Wood biomass from plantations of fast-growing trees as an alter­native source of wood raw material in Poland

• Autorzy: Szostak A. , Bidzinska G. , Ratajczak E. , Herbec M.

Warianty tytułu

PL

Biomasa drzewna z upraw drzew szybkorosnących jako alternatywne źródło surowca drzewnego w Polsce

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The article presents the results of research on the sources and potential of plantations of fast-growing trees in Poland, as well as the advantages and difficulties connected with them. Additionally, the paper describes the suitability of wood biomass from plantations of fast-growing trees for production and energy purposes. More-over, the article oulines difficulties in the interpretation of such terms as “fast-growing trees”, “plantation crops”, and “plantation” in the context of place and activities connected with the procurement of biomass from outside forest ecosystems.

PL

Prowadzenie upraw plantacyjnych drzew szybkorosnących i ich rozwój ma duże znaczenie nie tylko dla oszczędności surowca drzewnego z lasu i zwiększenia dywersyfikacji źródeł energii, ale przez swoją specyfikę (najczęściej są to małe i średnie firmy zlokalizowane blisko odbiorcy i korzystające z lokalnych zasobów) może i powinien dynamizować rozwój ekonomiczno-społeczny na poziomie lokalnym. Uprawy te mogą i powinny być traktowane zwłaszcza jako nowa dziedzina produkcji rolniczej, dodatkowe źródło dochodów i efektywne wykorzystanie odłogowanej ziemi. Pomimo tych aspektów rynek biomasy z drzew szybkorosnących jest jednak nadal stosunkowo mało rozpoznany. Celem podjętych badań było przeprowadzenie wieloaspektowej analizy rynku biomasy z drzew szybkorosnących w Polsce, w tym głównie przeznaczonej na cele energetyczne. Zakresem podmiotowym badania objęły głównych uczestników rynku biomasy z upraw plantacyjnych drzew szybkorosnących w Polsce: to jest: rolnictwo leśnictwo oraz sektor energetyczny. Zakres czasowy badań obejmował zasadniczo lata 2010–2011. Proces badawczy o charakterze desk research uzupełniony został badaniami bezpośrednimi obejmującymi dostawców i odbiorców biomasy drzewnej z drzew szybkorosnących, a także jako dodatkowe możliwe źródło informacji z zakresu analizowanej problematyki – jednostki administracji publicznej. Z przeprowadzonych badań wynika, że w polskiej gospodarce miejscem powstawania biomasy z drzew szybkorosnących są dwa sektory: rolnictwo i leśnictwo. Sektory te posiadają duży potencjał rozwojowy w zakresie upraw plantacyjnych drzew szybkorosnących. Potencjał gruntów dla upraw celowych dla energetyki określany jest na 0,3–0,6 mln ha. Tymczasem w rolnictwie, po krótkim okresie zainteresowania prowadzeniem upraw drzew szybkorosnących w latach 2005–2008, spowodowanego przesłankami ekonomicznymi, tj. początkowo wsparciem z budżetu krajowego, a później również z funduszy unijnych, w kolejnych latach pojawiły się tendencje spadkowe wielkości powierzchni tego rodzaju upraw. W ostatnim okresie, tj. w latach 2010–2011, powierzchnia upraw plantacyjnych drzew szybkorosnących wynosiła około 11 tys. ha. W leśnictwie plantacje drzew szybkorosnących pełnią znikomą rolę. Są to niewielkie powierzchnie, będące na ogół pozostałością po plantacjach zakładanych w połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Łącznie w Polsce, w rolnictwie i leśnictwie, powierzchnia celowych upraw plantacyjnych drzew szybkorosnących w 2011 roku wynosiła 13,7 tys. ha. Możliwości systematycznego zwiększania potencjału biomasy drzewnej istnieją przede wszystkim w polskim rolnictwie. Uprawy plantacyjne drzew szybkorosnących w tym sektorze mogą i powinny być traktowane jako stymulator rozwoju regionalnego, szczególnie obszarów wiejskich. Wykorzystanie pod te uprawy gleb gorszej jakości (nisko produkcyjnych), zanieczyszczonych i nienadających się do uprawy roślin jadalnych, ziemi odłogowanej lub terenów zdegradowanych jest bowiem dla rolników dodatkowym źródłem dochodów. Może być sposobem na poprawę efektywności ekonomicznej wielu gospodarstw. Stwarza również nowe miejsca pracy, co jest szczególnie ważne na terenach słabo rozwiniętych, charakteryzujących się z reguły wysoką stopą bezrobocia. Kierunki przyszłego rozwoju rynku biomasy z drzew szyborosnących wyznaczać będą głównie rosnące potrzeby sektora drzewnego na drewno do przerobu materiałowego i konieczność rozwoju alternatywnych wobec paliw kopalnych odnawialnych źródeł energii, wśród których biomasa drzewna odgrywa istotną rolę. Stymulująco lub destymulująco, w zależności od ich ostatecznego ukierunkowania, na rozwój tego rynku będą wpływać przede wszystkim regulacje prawne i instrumenty ekonomiczne (już obowiązujące i przygotowywane), ich kompleksowość, jednoznaczność, spójność i stabilność. Rozwój rynku biomasy z drzew szybkorosnących jest bowiem w dużym stopniu uwarunkowana aktywnym wsparciem finansowym i prawnym, zapewniającym opłacalność procesu jej pozyskiwania i przetwarzania. Główną kwestią i najważniejszym zadaniem jest zatem wypracowanie zarówno na poziomie krajowym, jak i na poziomie poszczególnych podmiotów gospodarczych, systemowego podejścia do rozwiązania już istniejących i przyszłych problemów funkcjonowania tego rynku.

