Zespół Cladietum marisci w piaskowni w Dąbrowie Górniczej na tle rozmieszczenia kłoci wiechowatej Cladium mariscus w Polsce

• Autorzy: Krajewski L.

Warianty tytułu

EN

Cladietum marisci in Dabrowa Gornicza sand-pit against background of Great Fen-sedge Cladium mariscus occurence in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Opisano niewielką populację kłoci wiechowatej Cladium mariscus (L.) Pohl znalezioną w piaskowni w Dąbrowie Górniczej. Przeanalizowano wymagania, rozmieszczenie oraz sytuację gatunku. Stanowisko znajduje się poza zwartym zasięgiem kłoci w Polsce i jest jednym z najbardziej południowych. Płat szuwaru kłociowego Cladietum marisci (Allorge 1922) Zobrist 1935 odkryto na terenie o wyjątkowych walorach przyrodniczych, niespotykanych poza obszarami pojezierzy

EN

Cladium mariscus (L.) Pohl is a protected, relic species of Polish flora, threatened with extinction by reason of lake eutrophication and wetlands drainage. The species disappeared from half (of 211 known) localities over the last 40 years. Its distribution in Poland is confined especially to the young, postglacial landscape of northern lakelands and to small, isolated territory around Chełm in SE. New locality of C. mariscus has been found in Dąbrowa Górnicza (Silesia–Cracow Upland), in area of old sand-pit. Discovered locality is one of southernmost localities in Poland and one of few between northern Poland continuous range and localities at Great Hungarian Plain. Great Fen-sedge population grows in small patch of Cladietum marisci (All. 1922) Zobr. 1935. High lime potential is nourished by calcium-rich groundwater. Numerous endangered and protected species of rich fens grow in neighbouring communities, e.g. Helodium blandowii, Liparis loeselii, Epipactis palustris, Malaxis monophyllos, Dactylorhiza maculata, Pinguicula vulgaris bicolor, Eleocharis quinqueflora, Tofieldia calyculata. A new locality of C. mariscus is threatened with settlement expansion, natural forest succession and, especially dewatering melioration, noted in February 2010

Słowa kluczowe

PL

zespoly roslinne; zespol Cladietum marisci; piaskownie; Dabrowa Gornicza; kloc wiechowata; Cladium mariscus; rozmieszczenie geograficzne; Polska

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2011
• Tom: 67
• Numer: 3
• Opis fizyczny: s.276-283,rys.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Krajewski L.

