Zjawisko dominacji gatunkowej w fitocenozie owsa siewnego a jego plonowanie

• Autorzy: Wanic M. , Jastrzebska M. , Kostrzewska M.K. , Nowicki J.

Warianty tytułu

EN

Species domination in oats phytocenosis and its yield

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Treścią pracy jest analiza fitocenozy owsa (roślina uprawna i chwasty), potrak- towanej jako zespół konkurencyjny, pod kątem kształtującej się w niej dominacji gatunkowej. Badaniami objęto owies uprawiany w stanowiskach po ziemniaku (w płodozmianie z 25% udziałem owsa) i dwukrotnie po sobie (75% owsa w płodo- zmianie) w latach 1990-2000. Wyliczono i przestudiowano wskaźniki dominacji ga- tunkowej Simpsona oraz strukturę dominacji zespołu z wyróżnieniem grup: domi- nantów, subdominantów, influentów i gatunków akcesorycznych. Określono także związki badanych cech fitocenozy z warunkami pogodowymi oraz poziomem plono- wania owsa. Wykazano, że stosunki ilościowe ocenianych zespołów konkurencyj- nych cechowała duża zmiennośæ w latach i okresach wegetacji, nie odnotowano natomiast większych zróżnicowañ pomiędzy stanowiskami w zmianowaniach. Li- czebność fitocenoz wiosennych w ciągu 11 lat badañ wzrastała, co wiązało się z coraz liczniejszymi pojawami chwastów; pod koniec wegetacji w niewielkim stopniu zmie- niały one liczebnośæ zespołów konkurencyjnych. Wiosną, w zespołach konkurencyj- nych do grupy dominantów obok rośliny uprawnej, wchodziły zazwyczaj Thlaspi arvense i Chenopodium album; w miarę upływu lat ich pozycja umacniała się. Wzbo- gacenie gatunkowe zbiorowisk polegało głównie na zwiększeniu liczby gatunków akcesorycznych. Pod koniec wegetacji znacząco wzrosła ranga owsa jako dominanta; w niektórych sezonach współdominowała Chenopodium album, natomiast z upły- wem lat rozrastała się grupa subdominantów. Wskaźniki dominacji w badanych ze- społach konkurencyjnych zmniejszały się wraz z upływem lat, równolegle z obniża- niem się udziału w nich owsa. Badane cechy fitocenoz wykazywały silniejszy zwią- zek z upływem lat uprawy niż z przebiegiem pogody. Inwazyjność chwastów narasta- ła w kolejnych sezonach uprawy, wykazywała natomiast mniejszy związek z liczeb- nością owsa. Plonowanie owsa wykazywało pewnątendencję zniżkowąw latach; w dużej mierze było determinowane liczebnością całego zbiorowiska chwastów, a wio- sną liczebnością i udziałem gatunków dominujących.

EN

The paper presents an analysis of oats phytocenosis (the crop and weeds) treated as a competitor group as concerns the species domination developing within it. The study covered oats cultivated on plots after potatoes (in crops rotation system with 25% share of oats) and twice after oats (75% share of oats in the rotation system) during the years 1990-2000. Simpson's species domination ratio and domination structure in the association identifying groups of: dominants, subdominants, influents and accessory species, were computed and studied. Relations between the studied phytocenosis features and weather conditions and oats yield were also determined. It was shown that quantitative relations in the assessed competitor associations were characterized by high variability between years and vegetation periods while no major differences were found between positions in the crop rotation systems. The density of spring phytocenosis during 11 years of studies increased resulting from increasing numbers of weeds appearing; during the late vegetation period they changed the density of associations slightly. In the spring, the groups competitive to the group of dominants consisted usually of the crop and Thlaspi arvense as well as Chenopodium album; with the passage of years their position strengthened. The enrichment of species in phytocenosis was represented mainly by an increase in numbers of accessory species. At the end of vegetation the importance of oats as a dominant increased significantly; during some seasons Chenopodium album co-dominated, however, with the passage of years the group of subdominants grew. Domination ratios for the studied competitor groups decreased with the passage of years, parallel to decrease of oats share in them. The studied features of phytocenosis showed a stronger correlation to the passage of years than the weather development. Invasiveness of weeds increased during consecutive seasons of cultivation while it showed less correlation with the density of oats. Oats yields showed a slight decreasing trend from year to year and was highly determined by the density of the entire weeds assemblage and in the spring by density and share of dominating species.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Agrobotanica
• Rocznik: 2006
• Tom: 59
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.303-321,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Wanic M.