Słowa kluczowe

EN

woody biomass; tree plantation; fast-growing tree; alternative source; wood raw material; Poland

• Wydawca: -
• Czasopismo: Drewno. Prace Naukowe. Doniesienia. Komunikaty
• Rocznik: 2013
• Tom: 56
• Numer: 190
• Opis fizyczny: p.85-113,fig.,ref.

Twórcy

autor

Szostak A.

• Wood Technology Institute, Poznan, Poland

autor

Bidzinska G.

• Wood Technology Institute, Poznan, Poland

autor

Ratajczak E.

• Wood Technology Institute, Poznan, Poland

autor

Herbec M.

• Wood Technology Institute, Poznan, Poland

Bibliografia

• Bartczak M. [2008]: Czy kupimy, czyli miejsce energetyki zawodowej w kolejce do hurtowni z wierzbą energetyczną. Mat. konf.: Wdrażanie przepisów UE regulujących wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w wybranych krajach członkowskich ze szczególnym uwzględnieniem zagadnienia wykorzystania biomasy, Kalisz
• Bodył M. [2010]: Biomasa z plantacji. Głos Lasu [9]: 24–25
• Bodył M. [2011]: Reaktywacja topoli. Las Polski [10]: 12–15
• Bodył M. [2012]: Biomasa leśna – problem wieloaspektowy. Las Polski [13-14]: 8–10
• Budny J. [2005]: Propozycja wzorca wykorzystania biomasy drzewnej do celów energetycznych. W: Praktyczne aspekty wykorzystania odnawialnych źródeł energii, Białystok
• Budzyński W., Bielski S. [2004]: Surowce energetyczne pochodzenia rolniczego. Cz. II. Biomasa jako paliwo stałe. Acta Scientiarum Polonorum, Agricultura 3[2]: 15–26
• Chodkowska-Miszczuk J., Szymańska D. [2011]: Wybrane zagadnienia związane z rozwojem energetyki odnawialnej na obszarach wiejskich w Polsce. Biuletyn Instytutu Geografii
• Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM. Seria Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna nr 14 [accessed: 1.10.2012]
• Chojnacki I. [2012]: Największa plantacja biomasy w Europie ma być na Pomorzu www.wnp.pl [accessed: 1.10.2012]
• Encyklopedia PWN [1998]: Świat Książki, Warszawa
• Faber A. [2012]: Istniejący potencjał produkcji biomasy z upraw energetycznych – czy jest szansa na rozwój plantacji energetycznych? W: Forum Biomasy – Produkcja, Kontraktowanie, Logistyka, Ostrołęka
• Fabisiak E., Waliszewska B., Szczukowski S. [2008]: Drewno z plantacji jako surowiec energetyczny oraz do fizyko-chemicznego i mechanicznego przerobu. Mat. konf.: Problemy adaptacji leśnictwa i drzewnictwa do zmieniających się uwarunkowań klimatycznych i środowiskowych, Poznań
• Fechner K. [2006]: Rośliny energetyczne zamiast cennego drewna. www.ze.strefa.pl Gazeta Drzewna [2]. [accessed: 1.10.2012]
• Flakowicz M. [2011]: Zużycie biomasy w energetyce. Stan obecny i perspektywy. W: Forum Technologii w Energetyce – Spalanie Biomasy, Bełchatów
• Forowicz K. [2011]: Złoty interes na wierzbie. Środowisko [11]: 32–34
• Grzybek A. [2008]: Zapotrzebowanie na biomasę i strategie energetycznego jej wykorzystania. Mat. konf.: Rola biomasy w produkcji energii, Białowieża
