EN
In the Midwestern region of North America, a recovery program for Peregrine Falcons Falco peregrinus has been underway since 1982. The historic cliff nesting population was extirpated from the region by 1964 due to problems associated with organochlorine pesticides. Original recovery efforts centered on reestablishing Peregrines at historical sites. Because of predation and habitat changes, these efforts were unsuccessful. At the same time, the amount of urban nesting within the region was increasing. Based upon documented population and dispersal trends, we have suggested an approach at establishing and increasing populations of urbah nesting Peregrines through planned placement of nest boxes and sequential releases of captive-produced young. Many lessons have been learned throughout this recovery program which if addressed, may increase the chances of success for similar programs being initiated elsewhere.
PL
W północnej części środkowo-zachodniego regioniu USA (ryc. 1) w przeszłości gnieździło się około 50 par sokoła wędrownego Falco peregrinus anatum (Redig & Tordoff 1988). Głównymi ostojami sokoła były tu 3 obszary (ryc. 2). Rodzima populacja sokoła wędrownego w regionie wyginęła przed rokiem 1964 na skutek pestycydów z grupy chlorowanych węglowodorów, w szczególności DDT i DDE (Hickey 1988). W 1982 roku zainicjowano program restytucji populacji sokoła wędrownego w tym regionie (Redig & Tordoff 1988). Wykorzystano metodę oblotu (hacking) t.z.n. wypuszczenia na wolność młodych sokołów urodzonych w niewoli (Sherrod et al. 1982). Początkowym celem było odtworzenie conajmniej 40 par gniazdowych poprzez wypuszczanie młodych w pobliżu historycznych gniazd, w nadziei że sokoły zagnieżdżą się ponownie w tych miejscach. W latach 1982-1985 wzdłuż rzeki Mississippi wypuszczono 28 młodych pochodzących z hodowli zamkniętych. W 1986 roku zanotowano pierwszą próbę gniazdowania na klifie w pobliżu Almy w stanie Wisconsin (ryc. 2). Ta oraz wszystkie pozostałe próby gniazdowania zakończyły się niepowodzeniem na skutek zniszczenia lęgów przez puchacza amerykańskiego Bubo virginia- nus. Jedynie wzdłuż wybrzeża jeziora Górnego sokoły wędrowne z powodzeniem gnieżdżą się na klifach. Pierwsza introdukcja miejska miała miejsce w Minneapolis w stanie Minnesota w roku 1983. Spośród 706 sokołów wypuszczonych w tym regionie Stanów Zjednoczonych w latach 1982-1993,473 (67%) wypuszczono z 21 stanowisk miejskich. Większość udanych prób gniazdowania miała miejsce na konstrukcjach antropogenicznych (budynki, mosty, kominy, itp.). W 1993 spośród 35 czynnych gniazd ze zniesieniami, 29 (83%) znajdowało się na terenach miejskich. Sukces restytucji w środowisku miejskim sprawił, że w 1991 roku zainicjowano plan instalowania sztucznych gniazd wzdłuż zachodniego brzegu jeziora Michigan w stanie Wisconsin (Septon et al. in press). Przesłankami były: zaobserwowana atrakcyjność konstrukcji antropogenicznych dla sokołów oraz znaczenie jeziora Michigan jako trasy migracyjnej (Cade 1982, Mueller et al. 1988). W latach 1987-1993 udokumentowano dane dotyczące przemieszczenia 70 oznakowanych (zaobrączkowanych) sokołów wędrownych (Fig. 3) z miejsca ich pochodzenia (miejsca reintrodukcji lub gniazda) do ewentualnego miejsca zagnieżdżenia się. Dane te wskazują, że 75% samic zagnieździło się w promieniu do 355 km od miejsca pochodzenia, zaś 75% samców zagnieździło się w promieniu do 170 km od ich miejsca pochodzenia (Septon et al. in press). Jest to zgodne z podobnymi danymi z innych miejsc (Ambrose i Riddle 1988, T. Armstrong - inf. ustna). Obecnie można obserwować formowanie się trwałych ostoi na terenach miejskich takich jak Minneapolis/St. Paul i Chicago (ryc. 1). Po pięć par sokołów wędrownych gnieździło się w Minneapolis/St. Paul oraz w Chicago, a trzy - w Milwaukee. Przy obfitości antropogenicznych konstrukcji na terenach miejskich sokoły wędrowne zasiedlały te, gdzie przygotowano sztuczne gniazda. Przejawem formowania się w omawianym regionie ostoi sokoła są też stwierdzone niewielkie odległości przemieszczeń.