Skutki powodzi roztopowej w roku 2006 w uregulowanym odcinku delty śródlądowej rzeki Nidy

• Autorzy: Struzynski A.

Warianty tytułu

EN

Consequences of the spring flood in year 2006 on the regulated part of middle delta in the Nida river

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rzeka Nida przepływa przez południową cześć Polski, obejmując swym zasięgiem głównie województwo świętokrzyskie. Nida, jako najdłuższa rzeka województwa licząca 151,2 km, odwadnia południową część Gór Świętokrzyskich i środkowo-północną część Niecki Nidziańskiej. W przeważającej części jest nieuregulowaną rzeką nizinną o średnim spadku 0,65 promila. Obszar Doliny Nidy pomiędzy przekrojami Stara Wieś i Pińczów został mocno przekształcony przez człowieka. Poza pełną regulacją rzeki na odcinku Stara Wieś–Motkowice i częściową Motkowice–Pińczów, w opisanym rejonie wykonano również prace melioracyjne. Rzeka Nida w środkowym biegu jest w przeważającej części obwałowana, co powoduje, że duży obszar powyżej oraz w rejonie delty śródlądowej jest wyłączony z pełnienia funkcji zbiornika retencji przeciwpowodziowej. Dodatkowo umocnienia te są zaniedbane. Zbyt wąska rozstawa wałów powoduje, że wiele wezbrań wiosennych osiąga rzędną ich korony. Powoduje to silne obciążenie konstrukcji obwałowań. Piaszczyste podłoże i dość gwałtowne powodzie wiosenne są dodatkowo przyczyną częstych awarii wałów przeciwpowodziowych. Woda, która wdziera się przez uszkodzony wał, wnosi na okoliczne pola duże ilości rumowiska, a następnie zalega na zawalu. Zmeliorowana dolina przeznaczona jest w dużym stopniu pod użytki zielone, z tego powodu zbyt długie zaleganie wody w dolinie może spowodować pojawienie się procesów gnilnych. Planowane jest poddanie badanego obszaru zabiegom renaturyzacyjnym. Celem artykułu jest określenie jakości funkcjonowania istniejących wałów przeciwpowodziowych na odcinku od 78+300 do 76+200, wykonanie oceny zagrożenia powodziowego i skutków powodzi po wykonaniu prac renaturalizacyjnych na tle powodzi wiosennej w roku 2006. Na opisywanym obszarze wykonywane są regularne pomiary geodezyjne i hydrauliczne (przekroje poprzeczne koryta Nidy, przekroje dolinowe oraz pomiary tachimetryczne, pomiary prędkości wody i spadku, pomiary granulometryczne i transportu rumowiska). Po powodzi wiosennej w roku 2006 wykonano pomiary geodezyjne, pomiary prędkości wody i spadku zwierciadła wody w rejonie zniszczeń na obszarze pomiędzy Starą Wsią a Motkowicami. Wykonano również pomiary tachimetryczne w rejonie Delty i wizję lokalną po powodzi w rejonie niepoddanym regulacji; poniżej Pińczowa (okolice Krzyżanowic). W artykule przedstawiono wyniki pomiarów dwóch rozmyć wału przeciwpowodziowego. Pierwsze powstało w odległości 76+840, a drugie – 76+640; około 500 metrów powyżej mostu w Motkowicach. Badany obszar porównano z innymi obszarami delty śródlądowej, na których prowadzone są wieloletnie badania przez zespół pracowników Katedry Inżynierii Wodnej AR w Krakowie.