• Katedra Systemów Rolniczych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Plac Łódzki 3, 10 718 Olsztyn

autor

Jastrzebska M.

• Katedra Systemów Rolniczych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Plac Łódzki 3, 10 718 Olsztyn

autor

Kostrzewska M.K.

• Katedra Systemów Rolniczych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Plac Łódzki 3, 10 718 Olsztyn

autor

Nowicki J.

• Katedra Systemów Rolniczych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Plac Łódzki 3, 10 718 Olsztyn

Bibliografia

• Adamiak E., Zawiślak K., 1990. Zmiany w zbiorowiskach chwastów w monokulturowej uprawie podstawowych zbóż i kukurydzy. W: Ekologiczne procesy w monokulturowych uprawach zbóż. Synteza wyników badań CPBP 04.10.03, red. L. Ryszkowski, J. Karg, J. Pudełko. Wyd. Nauk. UAM Poznań: 47 75.
• Blecharczyk A., Małecka I., Skrzypczak G., 2000. Wpływ wieloletniego nawożenia, zmianowania i monokultury na zachwaszczenie jęczmienia jarego. Ann. Univ. Mariae Curie Skłodowska, sect. E, Agric, Suppl., vol. LV: 17 23.
• Bochenek A., 1998. Ekofizjologiczne uwarunkowania dynamiki glebowego banku nasion chwastów. Post. Nauk Roln. 6: 83 100.
• Cieślak M., 1980. Propozycja określania struktury dominacyjnej i różnorodności gatunkowej zespołów. Wiad. Ekol. 26: 141 149.
• Dessaint F., Chadeuf R., Barralis G., 1990. Etude de la dynamique d’une communaute adventice. III. Influence a longe terme des technique culturales sur la composition specifique du stoc semencier. Weed Res. 30: 319 330.
• Duer I., Feledyn Szewczyk B., 2003. Skład gatunkowy i biomasa chwastów występujących w pszenicy ozimej uprawianej w różnych systemach produkcji oraz ich udział w pobieraniu składników mineralnych z gleby. Pam. Puł. 134: 65 77.
• Falińska K., Jankowska Błaszczuk M., Szydłowska J., 1994. Bank nasion w glebie a dynamika roślinności. Wiad. Bot. 38(1/2): 35 46.
• Harper J. L., 1977. Population Biology of Plants. Academic Press, London.
• Hołdyński Cz., 1991. Zawartość aktywnych diaspor chwastów w glebie a zachwaszczenie łanów roślin uprawnych. Acta Acad. Agricult. Tech. Olst., Agricultura, 53: 43 58.
• Janczak Tabaszewska D., 1983. Proces zachwaszczenia zbóż jarych uprawianych w krótkotrwałych monokulturach i w zmianowaniach. Zesz. Nauk. ART Olszt., Rol. 29: 149 158.
• Jędruszczak M., Antoszek R., 2004. Sposoby uprawy roli a bioróżnorodność zbiorowisk chwastów w monokulturze pszenicy ozimej. Acta Sci. Pol., Agricultura, 3(2): 47 59.
• Klikocka H., 2000. Wpływ zróżnicowanej uprawy roli i nawożenia azotowego na zachwaszczenie pszenżyta jarego. Ann. Univ. Mariae Curie Skłodowska, Sect. E, Agric. LV: 85 96.
• Kostrzewska M. K., Wanic M., 2005. Zbiorowiska chwastów jęczmienia jarego w zależności od jego miejsca w płodozmianie. Fragm. Agron. 2(86): 90 97.
• Kuś J., Smagacz J., Kamińska M., 2000. Regenerujące oddziaływanie owsa w warunkach długotrwałego stosowania płodozmianów zbożowych. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 470: 99 106.
• £abza T., Hochół T., Stupnicka Rodzynkiewicz E., 2003. Zmiany we florze odłogów i sąsiadujących z nimi pól uprawnych w latach 1993 2001. Zesz. Probl. PNR 490: 143 152.
• £uczak J., 1963. Differences in the structure of communities of web spiders in one type environment (young pine forest). Ekol. Pol. A, 11: 61 67.
