Cechy sedymentologiczne różnowiekowych osadów korytowych na przykładzie doliny górnej Czarnej Hańczy (Pojezierze Suwalskie)

• Autorzy: Ostrowska A , Oswiecimska-Piasko Z. , Smolska E.

Warianty tytułu

EN

Sedimentological features of various age river channel deposits on the example of the upper Czarna Hancza valley (Suwalskie Lakeland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The aim of the research carried out in the upper Czarna Hańcza valley was to explore the characteristics of channel deposits from various ages and to evaluate their significance in the process of drawing conclusions about the fluvial environment. The deposits of the contemporary Czarna Hańcza channel were analysed; the channel itself is tortuous, locally meandering, with small meanders (with the curve radius of 30 to 70 metres). The deposits of the river with large-magnitude meanders were identified using the example of the Potasznia palaeomeanders, with the curve radius of 500 metres. The deposits of the braided sandur river, providing material for both types of younger fluvial deposits, were revealed in the exposures in Potasznia and Sobolewo. An analysis of the deposits' grain size was conducted using the sieve method, and the texture indicator was determined using the Folk and Ward method (1957). To draw conclusions about the environmental dynamics and the manner of transporting deposits on the basis of sedimentological features, the relationship between the average grain diameter - Mz (on the ϕ scale) and standard variation d₁ (sorting) was used, as well as one between the grain diameter - Mz and the first centile of the grain size distribution – C, which, along with larger ones, account, respectively, for 50% and 1 % of the deposit mass (Passega 1956, Passega Byramjee 1964, Mycielska-Dowgiałło 1995). In the relationship between the average grain diameter - Mz and the standard deviation - σ₁ pattern I was better visible in all the examined deposits, in which the thicker deposits were more poorly sorted. According to Mycielska-Dowgiałło (1995), it is a characteristic feature of a dynamie channel environment. Younger series are characterised by lesser differences in the average grain diameter, accompanied by larger variations in the sediment sorting and, at the same time, a poorer degree of sorting (individual channel types represent the lines with a similar ten dency, Mz-σ₁ but having a smaller channel gradient). Pattern II could be discerned only in the current facies deposits (which until naw has not been identified in the bottom deposits of Polish rivers), in which thicker deposits are better sorted. This is channel lag deposits. Also, in the C-M diagram, most of the points representing the examined deposits can be found in field I, comprising deposits transported in traction in an environment characterised by a high dynamie activity. In the case of contemporary channel deposits, the dependence of the deposition conditions on the channel gradient could be easily visible.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Prace i Studia Geograficzne
• Rocznik: 2003
• Tom: 33
• Opis fizyczny: s.59-70,rys.,wykr.,bibliogr.

Twórcy

autor

Ostrowska A

• Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski w Warszawie, Warszawa

autor

Oswiecimska-Piasko Z.

• Instytut Melioracji i Użytków Zielonych, Falenty, Raszyn

autor

Smolska E.

• Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski w Warszawie, Warszawa

Bibliografia

• Antczak B.,1986, Transformacja układu koryta i zanik bifurkacji Warty w pradolinie warszawsko-berlińskiej i południowej części przełomu poznańskiego podczas późnego vistulianu. Wyd. Nauk. UAM, Seria Geografia 35.
• Ber A., 1968, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, Ark. Jeleniewo. Inst. Geol. Warszawa.
• Ber A., 1974, Czwartorzęd Pojezierza Suwalskiego. Biul. Inst. Geol. 269, 23-106.
• Ber A., 1990, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, Ark. Suwałki. Państw. Inst. Geoi., Warszwa.
• Ber A., 2000, Plejstocen Polski północno-wschodniej w nawiązaniu do głębszego podłoża i obszarów sąsiednich. Prace Państw. Inst. Geol. Warszawa, CLXX.
• Florek 1991, Postglacjalny rozwój dolin rzek środkowej części północnego skłonu Pomorza. WSP Słupsk.
• Gonera P., 1986, Zmiany geometrii koryt meandrowych Warty na tle wahań klimatycznych w późnym vistulianie i holocenie. Wyd. UAM, Ser. Geografia 33.
• Ludwikowska-Kędzia M., 2000, Ewolucja środkowego odcinka doliny Belnianki w późnym glacjale i holocenie. Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa.
• Monderewicz W., Smolska E., 1999, Analiza morfologiczno-litologiczna paleomenadru w Potaszni [w:] Dynamika procesów stokowych i fluwialnych w rzeźbie młodoglacjalnej w świetle wybranych sech sedymentologicznych osadów – Materiały Warsztatów Terenowych Jeleniewo k/Suwałk, 13-17.09, 51-52.
• Mycielska-Dowgiałło E., 1980, Wstęp do sedymentologii (dla geografów). Wyd. WSP, Kielce.
• Mycielska-Dowgiałło E., 1995, Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna, [w:] E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. Wyd. WGSR UW, Warszawa, 29-105.
• Niedziałkowska E., 1991,The textural diversity of upper Quaternaty fluvial deposits in Carpatian Foreland, [w:] Evolution of the Vistula river valley during the last 15 000 years, part N. Geografhical Studies, Special Issue 6, IGiPZ PAN, 119-146.
• Niedziałkowska E., Skubisz A., Starkel L., 1977, Lithology of the Eo- and Mezo-holocene alluvia in Podgrodzie upon Wisłoka river. Studia Geomorphologica Carpatoho-Balcanica 11, 89-100.
• Ostrowska A., 1998, Współczesne procesy korytowe Czarnej Hańczy na odcinku jez. Hańcza - jez. Wigty. Praca magisterska, WGiSR UW, Warszawa.
• Oświecimska Z., 1998, Dynamika transportu fluwialnego na obszarze młodoglacjalnym na przykładzie Czarnej Hańczy. Praca magisterska, WGiSR UW, Warszawa.
• Passega R., 1964, Grain size representation by CM patterns as a geological tool. J. Sedim. Petrol. 34.
• Passega R., Byramjee R., 1969, Grain-size image of clastic deposits. Sedimentology, 13, 233-252.
• Racinowski R., Szczypek T., Wach J., 2001, Prezentacja i interpretacja wyników badań uziarnienia osadów czwartorzędowych. Wyd. UŚ, Katowice.
• Rutkowski J., 1995, Badania uziarnienia osadów bardzo gruboziarnistych, [w:] E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. Wyd. WGSR UW, Warszawa, 106-114.
• Zieliński T., 1993, Sandry Polski północno-wschodniej i warunki sedymentacji. UŚ, Katowice.
• Zieliński T., Smolska E., 1999, Cechy strukturalne i teksturalne osadów sandrowych [w:] Dynamika procesów stokowych i fluwialnych w rzeźbie młodoglacjalnej w świetle wybranych sech sedymentologicznych osadów - Mat. Warsztatów Terenowych Jeleniewo k/Suwałk, 13-17.09, 70-73.