Murawa kserotermiczna z zawilcem wielkokwiatowym Anemone sylvestris L. na Pogorzu Przemyskim

• Autorzy: Kucharzyk S

Warianty tytułu

EN

The xerothermic grassland with the snowdrop windflower Anemone sylvestris L. on the Przemyskie Foothills [SE Poland]

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy opisano cenną murawę kserotermiczną ze związku Cirsio-Brachypodion pinnati odnalezioną w Makowej (środkowa część doliny Wiaru). W zbiorowisku tym stwierdzono liczne występowanie zawilca wielkokwiatowego Anemone sylvestris oraz dwóch innych gatunków wymienionych w Czerwonej Księdze Karpat Polskich: pępawy różyczkolistnej Crepis praemorsa i prosienicznika plamistego Hypochoeris maculata. Odnotowano tu także 13 innych gatunków objętych ochroną prawną (m.in.: storczycę kulistą Traunsteinera globosa, storczyka męskiego Orchis mascula, gółkę długoostrogową Gymnadenia conopsea, lilię złotogłów Lilium martagon) oraz liczne interesujące gatunki kserotermiczne (bodziszek czerwony Geranium sanguineum, oman szorstki Inula hirta, tymotkę Boehmera Phleum phleoides, głowienkę wielkokwiatową Prunella grandiflora, koniczynę długokłosową Trifolium rubens, przetacznika ząbkowanego Veronica austriaca). Przeanalizowano trudności związane ze skuteczną ochroną zbiorowisk kserotermofilnych w związku z zaniechaniem użytkowania. Wskazano także znaczenie wiosennego wypalania traw dla zachowania tych zbiorowisk

EN

The middle course of the Wiar river valley between Posada Rybotycka and Huwniki is well known as a species abundant xerothermic grassland area (Fig. 1). The paper describes valuable semi-dry grassland of Cirsio-Brachypodion pinnati alliance found on the hill in south-eastern part of Makowa village (Fig. 2. 3). This community occupies the area of 2.1 hectares. The characteristic feature of the community is vast phenological variability which reveals in entirely different look of the place over the year as a result of differences in blossoming periods of the species occurring here (Fig. 4). Among the protected plants following species have been recorded here: snowdrop windflower Anemone sylvestris, round-headed orchid Traunsteinera globosa, early purple orchid Orchis mascula, fragrant orchid Gymnadenia conopsea, martagon lily Lilium martagon, cross gentian Gentiana cruciata, common columbine Aquilegia vulgaris, alpine squill Scilla bifolia, carthusian pink Dianthus carthusianorum, field restharrow Ononis arvensis, autumn crocus Colchicum autumnale, cowslip Primula veris, common twayblade Listera ovata, alder buckthorn Frangula alnus. There have also been recorded several interesting xerothermic plant species found for the first time in the Suchy Obycz mountain group. In this group following species deserve to be noticed: leafless hawk’s beard Crepis praemorsa, bloody cranesbill Geranium sanguineum, Irish fleabane Inula salicina, purple-stem catstail Phleum phleoides, large selfheal Prunella grandiflora, red feather clover Trifolium rubens. The article also discusses the systematic position of xerothermic grasslands in this region. In the absence of species characteristic of the associations this grasslands was broadly delimited as the community with Brachypodium pinnatum of Cirsio-Brachypodion pinnati alliance. The significant area of abandoned grasslands on the Przemyskie Foothills is threatened by secondary succession. In order to protect this valuable habitats and largest population of the snowdrop windflower in the Polish Carpathians, it is necessary the active conservation as a reserve or ecological grounds. Extensive grazing, controled burning and late mowing have been proposed as a method of conservation

Słowa kluczowe

PL

murawy kserotermiczne; zwiazek Cirsio-Brachypodion; zawilec wielkokwiatowy; Anemone sylvestris; gatunki chronione; rosliny kserotermiczne; ochrona czynna; Pogorze Przemyskie; Polska Poludniowo-Wschodnia

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2010
• Tom: 66
• Numer: 3
• Opis fizyczny: s.190-200,rys.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kucharzyk S