• Mirek Z., Piękoś Mirek H., Zając A., Zając M., 1995. Vascular plants of Poland a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Polish Botanical Studies. Guide book series. No. 15. PAN Kraków.
• Niedbała W., Błaszczak C., Błoszyk J., Kaliszewski M., Kaźmierski A., 1981. Roztocze (Acari). Fragm. Faun. 26(9): 105 156.
• Pawłowski F., Woźniak A., 2000. Następczy wpływ pszenżyta ozimego uprawianego w płodozmianie i monokulturze na zachwaszczenie pszenżyta jarego. Ann. Univ. Mariae Curie Skłodowska, Sect. E, Agric. LV: 151 160.
• Radecki A., £ęgowiak Z., Wysmułek A., Ciesielska A., 2003. Skład florystyczny upraw rzepaku ozimego i ochrona przed chwastami. Zesz. Probl. PNR 490: 195 202.
• Rola H. 1982. Zjawisko konkurencji wśród roślin i jej skutki na przykładzie wybranych chwa stów występujących w pszenicy ozimej. Wyd. IUNG Puławy, R 139: ss. 64.
• Rola H., 1991. O szkodliwości chwastów i celowości stosowania herbicydów w zbożach. Ochr. Rośl. 1: 9 10.
• Simpson E. H,. 1949. Measurement of diversity. Nature, 163:688.
• Skorupski M., Rubach R., Wiatrak J., 1999. Roztocze (Acari, Mesostigmata) w sosnowych drzewostanach doświadczalnych w Nadleśnictwach Gubin i Torzym. Przegl. Przyr.10, 3 4: 189 194.
• Stankiewicz A., 2003. Araneofauna epifityczna w wybranych zbiorowiskach leśnych Wigierskiego Parku Narodowego. Parki Nar. Rez. Przyr. 22 (4): 517 530.
• Stupnicka Rodzynkiewicz E. Stępnik K., Lepiarczyk A., 2004. Wpływ zmianowania, sposobu uprawy roli i herbicydów na bioróżnorodność zbiorowisk chwastów. Acta Sci. Pol., Agricultura, 3(2): 235 245.
• Symonides E., 1985. Floristic richness, diversity, dominance and species evenness in old field successional ecosystems. Ekol. Pol. 33 (1): 61 79.
• Szwejkowski Z., 1997. Badania ważniejszych elementów agroklimatu i ich wpływ na plonowanie wybranych roślin uprawnych. Zakład Agrometeorologii Akad. Roln. Techn. Olsztyn (maszynopis).
• Trąba Cz., Ziemińska M., 1994. Niepodorane ścierniska źródłem zachwaszczenia pól uprawnych. W: 17 Krajowa Konferencja „Przyczyny i źródła zachwaszczenia pól uprawnych”. Olsztyn Bęsia 28 29.06.1994: 101 107.
• Trojan P., 1980. Ekologia biocenoz. W: Ekologia ogólna. PWN Warszawa.
• Wanic M., Jastrzębska M., Kostrzewska M. K., Nowicki J., 2005. Analiza zbiorowisk chwastów za pomocą wybranych wskaźników biologicznych. Acta Agrobot. 58 (1 2): 229 244.
• Wasilewski A., 1967. The effect of interspecific competition on the number and distribution of birds in forest biotopes. Ekol. Pol. 16: 641 695.
• Wasowska M., 1994. Stonkowate (Coleoptera, Chrysomelidae) wybranych zbiorowisk roslinnych Roztocza. Fragm. Faun. 37: 211 266.
• Wieczorek G., 2001. Ptaki lęgowe rezerwatów leśnych „Jodły Ostrzeszowskie” i „Pieczyska” w latach 1998 i 1999. Przegl. Przyr. 12, 1 2: 93 100.
• Włosik Bieńczak E., 2000. Zmiany w faunie mięczaków Mollusca zbiorników powyrobiskowych w dolinie Strumienia Junikowskiego w Poznaniu w latach 1996 1999. Przegl. Przyr. 11, 4: 53 63.
• Zawiślak K., 1997. Regulacyjna funkcja płodozmianu wobec chwastów w agrofitocenozach zbóż. Acta Acad. Agricult. Tech. Olst., Agricultura, 64: 81 100.
• Zawiślak K., Adamiak E., 1994. Znaczenie płodozmianu i herbicydów w ograniczaniu zachwaszczenia pszenicy. W: 17 Krajowa Konferencja „Przyczyny i źródła zachwaszczenia pól uprawnych”. Olsztyn Bęsia 28 29.06.1994: 59 68.