• ul.Cedlera 26/29, 41-306 Dąbrowa Górnicza

Bibliografia

• Bernard R., Buczyński P, Tończyk G., Wendzonka J. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wyd. Nauk. Poznań.
• Brande A. 2008. Holocene paleoecology of Cladium mariscus (L.) Pohl in the Spree-Havel region of Berlin and Brandenburg (Germany). Stud. Lim. Tel. 2 (2): 43-46.
• Buczek A. 2005. Siedliskowe uwarunkowania, ekologia, zasoby i ochrona kłoci wiechowatej Cladium mariscus (L.) Pohl w Makroregionie Lubelskim. Acta Agrophys. Rozprawy i monografie 129:1-127.
• Buczek A. 2008. 7210. Torfowiska nakredowe. W: Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. Dostęp: 3.05.2009 r. [http://www.gios.gov. pl/siedliska/pdf/przewodnik_metodyczny_7210.pdf].
• Buczek A., Buczek T. 1993. Torfowiska węglanowe w okolicach Chełma - walory przyrodnicze, zagrożenia, ochrona. Chrońmy Przyr. Ojcz. 49 (3): 76-89.
• Bula R., Wower A., Parusel J. 2005-2008. Lipienniki w Dąbrowie Górniczej. SDF ostoi siedliskowej.
• CMok. 2011. Działania naprawcze w dąbrowskiej ostoi lipiennika. Informacyjny serwis mokradłowy „Bagna. pl”; dostęp: 12.07.2011 r. [http://bagna.pl/CMS/index. php?option=com_content&view=article&id=628:działania-naprawcze-w-dbrowskiej-ostoi-lipiennika&cati- d=55:mokre-tematy].
• Czubiński Z. 1950. Zagadnienia geobotaniczne Pomorza. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. 2 (4): 439-660.
• Czylok A., Baryła J. 2003. Wczesne stadia sukcesji roślinnej w wyrobisku po eksploatacji piasku w Kuźnicy Warężyńskiej. Przyr. Górn. Śl. 31: 11-12.
• Czylok A., Rahmonov O. 1996. Unikatowe układy fitocenotyczne w wyrobiskach wschodniej części województwa katowickiego. Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych 23: 27-31.
• Czylok A., Tyc A., Kubajak A. 2009. Przewodnik przyrodniczy po Dąbrowie Górniczej. Wyd. 2. Kubajak. Krzeszowice.
• Czylok A., Tyc A., Tyc A., Kulpiński K., Kmiecik P. 2007. Szczegółowa waloryzacja przyrodnicza obszarów o wysokiej wartości przyrodniczej, położonych nad zbiornikiem Kuźnica Warężyńska (w granicach Dąbrowy Górniczej). Sosnowiec (npbl.).
• Drzymulska D. 2007. From plant finds present in peat to subfossil communities - importance and possibilities of plant macrofossil remains analysis. Opole Sci. Soc. Nat. J. 40: 5-14.
• Eliáš P, Dítě D., Sádovský M. 2003. Poznámky k výskytu Cladium mariscus (L.) Pohl na Slovensku. Bull. Slov. Bot. Spoločn. 25: 109-114.
• Gałka M., Tobolski K. 2006. Materiały do rozmieszczenia subfosylnych i współczesnych stanowisk kłoci wiechowatej Cladium mariscus (L.) Pohl. w Parku Narodowym „Bory Tucholskie”. W: Banaszak J., Tobolski K. (red.). Park Narodowy „Bory Tucholskie” u progu nowej dekady. Wyd. Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz: 71-85.
• Hryniewiecki B. 1922. O zasiągu Cladium mariscus R. Br. na ziemiach polskich i w krajach ościennych. Kosmos 47 (1-3): 347-360.
• Jajeśnica J., Radoń G., Galocz S., Łukasik C. (red.). 1990. Dąbrowa Górnicza: plan miasta 1 : 20 000. PPWK, Warszawa-Wrocław.
• Jankowski A., Rzętała M. 2007. Stereotyp w postrzeganiu stanu środowiska przyrodniczego Wyżyny Śląskiej. W: Ostaszewska K., Szumacher I., Kulczyk S., Malinowska E. (red.). Znaczenie badań krajobrazowych dla zrównoważonego rozwoju. Wyd. UW, Warszawa: 641-654 [http:// ultra.cto.us.edu.pl/~mrz/stereotyp.pdf].
• Janyszek M. 2005. The extinction of the calcitrophic flora of the Cyperaceae in the „Miranowo” Nature Reserve. Roczn. AR Pozn. 373, Bot.-Stec. 9: 97-101.
• Jędrzejko K. 1990. Mchy (Bryopsida) Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i leśnego pasa ochronnego wobec antropopresji. Ossolineum. Kom. Inż. Środ. PAN, Wrocław- Zabrze-Warszawa. Prace i Studia 39: 1-264.
• Kaźmierczakowa R., Zarzycki K. (red.). 2001. Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Inst. Bot. im. W. Szafera PAN i Inst. Ochr. Przyr. PAN, Kraków.
• Kłosowski S. 1986-1987. Cladietum marisci (All. 1922) Zobrist 1935 w północno-wschodniej Polsce na tle warunków siedliskowych. Fragm. Flor. Geobot. 31-32 (1-2): 207-223.
• Kmiecik P. 2009. Przyroda zbiornika Kuźnica Warężyńska. Cz. 1. Ptaki lęgowe. Przyr. Górn. Śl. 55: 10-11.
• Kmiecik P., Gwóźdź R., Krajewski Ł., Kurlej D. 2010. Zbiornik Kuźnica Warężyńska. W: Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (red.). Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP. Marki: 473-475.
• Kondracki J. 1998. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
• Krajewski Ł. 2009. Przyroda zbiornika Kuźnica Warężyńska. Cz. 3. Flora. Przyr. Górn. Śl. 57: 8-9.
• Krajewski Ł. 2011. Przyroda piaskowni Kuźnica Warężyńska w Dąbrowie Górniczej. Cz. 5. Ramienice (Characeae, Charophyta) i ich zbiorowiska. Przyr. Górn. Śl. 65 (w druku).