EN

The Nida River flows trough the southern part of Poland. The basin of this river is localized mainly in Swietokrzyskie province. It is a longest river in this province (151.2 km) flowing in it's upper part trough the southern part of the Swietokrzyskie Mountains. In most part Nida is a not regulated lowland river, characterized by the slope of about 0.65 promiles. The Nida River valley between cross-sections Stara Wies and Pinczow had been strongly transtormed. Between villages Stara Wies and Motkowice, the typical river training had been done. The river also was partially trainned on the distance between Motkowice and Pińczów as well as in the short distance below Pinczow. The Nida River embankments are localized in the middle part so a big part of the river valley cannot be used as a small retenition. These narrowly distributed fortiffications are in a weak condition, what causes that spring flood waves which often reach the top of the embankments can easily destroy the embankments and flush onto the valley some of their parts together with the sandy substratum from below. The water flowing trough the destroyed part of the embankment transports the high volume of sand from the riverbed which, after the pass of floody flow, deposites on the river valley. Also the water cannot easily go back to the river channel. Both of those phenomenons are disadvantageous because of the landuse of this area as a feeding grounds and meadows. For improving of the current state, the renaturalization works are proposed. In the area of middle delta the long term measurements in situ and field reconaissance have been performed since 2003 by the scientists of the Department of Water Engineering, AU Krakow (bathymetry in river channel and in the river valley, flow velocity measurements and bedload characterization). After the flood in 2006 the main attention was focused on the region where damages of embankments were found. There were two damages between Stara Wies and Motkowice. First of them was localized in cross-section 76+840, and the second in cross-section 76+640, about 500 meters upstream from the bridge in Motkowice. The main goal of this paper is to present the current use of the embankments of the Nida River in on th esection km 78+300 – km 76+200 after the 2006 spring flood. Also the prognosis of the flood risk as well as the results of the flooding after the renaturalization works is presented. The land use of the presented area was compaired to the other parts of the middle delta and to cross-sections localized downstream.

Słowa kluczowe

PL

doliny rzeczne; rzeka Nida; dolina Nidy; powodzie roztopowe; ochrona przeciwpowodziowa; waly przeciwpowodziowe; uszkodzenia walow przeciwpowodziowych; rozmycia; szkody powodziowe

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2006
• Numer: 4/1
• Opis fizyczny: s.235-247,fot.,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Struzynski A.

• Katedra Inżynierii Wodnej, Akademia Rolnicza w Krakowie, Kraków

Bibliografia

• W. Bartnik, S. Deńko, A. Strużyński, T. Zając, M. Zawada. Analiza warunków przyrodniczych i ocena potrzeb renaturyzacji rzeki Nidy na odcinku delty środkowej. Przegląd Naukowy, Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, Rocznik XIII, zesz.spec. 30, Warszawa 2004a, s. 209–219.
• W. Bartnik, S. Deńko, A. Strużyński, T. Zając, M. Zawada. Wstępna koncepcja renaturyzacji rzeki Nidy na odcinku delty środkowej. Przegląd Naukowy, Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, Rocznik XIII, zesz. spec. 30, Warszawa 2004b, s. 220–230.
• W. Bartnik, S. Deńko, A. Strużynski, T. Zając. Renaturyzacja obszaru zlewni Nidy – Koncepcja opracowana dla potrzeb ochrony zasobów przyrodniczych w związku z planami realizacji programu „NATURA 2000”. Drukrol s.c., Kraków 2005, Monografia, s. 300.
• W. Bartnik, J. Florek, P. Wrona. Warunki przepływu wód katastrofalnych na obszarze delty śródlądowej rzeki Nidy. Bezpieczeństwo i trwałość budowli wodnych, Zesz. Nauk. AR Wrocław 2006a.
• W. Bartnik, A. Strużyński. Flood protection in high valued river ecosystem – Middle Delta system of the Nida River. Electronic Journal of Polish Agricultural Universities, 2006b, w druku.
• J. Florek, P. Bik, A. Strużyński. Ochrona przed powodzią obszaru delty śródlądowej rzeki Nidy. Bezpieczeństwo i trwałość budowli wodnych. Zesz. Nauk. AR Wrocław 2006.
• A. Łajczak. Nieopublikowane materiały, Ekspertyza wykonana dla Dyrekcji Parków Narodowych , Krzyżanowice k. Pińczowa, 1998.
• M. Madeyski, A. Łajczak, T. Zajac. Uwagi na temat przeprowadzenia prac odwodnieniowych na terenie wsi Umianowice z jednoczesnym zachowaniem dotychczasowych stosunków wodnych w dnie Doliny Nidy warunkujących funkcjonowanie unikalnego ekosystemu rozlewisk wodnych. Ekspertyza wykonana dla Świętokrzyskich Parków Krajobrazowych w Kielcach, 1998.
• F. Zawistowski i inni. Przyrodnicze i gospodarcze znaczenie rozlewiska rzeki Nidy na odcinku: Motkowice-Pińczów. Ekspertyza naukowa dla celów melioracji, Warszawa 1978/79.