Strukturalne i funkcjonalne bariery jako przyczyna heterogenicznosci biocenoz miejskich

• Autorzy: Glowacka I
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Pojęcie bariery wiąże się z zastosowaniem teorii wysp do interpretacji specyficznych zjawisk obserwowanych w funkcjonowaniu biocenoz miejskich. Obecność lub brak niektórych gatunków roślin i zwierząt wiąże się nie tylko z brakiem miejsc o dogodnych dla nich warunkach, ale także z nagromadzeniem różnego typu barier na drodze przemieszczania się organizmów. Struktura lub czynnik o charakterze bariery stanowi przeszkodę dla określonego typu organizmów (gatunek, grupa gatunków). Nagromadzenie barier różnego typu lub oddziaływanie tego samego typu zagospodarowania na jedne gatunki jako bariera mechaniczna, na inne jako pułapka lub obszar gradientowo różnych warunków powoduje, że na terenach ograniczonych wieloma strukturami o barierowym charakterze powstaję biocenozy złożone z organizmów najlepiej dostosowanych do rozprzestrzeniania. Często są to organizmy przenoszone przez wiatr, namnażające się szybko i po krótkim okresie ilościowej dominacji zanikające i zastępowane przez inne o podobnych cechach. Ponieważ w miastach jest zwykle wszędzie podobny układ podstawowy tzw. zieleni miejskiej ze względu na tło dla formowania się samorzutnie biocenoz, zróżnicowanie tworzących się z czasem biocenoz jest efektem bezpośredniego i pośredniego barierowego oddziaływania struktur miejskich.

EN

The article is an attempt to identify the causes of the physical differentiation of the structure of urban biocenoses. Owing to the knowledge on the influence of various types of management and on a direct influence exerted by the urban structures (system of building up the areas, configuration of the areas differing in the way of their management etc.) and on specific deformations in the functionning of the natural processes, it is possible to determine also the influence exerted by these structures on the life of organisms and their dissemination. Application of concepts connected with the theory of the Mac Arthur Islands allows to identify the role played by various urban structures in restraining a spontaneous appearance of various organisms im particular areas of the town. A basis for creation of urban biocenoses are, the most frequently, the so called urban green areas arising from a rather small number of plant species. The source of enriching these areas by the organisms which strengthen the biocenoses of the town centre, as well as by those which disturb their functionning are the areas of preserved natural conditions showing a great abundance of plant species. Such natural or semi-natural complexes may be seen, usually, outside of towns or as natural urban enclaves. The systems of the urban structures exising between the areas enriched and the source of their enrichment may be described as specific types of various Kinds. An absupt change in conditions existing in the areas situated in the same neighbourhood or in the way of their use may also form a barrier to particular organisms. Specific features of barriers are connected with the type of management, with the intensity of the use of these areas or with a characteristic behaviour of man. Limitations in displacement of various organisms or in possibilities of their survival within a given area may result also from periodical cultivation of certain organisms with simultaneous elimination of other ones which have already arrived and populated the region. Identification of the intensity of barriers of particular types of urban development and of the species of organisms which are either adopted or eliminated by them will allow to shape the town structure so as to enable the enrichment of the town centre by the organisms which stabilize the urban biocenoses and, in a certain measure, to isolate them from unfavourable influences.

Słowa kluczowe

PL

miasta; fauna; bariery mechaniczne; sklad gatunkowy; bariery etologiczne; struktura przestrzenna; biocenozy; bariery ekologiczne

• Wydawca: -
• Czasopismo: Człowiek i Środowisko
• Rocznik: 1993
• Tom: 17
• Numer: 4
• Opis fizyczny: s.281-297,tab.,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Glowacka I

• Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, 02-078 Warszawa, ul.Krzywickiego 9

