kotlinach sródkarpackich (na przykładzie wsi Gołkowice Dolne w pow. nowosadeckim). W: Współczesne przekształcenia i przyszłosc polskiej wsi. (Contemporary social and economic processes and future of rural districts located in Sródkarpacie /a village of Gołkowice Dolne in a community of Nowy Sacz/. In: Contemporary transformations and future of Polish rural regions). (Ed.) B. Górz, Cz. Guzik, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa, 163-180, (in Polish).
• Holzer J. Z., 1999. Demografia. (Demography), PWE, Warszawa, (in Polish).
• Jasiulewicz M., 1999. Przemiany społeczno-gospodarcze obszarów wiejskich Pomorza Środkowego. (Social and economic transformations of rural districts of Central Pomerania), Politechnika Koszalinska, Koszalin, 185, (in Polish).
• Jażewicz I., 2003. Miejska siec osadnicza regionów nadmorskich w okresie transformacji gospodarczej. (Urban colonization network of the coastal regions in a stage of economic transformation). Acta universitatis Carolinae, Geographica, XXXVIII, 1, Iniverzita Karlova v Praze, 131-139, (in Polish).
• Kondracki J.,1989. Geografia fizyczna Polski. (Physical Geography of Poland), PWN, Warszawa, (in Polish).
• Kotowska I. E., 1999. Przemiany demograficzne w Polsce w latach 90. w swietle koncepcji drugiego przejscia demograficznego. (Demographic transformations in Poland in the 90-ties in a concept of a second demographic shift), SGH, Warszawa, (in Polish).
• Liszewski S., 1998. Kolonizacja turystyczna terenów nadpilicznych. (Touristic colonization of regions located by the Pilica River), 26, Łódzkie Scientific Association, Łódz, (in Polish).
• Mitrega M., 1995. Demografia społeczna. (Social demography), Wydawnictwo Slask Sp. z o. o., Katowice, 43-117 (in Polish).
• Rajman J., 1972, Demograficzne i ekonomiczne aspekty dojazdów do pracy w rejonie Kedzierzyna-Koźla. W: Ziemia Kozielska. (Demographic and economic aspects of commuting in the region of Kedzierzyn-Kozle), vol. 2, (in Polish).
• Rajman J., 1989. Problemy rozwoju demograficznego aglomeracji górnoslaskiej. W: Studia nad urbanizacja południowej Polski. (Problems of demographic development of Upper Silesian agglomeration. In: Studies on urbanization of Southern Poland). Akademia Pedagogiczna w Krakowie, Kraków, (in Polish).
• Rajman J., 1990. Geografia osadnictwa i zaludnienia, Przewodnik metodyczny. (Geography of settlement and population, Method guide), WSP, Kraków, (in Polish).
• Rajman J., 1997. Strefa podmiejska – mechanizm powstawania i przekształceń. Nowe problemy badawcze. W: Geografia, człowiek, gospodarka. (Suburbs – mechanism of establishing and transformations. New scientific problems. In: Geography, people, economy). (Ed.) A. Jackowski, B. Domanski, Kraków, 67-73, (in Polish).
• Rydz E., 1979. Wybrane problemy demograficzne województwa słupskiego. (Selected demographic problems of a province of Słupsk). Słupsk’s Annuals, 54-68, (in Polish).
• Rydz E., 1989. Wyludnianie się wsi województwa słupskiego na przykładzie wybranych gmin. (Depopulation of rural districts in a province of Słupsk Community). Koszalinskie Studia i Materiały, KONB, v. 3-4, 34-61, (in Polish).
• Rydz E., 1996. Miejsce województwa słupskiego w przestrzeni społeczno-gospodarczej kraju. W: XI Sejmik Morski, Powojenne półwiecze polskiej gospodarki morskiej. (A position of a province of Słupsk in social and spatial structures in Poland. In: XI Sea Regional Council, Post-war half-century of Polish sea economy). Association “Civitas Christiana”, Szczecin, 265-285, (in Polish).
• Rydz E., 1999. Przekształcenia regionalnych rynków pracy na przykładzie Pomorza Środkowego. (Transformations of regional labor markets of Central Pomerania), WSP, Słupsk, Słupskie Prace Matematyczno-Przyrodnicze 12c, Geografia, 155-180, (in Polish).
• Rydz E., 2001. Ekonomiczne i demograficzne uwarunkowania przemian strukturalnych na lokalnych rynkach pracy Pomorza. (Economic and demographic conditions of structural transformations on local labor markets of Pomorze). Politechnics of Koszalin, Zeszyty Naukowe Wydziału Ekonomii i Zarzadzania, 7, , Koszalin, 227-248, (in Polish).
• Rydz E., 2002. Bariery edukacyjne młodzieży wiejskiej. W: Problemy społeczne wsi. (Educational obstacles of young people from rural districts. In: Social problems of rural districts). (Ed.) J. Banski and E. Rydz, Komisja Geogr. Rol. i Gospodarki Żywnosciowej PTG, Zespół Badan Transformacji Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, T. II, Warszawa, 53- -68, (in Polish).
• Rydz E., Grucza J., 1997. Tendencje zmian struktur demograficznych w makroregionie północnym w latach 1982-1994. (Tendencies of transformations of demographic structures in the northern macro-region between 1982-1994). WSP, Słupsk, Słupskie Prace Matem.-Przyrod., 11c, 35-59, (in Polish).
• Rydz E., Jażewicz I., 1999. Funkcja turystyczna małych miast Pomorza Środkowego. (Touristic function of small towns located in Central Pomerania), WSP, Słupsk, Słupskie Prace Matematyczno-Przyrodnicze, 12c,181-218, (in Polish).
• Slany K., 2003. Przemiany w sferze małżenstwa i rodziny w ponowoczesnym świecie. W: Procesy demograficzne u progu XXI wieku. Polska a Europa. (Transformations of marriage and family in a postmodern world. In: Demographic processes at a break of the 21st century. Poland and Europe). (Ed.) Z. Strzelecki. Vol. XVII, Warszawa, 136-140, (in Polish).
• Sobczak J., 1992. Obraz demograficzny województw nadmorskich w latach 1946-1990. (Demographic structure of the coastal provinces between 1946-1990), Baltic Institute, Gdansk, 52-118, (in Polish).
• Sytuacja demograficzna Polski. (Demographic situation of Poland), 2001. Rzadowa Rada Ludnosciowa, Raport 2000-2001, Warszawa, (in Polish).
• Zdrojewski E. Z., 1974. Z badań nad procesami migracyjnymi, integracyjnymi i adaptacyjnymi ludności w województwie koszalińskim. (Research on migration, integration and adaptation processes of population of a province of Koszalin), Annuals of Koszalin, Koszalin, KONB, (in Polish).
• Zdrojewski E. Z., 1997. Przemiany ludnościowe w województwach nadmorskich na tle przemian demograficznych w Polsce. (Population’s evolutions in the coastal provinces compared to demographic transformations in Poland), Demographic Studies, 2, (in Polish).
• Zdrojewski E. Z., 2000. Wpływ migracji definitywnych na przyrost rzeczywisty ludności w Polsce w latach 1975-1996. (Influence of definitive migrations on a real increase of population in Poland between 1975-1996), Politechnics of Koszalin, Koszalin, (in Polish).
• Zdrojewski E. Z., 2004. Geografia dla ekonomistów. (Geography for economists), Politechnika Koszalińska Koszalin, (in Polish).