• Kropka J., Wróbel J. 2001. Przekształcenia warunków hydrogeologicznych w obszarach odkrywkowej eksploatacji piasków podsadzkowych w rejonie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Prz. Geol. 49 (7): 631-638.
• Kropka J., Wróbel J. 2005. Infiltracja efektywna w obszarze Kotliny Dąbrowskiej (północna część GZW). Współczesne Problemy Hydrogeol. 12: 411-416.
• Kuc M. 1956. Mchy Wyżyny Śląskiej. Acta Soc. Bot. Pol. 25 (4): 629-673.
• Kuc M. 1959. Projekt rezerwatów dla ochrony mchów we wschodniej części Wyżyny Śląskiej. Ochr. Przyr. 26: 394-418.
• Łoziński W. 1938. Gleby Górnego Śląska. Cz. I. PAU, Kraków. Prace Geol. 4: 1-36.
• Mamakowa K. 1970. Late-glacial and early-holocene vegetation from the territory of Kraków (Poland). Acta Paleobot. 11 (1): 3-12.
• Mapa topograficzna Polski. 1995. 1 : 10 000. Arkusz Dąbrowa Górnicza - Ujejsce M-34-51-C-d-2. OPGK Kraków.
• Milecka K. 1998. Historia działalności człowieka w okolicach Giecza i Wagowa w świetle analizy pyłkowej. Biblioteka Studiów Lednickich 3: 43-95.
• Mirek Z. 1983. Godne ochrony stanowisko kłoci wiechowatej Cladium mariscus w Gorysławicach koło Wiślicy. Chrońmy Przyr. Ojcz. 39 (5): 69-72.
• Mirek Z. Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z (red.). 2006. Red list of plants and fungi in Poland. Inst. Bot. PAN. Kraków.
• Nowak T. 2008-2009. Lipienniki w Dąbrowie Górniczej. SDF ostoi siedliskowej [dostęp 18.02.2010] [http://natura2000. gdos.gov.pl/natura2000/dane/pdf/pl/PLH240037.pdf].
• Pawlaczyk-Kujawa J., Pawlaczyk P. 2001. Dokumentacja przyrodnicza projektowanego rezerwatu „Torfowisko Osowiec” [www.eko.org.pl/lkp/pdrawska/aktualnosci/ _osowiec_dokumentacja.doc].
• Pokorný P., Sádlo J., Bernardová A. 2010. Holocene history of Cladium mariscus (L.) Pohl in the Czech Republic. Implications for species population dynamics and paleoecology. Acta Paleobot. 50 (1): 65-75.
• Salmina L. 2004. Factors influencing distribution of Cladium mariscus in Latvia. Ann. Bot. Fennici 41: 367-371.
• Schalow E. 1921. Zur Enststehung der schlesischen Schwarzerde. Beihefte Bot. Centralbl. 38:466-473.
• Schube T. 1904. Flora von Schlesien preußischen und österreichischen Anteiles. Verlag von Wilh. Gottl. Korn. Breslau.
• Staniewska-Zątek W 1977. Zespół Cladietum marisci All. 1922 w Wielkopolsce. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. 30: 69-82.
• Stebel A., Fojcik B. 2003. Atlas rozmieszczenia mchów chronionych w województwie śląskim. CDPGŚ. Katowice, Mat. Oprac. 7: 1-112.
• Szafer W. 1949. Zarys ogólnej geografii roślin. Czytelnik, Warszawa-Uppsala.
• Świeboda M. 1967. Stanowisko kłoci wiechowatej w Podgórkach pod Krakowem. Chrońmy Przyr. Ojcz. 23 (5): 18-24.
• Świeboda M. 1968. Występowanie i ochrona kłoci wiechowatej Cladium mariscus (L.) Pohl. w Polsce. Ochr. Przyr. 33: 125-137.
• Tobolski K. (red.), Miotk-Szpiganowicz G., Bogaczewicz- Adamczak B. 1990. Paleoekologia i paleolimnologia postglacjału niżu polskiego. Centralny Program Badań Podstawowych 04.10. Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego 40: 1-64.
• Tobolski K. (red.). 1993. Tymczasowy wykaz współczesnych i kopalnych roślin oraz awifauny Lednickiego Parku Krajobrazowego. Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Sorus, Poznań.
• Tobolski K. 1966. Późnoglacjalna i holoceńska historia roślinności na obszarze wydmowym w dolinie środkowej Prosny. PTPN, Poznań. Prace Kom. Biol. 32 (1): 1-69.
• Tobolski K., Gałka M. 2008. Kopalne stanowisko kłoci wiechowatej (Cladium mariscus) w dolinie Brdy przy ujściu do jez. Witoczno. Stud. Lim. Tel. 2 (1): 27-32.
• Towpasz K., Stachurska-Swakoń A. 2009. Nowe stanowisko Cladium mariscus (Cyperaceae) w Polsce. Fragm. Flor. Geobot. Polonica 16 (1): 183-185.
• Waloch P. 2009. Stan zachowania wybranych torfowisk nakredowych Polski północno-zachodniej. Prz. Przyr. 20 (3-4): 55-70.
• Wojewoda W., Ławrynowicz A. 2006. Red list of Macrofungi in Poland.W: Mirek Z. Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.). Red list of plants and fungi in Poland. Inst. Bot. PAN. Kraków: 53-70.
• World Checklist of Selected Plant Families. Cladium mariscus. Informacje o systematyce i geografii roślin. Dostęp: 12.07.2011 r. [http://apps.kew.org/wcsp/namedetail. do?accepted_id=233412&repSynonym_id=263412&name_id=233412&status=true].
• Zając A., Zając M. (red.). 2001. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Nakł. Prac. Chorol. Komp. Inst. Bot. UJ, Kraków.
• Zarzycki K, Trzcińska-Tacik H., Różański W, Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. 2002. Ecological indicator values of vascular plants of Poland. Biodiversity of Poland. Inst. Bot. PAN, Kraków.