• Bieszczadzki Park Narodowy, ul.Belska 7, 38-700 Ustrzyki Dolne

Bibliografia

• Anonim 1868. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. Lwów.
• Barabasz-Krasny B. 2002. Sukcesja roślinności na łąkach, pastwiskach i nieużytkach porolnych Pogórza Przemyskiego. Frag. Flor. Geobot. Suppl. 4: 3-81.
• Barańska K., Jermaczek A. 2008. Poradnik utrzymania i ochrony siedliska przyrodniczego 6210 - murawy kserotermiczne wykonany na zlecenie Ministerstwa Środowiska. Klub Przyrodników, Świebodzin [http://natura2000.mos.gov.pl/na- tura2000/pl/dokumenty/n4/6210.pdf].
• Batko S. 1934. O florze okolicy Przemyśla. Kosmos 59: 351-380.
• Batko S. 1938. O florze okolicy Przemyśla. Kosmos 63: 423-429.
• Bonn S. 2004. Research and development project “Sustainable development of xerothermic slopes of the Middle Rhine Valley”. Intern. Forest Fire News 30: 59-63.
• Decyzja 2009. Decyzja Komisji z dnia 12 grudnia 2008 roku przyjmująca na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG drugi zaktualizowany wykaz terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr C(2008) 8039). Dz. U. L 43 z 13.2.2009 r.: 63-244.
• Fijałkowski D. 1969. Zespoły kserotermiczne Lubelszczyzny, Biul. Lub. Tow. Nauk. 9: 27-32.
• Illyés E., Chytrý M., Botta-Dukát Z., Jandt U., Škodová I., Janišová M., Willner W, Hájek O. 2007. Semi-dry grasslands along a climatic gradient across Central Europe: Vegetation classification with validation. J. Veg. Sci. 18: 835-846.
• IOP PAN 2001. Standardowy formularz danych dla specjalnego obszaru ochrony (SOO) „Ostoja Przemyska”. IOP PAN w Krakowie [http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/dane/pdf/pl/ PLH180012_Ostoja_Przemyska.pdf].
• IOP PAN 2006-2008. Wyniki monitoringu prowadzonego w latach 2006-2008. Szczegółowe wyniki dla siedlisk przyrodniczych. 6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion pallescentis). IOP PAN w Krakowie [http:// www.iop.krakow.pl/gios/monitoring/pdf/ wyni- ki_monitoringu_siedlisk_6210.pdf].
• Janicki R. 1998. Zmiany zaludnienia i użytkowania ziemi w Parku Krajobrazowym Pogórza Przemyskiego. W: Turkowska K. (red.). Przemiany krajobrazu naturalnego Polski. Acta Geogr. Lodz. 74, Łódz. Tow. Nauk., Łódź: 83-95.
• Kahmen S., Poschlod P, Schreiber K.-F. 2002. Conservation management of calcareous grasslands. Changes in plant species composition and response of functional traits during 25 years. Biol. Conserv. 104: 319-328.
• Karczmarz K., Piórecki J. 1977. Materiały do flory roślin naczyniowych Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Przemyskiego. Roczn. Przem., Nauki Przyr. 17/18: 341-360.
• Kondracki J. 2000. Geografia regionalna Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
• Kotańska M., Towpasz K., Mitka J. 2000. Xerothermic grassland: habitat island in an agricultural landscape. Proceedings of the yearly IAVS Symposium, Uppsala, Sweden 1998.1: 144-147.
• Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeźba i krajobraz. W: Michalik S. (red.). Turnicki Park Narodowy w polskich Karpatach Wschodnich. Dokumentacja projektowa. Polska Fundacja Ochrony Przyrody PRO NATURA, Kraków: 15-40.
• Kotula B. 1881. Spis roślin naczyniowych z okolicy Przemyśla. Spraw. Kom. Fizjogr. AU 15: 1-90.
• Kucharzyk S., Szary A. 2006. Zbiorowiska nieleśne nadleśnictwa Bircza - LKP „Lasy Birczańskie”. Ustrzyki Dolne (msc.).
• Kujawa-Pawlaczyk J., Perzanowska J. 2004. Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea). W: Herbich J. (red.). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Tom 3. Murawy, łąki, ziołorośla, wrzosowiska, zarośla. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 117-139.
• Leszczyński S. 2004. Bioturbation structures of the Kropivnik Fucoid Marls (Campanian-lower Maastrichtian) of the Huwniki-Rybotycze area (Polish Carpathians). Geol. Q. 48 (1): 35-60.
