PL
W pracy przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych oraz wegetacyjnych nad określeniem składu chemicznego i wartości nawozowej kompostów i wermikompostów uzyskanych z osadów ściekowych zawierających nadmierne ilości cynku lub chromu, kompostowanych z dodatkiem rozdrobnionej słomy lub trocin. Kompostowanie osadów ściekowych znacznie poprawiło ich właściwości fizyczne i chemiczne. Wszystkie otrzymane komposty stanowiły jednorodny, luźny materiał o strukturze agregatowej, pozbawiony gnilnego zapachu. W kompostach z dodatkiem słomy lub trocin wyraźnie zwiększyła się zawartość materii organicznej, a zmniejszyła się koncentracja większości składników pokarmowych i metali ciężkich. W kompostach otrzymanych z osadów bez dodatku słomy lub trocin ujawniła się tendencja do zwiększania koncentracji fosforu i metali ciężkich. Działanie nawozowe badanych kompostów i wermikompostów z osadów ściekowych, w przeprowadzonym doświadczeniu wazonowym, było lepsze niż obornika. Najwyższy plon kukurydzy zebrano w obiekcie z wermikompostem z osadu z Myślenic. Wermikomposty te przewyższyły w swoim działaniu nawet nawozy mineralne. Za wyjątkiem chromu nie stwierdzono wzmożonego nagromadzania metali ciężkich w częściach nadziemnych kukurydzy. Największy przyrost zawartości chromu zauważono w roślinach wyrosłych na glebie z dodatkiem kompostów z osadu ściekowego z Myślenic silnie zanieczyszczonego tym metalem.
EN
Paper presents results the of laboratory and vegetative studies on chemical composition and fertilization value of composts and vermicomposts obtained from sewage sludges containing excessive amounts of zinc or chromium and composted with an addition of crushed straw or sawdust. Composting of sewage sludges considerably improved their physical and chemical properties. All obtained composts formed uniform loose material of aggregate structure devoid of putrid smell. In the composts with addition of straw or sawdust the contents of organic matter considerably increased, while the concentration of a majority of nutrients and heavy metals diminished. In composts without addition of straw or sawdust a tendency to increased concentration of phosphorus and heavy metals was observed. The influence of fertilizing with investigated composts and vermicomposts from sewage sludges was more pronounced than the impact of manure in the conducted pot experiment. The highest maize yield was harvested on the object with vermicompost from the sludge of Myślenice. These vermicomposts acted even better than the mineral fertilizers. Except for chromium no increased accumulation of heavy metals was observed in maize shoots. The highest rise in chromium contents was observed in plants on the soil with addition of composts of sewage sludge from Myślenice which was highly polluted with this metal.