Powiązania widokowe i przestrzenne polskich parków naturalistycznych z otaczającym je krajobrazem wiejskim - w świetle XIX-wiecznych traktatów

• Autorzy: Baster P.

Warianty tytułu

EN

Scenic and spacious connections of Polish naturalistic parks with the surrounding countryside – as described in the nineteenth-century treaties

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Na ziemiach polskich II połowa XIX wieku przyniosła znaczące zmiany społeczne, które w dużej mierze wpłynęły na sztukę ogrodową. Zainteresowanie tą dziedziną stało się powszechne w szerszych kręgach społecznych - powstały setki małych i średnich założeń parkowych. Ziemianie zaczęli urządzać podmiejskie posiadłości, korzystając z piękna otaczającego wiejskiego krajobrazu. Jego elementy zaczęto powszechnie uważać za rodzime i swojskie, a tym samym warte wyeksponowania. Projektowano powiązania widokowe posiadłości i jej okolicy - z parku widoczna była zarówno ściana pobliskiego lasu, jak i zabudowania najbliższej wsi. Funkcję parterów zaczęły pełnić obszary rolnicze, które wcześniej były mało doceniane w sztuce ogrodowej: łąki, pastwiska oraz pola uprawne. Dzięki temu przestrzeń nawet małych parków czyniła wrażenie rozległego założenia. Aby osiągnąć taki cel, konieczne było zastosowanie wielorakich zabiegów kompozycyjnych, opisanych na kartach XIX-wiecznych traktatów. W tych mało obecnie znanych dziełach określano, jak wyznaczać odpowiednie miejsca obserwacji na terenie parku i wytyczać przebicia drzewostanów w jego granicy. Sugerowano także dobór odpowiednich gatunków drzew, tak by wynikłe z tego zestawienia kolorystyczne tworzyły wrażenie wieloplanowej przestrzeni. Przedstawiano sposób wykorzystywania stawów do tworzenia szerokich widoków wychodzących daleko poza obszar parku. Wszystko po to, by obserwator zwiedzający park mógł objąć wzrokiem także położone na zewnątrz obszary rolnicze oraz inne, piękne elementy otaczającego krajobrazu.

EN

The second half of XIXth century brought significant social changes on Polish territories, which largely influenced the garden art. The interest of it became widespread in wider classes of society - hundreds of small and medium- size parks were created. Gentry began to decorate suburban estates, admiring the beauty of the surrounding countryside. Its elements were widely regarded as the familiar ones and worthy to be appeared. Scenic and special connections of the park and its surroundings have been designed - from the park both the nearby wood and village buildings were seen. Moreover, from the estate could be also admired the agricultural areas, that were previously little appreciated in the garden art: meadows, pastures and farmlands. So, even the space of small parks was perceiving as the large estate. To achieve this goal, it was necessary to apply multiple compositional ideas, described on the pages of the XIXth century treaties. In these little-known (in present day) books, their authors explained how to determine points of observation in the park and how to project the gaps between trees in the border. Selection of appropriate species of trees was also suggested, so that the combinations of colours created an impression of multi- distance space. Moreover, it was described how to use the ponds to create broad views - reaching even the horizon. All to make it possible for the park visitor to admire situated outside agricultural areas and other elements of the surrounding, beautiful landscape.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2011
• Tom: 568
• Opis fizyczny: s.11-20,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Baster P.

• Katedra Dendrologii i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Rolniczy im.H.Kołłątaja w Krakowie, al.29 Listopada 54, 31-425 Kraków

Bibliografia

• André É. 1879. L'Art des Jardines. Traite general de la composition des pares et jardines, Paryż.
• Bogdanowski J. 2000. Polskie ogrody ozdobne. Historia i problemy rewaloryzacji, Arkady, Warszawa: 106, 162.
• Czartoryska I. 1805. Myśli różne o sposobie zakładanie ogrodów przez I. C. Wrocław.
• Jankowski E. 1888. Ogród przy dworze wiejskim przez Edmunda Jankowskiego. Dwa tomy. Około 300-stu figur w tekście i 4 tablice litografowane. Warszawa: 3, 4, 7, 13, 27-29.
• Jankowski E. 1923. Dzieje ogrodnictwa w Polsce w zarysie. Bank dla Handlu i Przemysłu, Warszawa: 118.
• Jankowski E. 1938. Dzieje ogrodnictwa. Tom II. Od początku w. XIX do r. 1930 (z 69 rycinami). „Prace rolniczo-leśne" nr 30, PAU, Kraków: 373.
• Jasiński S. 1879. Wzory i plany ogrodów zastosowane do potrzeb naszego kraju oraz wzory kobierców kwiatowych z 16 tablicami planów i opisem hodowli stosowanych roślin, przez Stanisława Jasińskiego. Księgarnia B. Cassiusa, Warszawa: 9-11, 15, 17, 20, 24.
• Majdecki L. 1981. Historia ogrodów. Przemiany formy i konserwacja. PWN, Warszawa: 288.
• Strumiłło J. 1850. Ogrody północne przez Józefa Strumiłłę Radcę honorowego, Cesarskich Towarzystw: Wiejskiego Gospodarstwa, tudzież miłośników Ogrodnictwa Rzeczywistego Członka i Kawalera. Wydanie piąte poprawne z dziesięcią tablicami litografowanemi zawierającemi 70 figur. Księgarnia Rubena Rafałowicza oraz Józefa Zawadzkiego, Wilno: 307-309, 326.
• Strumiłło J. 1883. Józefa Strumiłły ogrody północne, wydanie siódme przerobione i pomnożone przez Władysława Tynieckiego, b. Profesora botaniki i ogrodnictwa w wyższ. kraj. Szk. Roln. w Dublanach, (z drzeworytami i planem). Ogród ozdobowy, hodowla roślin i kwiatów cieplarniowych i wazonowych; Kalendarz ogrodniczy. Józef Zawadzki, Wilno: 35, 36, 46, 48, 60-61, 70-71, 76.