• Grzybek A. [2011]: Modelowanie energetycznego wykorzystania biomasy. Sprawozdanie merytoryczne projektu, Instytut Technologiczno – Przyrodniczy, Falenty 2011
• Grzybek A., Muzalewski A. [2010]: Analiza techniczno-ekonomiczna BiOB na cele energetyczne. W: Nowoczesne technologie pozyskiwania i energetycznego wykorzystywania biomasy (monografia), Instytut Energetyki, Warszawa
• Guła A. [2012]: Technologiczne, ekonomiczne i ekologiczne aspekty produkcji energii elektrycznej z biomasy. W: II Krajowe Forum Spalania Biomasy, Kraków
• GUS [2012]: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2012. GUS, Warszawa
• Gutowska A.E. [2005]: Biomasa – rośliny energetyczne. W: Praktyczne aspekty wykorzystania odnawialnych źródeł energii, Białystok
• Katowicki Holding Węglowy będzie sadził wierzby i malwy [2003]: Gazeta Wyborcza [07.04.]
• Kozioł Cz., Matras J. [2011]: Raport krajowy o leśnych zasobach genowych. Polska, Instytut Badawczy Leśnictwa, Warszawa
• Kozłowka A., Kałużna R. [2012]: Relacja z Forum Biomasy – Produkcja, Kontraktowanie, Logistyka, Ostrołęka. http://cieplozziemi.pl/Targi/2223marca2012ForumBiomasyProdukcjaKont.aspx [accessed: 15.09.2012]
• Kutrzuba A. [2012]: Transport biomasy na cele energetyczne. W: Forum Biomasy – Produkcja, Kontraktowanie, Logistyka, Ostrołęka
• Kwaśniewski D. [2011]: Koszty i opłacalność produkcji biomasy z trzyletniej wierzby energetycznej. Inżynieria Rolnicza [1]: 5–6
• Leitfaden bioenergie [2000]: Planung, betrieb und wirtscheflichkeit von bioenergieanlagen. Bundesministrium für verbrancherschutz, Ernährung und Landwirtschaft, Gülzow
• Mazurkiewicz W. [2012]: Biomasa, Głupcze. Czysta Energia [5]: 32–34
• Mickiewicz P. [2004]: Możliwości pozyskania biomasy na cele energetyczne z Lasów Państwowych oraz z zakładów na przestrzeni lat 2004–2009, Warszawa
• Mroziński P. [2009]: Plantacje drzew szybko rosnących w Lasach Państwowych. Mat. konf.: Uprawa plantacyjna drzew szybko rosnących alternatywą dla leśnictwa wielofunkcyjnego i przemysłu, Kadyny
• Mystkowski E. [2010]: Uprawa roślin na cele energetyczne w województwie podlaskim. www.odr.zetobi.com/pl [accessed: 1.10.2012]
• Notatka informacyjna w sprawie pakietu dotyczącego energii ze źródeł odnawialnych i przeciwdziałania zmianom klimatu [2008]: MEMO/08/33, Bruksela
• Nowe szanse dla rolnictwa energetycznego [2012]: Ekologia i Rynek [4]. http://ekorynek.com/agrobiznes/160_nowe-szanse_dla_rolnictwa_energetycznego [accessed: 1.10.2012]
• Oniśko W. [2011]: Nowe generacje tworzyw drzewnych i nowoczesne technologie. Mat. konf. Drewnowizja – spojrzenie w przyszłość polskiego drzewnictwa, Poznań
• Pudełko R., Faber A. [2010]: Dobór roślin energetycznych dostosowanych do uprawy w wybranych rejonach kraju. W: Nowoczesne technologie pozyskiwania i energetycznego wykorzystywania biomasy. Instytut Energetyki, Warszawa