• Matuszkiewicz W. 2002. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Medwecka-Kornaś A., Kornaś J. 1977. Zespoły stepów i suchych muraw. W: Szafer W, Zarzycki K. (red.). Szata roślinna Polski. Tom II. PWN, Warszawa: 352-366.
• Michalik S. (red) 1993. Turnicki Park Narodowy w polskich Karpatach Wschodnich. Dokumentacja projektowa. Polska Fundacja Ochrony Przyrody PRO NATURA, Kraków.
• Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H. (red.) 2008. Czerwona Księga Karpat Polskich. Rośliny naczyniowe. Inst. Bot. im. W. Szafera PAN, Kraków.
• Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. 2002. Flowering plants and pteridiophytes of Poland. A checklist. Inst. Bot. im. W. Szafera, PAN. Kraków.
• Misiak T., 2006. Środowisko przyrodnicze w dorzeczu środkowego Sanu - przemiany. Roczn. Przem., Nauki Przyr. 42 (5): 27-32.
• Nejfeld P. 2008. Zawilec wielkokwiatowy (Z. leśny) Anemone sylvestris L. W: Mirek Z., Piękoś- -Mirkowa H. (red.). Czerwona Księga Karpat Polskich. Rośliny naczyniowe. Inst. Bot. im. W. Szafera PAN, Kraków: 80-81.
• Paul W. 2002. Pozycja i ranga fitogeograficzna południowej części Płaskowyżu Tarnogrodzkiego i terenów przyległych. Praca doktorska, Inst. Bot. im. W. Szafera PAN, Kraków.
• Pawłowski B. 1977. Szata roślinna gór Polski. W: Szafer W, Zarzycki K. (red.). Szata roślinna Polski. Tom II. PWN, Warszawa: 189-252.
• Pawłowski J., Walasz K., Sura P., Wytwer J., Sterzyń- ska M., Palaczyk A., Dyduch A. 1993. Fauna. W: Michalik S. (red.). Turnicki Park Narodowy w polskich Karpatach Wschodnich. Dokumentacja projektowa. Polska Fundacja Ochrony Przyrody PRO NATURA, Kraków: 155-172.
• Piórecki J. 2005. Ostrożeń siedmiogrodzki Cirsium decussatum Janka na Pogórzu Przemyskim. Chrońmy Przyr. Ojcz. 61 (4): 11-17.
• Rozporządzenie 2008. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lutego 2009 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Dz. U. Nr 33 (2009), poz. 232.
• Szafer W. 1977. Szata roślinna Polski niżowej. W: Szafer W, Zarzycki K (red.). Szata roślinna Polski. Tom II. PWN, Warszawa: 17-188.
• Szczeblewska A., Janecki J. 1999. Kserotermiczna szata roślinna wzgórz koło Łuczyc i Jaksmanic w okolicy Przemyśla (Opole Zachodnie). Ochr. Przyr. 56: 79-89.
• Trąba Cz., Wolański P., Oklejewicz K. 2006. Różnorodność florystyczna wybranych zbiorowisk nieleśnych doliny Sanu. Ann. UMCS sec. E 61: 267-275.
• Ustawa 2004. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody. Dz. U. Nr 92 (2004), poz. 880, z późn. zm.: Dz. U. Nr 113 (2005), poz. 954; Dz. U. Nr 130 (2005), poz. 1087; Dz. U. Nr 75 (2007), poz. 493; Dz. U. Nr 176 (2007), poz. 1238; Dz. U. Nr 181 (2007), poz. 1286; Dz. U. Nr 154 (2008), poz. 958; Dz. U. Nr 199 (2008), poz. 1227; Dz. U. Nr 201 (2008), poz. 1237.
• Witkowska-Wawer L. 1993/1994. Szata roślinna projektowanego parku narodowego na Pogórzu Przemyskim. Roczn. Przem., Nauki Przyr. 29/30 (6): 3-22.
• Wojciechowski K. 2007. Ten kraj jest najpiękniejszy - z prof. Januszem Janeckim rozmawia Krzysztof Wojciechowski. Dzikie Życie 5/155.
• Wójcik Z. 1998. Zbiorowiska segetalne Pogórza Przemyskiego i jego najbliższego otoczenia. Frag. Flor. Geobot. Pol. 5: 117-164.
• Zając A., Zając M. (red.) 2001. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Prac. Cho- rol. Komp. Inst. Bot. UJ, Kraków.
• Zarzycki J., Szymacha A. 2006. Dynamika i zróżnicowanie przestrzenne temperatury podczas wiosennego wypalania nieleśnych zbiorowisk roślinnych. Woda - Środowisko - Obszary Wiejskie 6 (1): 437-448.
• Zemanek B. 1991a. Mountain taxa versus xerothermic taxa in the Polih East Carpathian and their indicatory value in phytogeographical investigations. Zesz. Nauk. UJ, Pr. Bot. 22: 55-80.
• Zemanek B. 1991b. The phytogeographical division of the Polih East Carpathians. Zesz. Nauk. UJ, Pr. Bot. 22: 81-119.
• ZPKP 2008. Strona internetowa Zespołu Parków Krajobrazowych w Przemyślu [http://www.parkiprz.itl.pl].