Zieleń towarzysząca kapliczkom i krzyżom przydrożnym powiatu przeworskiego

• Autorzy: Pudelska K.

Warianty tytułu

EN

Greenery accompanying roadside shrines and crosses in Przeworsk district

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W krajobrazie Polski szczególne znaczenie mają kapliczki i krzyże przydrożne, stawiane jako przejaw wiary i pobożności miejscowej ludności. Są to malownicze drogowskazy, wyznaczniki własności ziemskiej, miejsca objawień, modlitwy, pochówku, to materialne dowody wdzięczności za otrzymane łaski, uzdrowienia, ale także obiekty wznoszone bez specjalnej intencji, po prostu „Bogu na chwałę". W chrześcijańskiej i ludowej tradycji obszar wokół kapliczek i krzyży wyznaczony płotem czy drzewami tworzył sacrum - miejsce święte, teren który należało chronić. Taką funkcję pełniła roślinność. Drzewa, krzewy stanowiły oprawę strefy kultu, były jednocześnie osłoną od wiatru, deszczu czy śniegu. W roku 2007 przeprowadzono analizę składu gatunkowego szaty roślinnej w otoczeniu 15 kapliczek i 16 krzyży przydrożnych w powiecie przeworskim. Oceniono stan zadrzewienia przy wybranych obiektach, oznaczono krzewy i gatunki roślin ozdobnych wykorzystanych do obsadzania rabat i pojemników. Przeprowadzone badania wykazały, że najliczniejszą grupą roślin rosnących przy kapliczkach i krzyżach przydrożnych są drzewa (93,5%), z dominującą lipą drobnolistną. Spośród krzewów popularnymi gatunkami są forsycja pośrednia oraz lilak pospolity. Na rabatach do najczęściej rosnących gatunków należą, m.in. lilia tygrysia, aksamitka wyniosła, aster gawędka, paciorecznik ogrodowy. W pojemnikach zdobiących miejsca sakralne sadzone są głównie: pelargonie i begonie. We wszystkich obiektach pojawiają się dekoracje z tworzywa sztucznego.

EN

In Polish landscape the roadside shrines and crosses erected as reflection of faith and piety of locals are of special relevance. These structures are a kind of picturesque road signs, markers of land property, places of revelation, prayer and funeral, material token of gratitude for mercy or return to health. Many of them have also been erected without any special intention, simply „to praise the Lord". In both, Christian and folk traditions, the area around shrines, outlined by a fence or door created sacrum - holy site, an area that has to be protected. The protective function was fulfilled by plants. Trees and bushes play the role of fencing the worship zone, and at the same time they were a shield from wind, rain or snow. In 2007 the species content of greenery in the vicinity of 15 shrines and 16 roadside crosses in the Przeworsk district was analysed. The research focused on trees, shrubbery and species of decorative plants growing in flowerbed and in pots. The results showed that the most numerous group of plants growing next to shrines and roadside crosses are trees (93.5%), with Tilia cordata as a dominating species. Among shrubbery Forsythia intermedia and Syringa vulgaris are most common. Lilium tigńnum, Tagetes erecta, Aster amellus, Carina X generalis are most frequently planted species in flowerbed, whereas Pelargonium and Begonia are mainly planted in pots. Artificial decorations are used in all of the surveyed objects.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2011
• Tom: 568
• Opis fizyczny: s.101-110,tab.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Pudelska K.

• Instytut Roślin Ozdobnych i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul.Leszczyńskiego 58, 20-068 Lublin

Bibliografia

• Falkowski M. 1982. Trawy Polskie. PWRiL, Warszawa: 564 ss.
• Foerstner D. 1990. Świat symboliki chrześcijańskiej. PAX, Warszawa: 545 ss.
• Gajda I., Sobaszek J. 2003. Kapliczki i krzyże przydrożne Sosnowca. Wyd. Muzeum w Sosnowcu, Sosnowiec: 199 ss.
• Gieysztora. 1982.Mitologia Słowian. Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa: 270 ss.
• Kowalczyk K. 2004. Szlakiem rabczańskich kapliczek. Wyd. Instytutu Teologii Księży Misjonarzy, Kraków: 78 ss.
• Kozaczyńska B. 2007. Kapliczki, figury i krzyże przydrożne elementem krajobrazu przyrodniczo-kulturowego południowo-zachodniego Podlasia, w: Przyroda i turystyka we wschodniej Polsce. Żabka M., Kowalski R. Wyd. Akademii Podlaskiej: 256-270.
• Marcinkowski J. 2002. Byliny ogrodowe - produkcja i zastosowanie. PWRiL, Warszawa: 420 ss.
• Mowszowicz J. 1985. Przewodnik od oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa: 356 ss.
• Seneta W., Dolatowski J. 2002. Dendrologia. PWN, Warszawa: 544 ss.
• Seweryn T. 1958. Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce. Wyd. PAX, Warszawa. 213 ss.
• Sobczak J., Sobczak J. 1999. Kapliczki przydrożne Poznania. Wyd. Poznańskie, Poznań: 68 ss.
• Zin W. 1995. Opowieści o polskich kapliczkach. Zakład Naukowy im. Ossolińskich. Wrocław: 60 ss.