• Ratajczak E., Bidzińska G., Szostak A., Frąckowiak I. [2011]: Foresight w drzewnictwie – Polska 2020. Kompozyty drzewne. Wydawnictwo Instytutu Technologii Drewna, Poznań
• Ratajczak E., Szostak A., Bidzińska G., Herbeć M. [2012]: Demand for wood biomass for energy purposes in Poland 2015. Drewno 55[187]: 51–62
• Rykowski K. [2009]: Czy w leśnictwie wielofunkcyjnym jest miejsce na leśnictwo plantacyjne. Mat. konf.: Uprawa plantacyjna drzew szybko rosnących alternatywą dla leśnictwa wielofunkcyjnego i przemysłu, Kadyny
• Rynek biomasy. Poradnik dla producentów. www. termika.pgnig.pl/biomasa/poradnik [accessed: 1.10.2012]
• Samborski A. [2011]: Plantacje roślin energetycznych na potrzeby International Paper – Kwidzyn, Kwidzyn
• Sawicki A. [2012]: Quo vadis upraw plantacyjnych. Trybuna Leśnika [3]
• Sidor M. [2011]: Wywiad z Markiem Krzykowskim, Prezesem Zarządu International Paper Kwidzyn Sp. z o.o. Puls Kwidzyna [11]
• Stefaniak P., Skąd wziąć biomasę [wnp.pl.]
• Szczukowski S., Tworkowski J. [2005]: Zmiany w produkcji i wykorzystaniu biomasy w Polsce. W: Praktyczne aspekty wykorzystania odnawialnych źródeł energii, Białystok
• Szostak A., Bidzińska G., Herbeć M. [2012]: Rynek biomasy drzewnej z upraw drzew szybkorosnących jako alternatywnego źródła surowca drzewnego w Polsce. (Maszynopis). Instytut Technologii Drewna, Poznań
• Terms and Definitions [2004]: Global Forest Resources Assessment, FAO, Rome
• Tworkowski J., Szczukowski S. [2005]: Uprawa wierzby energetycznej. W: Praktyczne aspekty wykorzystania odnawialnych źródeł energii, Białystok
• Ustawa o lasach [1991] z dnia 28 września 1991 roku: Dz. U. 1991, nr 101, poz. 444 z późniejszymi zmianami
• Ustawa [2012] o odnawialnych źródłach energii: projekt z dnia 9 października 2012 roku. www.mg.gov.pl
• Własne plantacje roślin energetycznych Zakładu International Paper Kwidzyn Sp. z o.o. www.eo.org.pl
• Zajączkowski K. [2009]: Plantacje drzew szybko rosnących, Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin
• Zajączkowski K., Załęski A. [2007]: Wytyczne zakładania i prowadzenia plantacyjnych upraw leśnych gatunków drzew szybko rosnących, Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin
• Zasady hodowli lasu [2012]: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, Załącznik do Zarządzenia nr 53 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 21 listopada 2011 r., Warszawa
• Zawiłkowski M. [2011]: Dendromasa z lasów uprawnych. Las Polski [12]: 7–9
• Zwoliński J. [2009]: Trendy w rozwoju plantacji leśnych świata i niektóre czynniki krytyczne przy ich zakładaniu. Mat. konf.: Uprawa plantacyjna drzew szybko rosnących alternatywą dla leśnictwa wielofunkcyjnego i przemysłu, Kadyny