Bibliografia

• Airola T.M., Buchholz 1984 Species structure and soil characteristics of five urban forest sites along the New Jersey Palisades. - Urban Ecology 8:149-164
• Andrzejewski R. 1983 W poszukiwaniu teorii fizjocenozy. - Wiad. Ekol. 29(2): 93-124
• Chojnacki J. 1990 Zróżnicowanie, udział powierzchniowy oraz wykorzystanie zbiorowisk roślinnych w systemie zieleni miejskiej. Warszawa: SGGW-AR. Seria: CPBP 04.10 Ochrona i Kształtowanie Środowiska Przyrodniczego, t. 64: 62-74
• Chudzicka E. 1979 Wpływ struktury zieleni miejskiej na skład gatunkowy i liczebność fito- fagów koron (na przykładzie Tilia sp.). W: Warunki rozwoju drzew i ich fauny w Warszawie. Warszawa: Ossolineum, s. 74-84
• Chudzicka E., Cholewicka K. 1990 The invertebrate fauna of the greenery of housing estates in Warsaw. W: Urban Ecological Studies in central and eastern Europe. Warszawa: Ossolineum, s. 85-97
• Chudzicka E., Pisarski B., Skibińska E. 1990 Origin and variability of the fauna of urbanized areas. - Fragmenta Faunistica 34(1): 1-16
• Davis B.N.K. 1979 The ground arthropods of London gardens. - London Nat. 58:15-24
• Dickman C.R. 1987 Habitat fragmentation and vertebrate species richness in an urban environment. - Journ. of Appl. Ecol. 24: 337-351
• Foreman R.T.T., GodronM. 1986 Landscape Ecology. New York, Viley
• Frankie G. W., Ehler L.E. 1978 Ecology of insects in urban environments. - Ann. Rev. Entomol. 23: 367-387
• Gilbert O. L. 1989 The ecology of urban habitats. London-New York: Chapman ans Hall
• Głowacka I. 1990a Modifications of the environmental conditions and biocenosis caused by the buildings in city. W: The Environment and the City - Case Studies, XXVI Int. Congres International Society of City and Regional Planners - Warsaw, part II
• Głowacka I. 1990b Wpływ zabudowy na przestrzenne zróżnicowanie struktury entomofauny. Warszawa: SGGW-AR. Seria: CPBP 04.10. Ochrona i Kształtowanie Środowiska Przyrodniczego, t. 22 cz. 2:137-146
• Głowacka I., Fortini Morawska ., Krzywańska E. 1990 The influence of the type of buildings on the natural environment in a housing estate. W: Urban Ecological Studies in central and eastern Europe. Warszawa: Ossolineum, s. 62-84
• Jędraszko-Dąbrowska D. 1990 Specific features of an urban lake bird community. W: Urban Ecological Studies in central and eastern Europe. Warszawa: Ossolineum, s. 167-181
• Kapoor R.K., Gupta V.K. 1984 A pollution attenuation coefficient concept for optimization of greenbelt. - Atmospheric Environment 18:1107-1113
• Kunick W. 1974 Veränderungen von Flora und Vegetation einer Grossstadt dargestellt am Beispiel von Berlin. Berlin: Diss. Tech. Univ.
• Mac Arthur R.H., Wilson E.O. 1967 The Theory of Island Biogeography. Prince ton: Univ. Press
• Mader H J. 1988 Effects of increased spatial heterogeneity in rural landscapes. - Ecol. Bull. 39: 169-179
• Meier R L. 1974 Planning for an urban world - the design of resource-conserving cities. London: MIT Press
• Merriam G. 1984 Connectivity: A fundamental ecological characteristic of landscape pattern. W: Proceedings I Intern. Seminar on Methodology in Landscape Ecological Research in Planning. Roskilde Univ.
• Migula P. 1985 Wrażliwość wybranych gatunków owadów na skażenia powietrza gazami i pyłami przemysłowymi oraz tolerancja przez nie termicznych zmian środowiska. Katowice: Uniwersytet Śląski
• Műller P. 1980 Biogeographie. Stuttgart: Ulmer
• Pisarski B. 1981 Entomofauna terenów zurbanizowanych. W: Entomologia a gospodarka narodowa. Warszawa-Wrocław: PWN
• Sukopp H., Hejny S. 1990 Urban Ecology - plant and plant communities in urban environments. SPB Academic Publ. Hague
• Sukopp H., Werner P. 1982 Nature in cities. A report and rewiew of studies and experiments concerning ecology, wildlife and nature conservation ... Nature and Environment Series Nr 28 Council of Europe. Strassbourg
• Tischler W. 1980 Biologie der Kulturlandschaft. Stuttgart: Fischer
• Udvardy M.D.F. 1978 Zoogeografia dynamiczna ze szczególnym uwzględnieniem zwierząt lądowych. Warszawa: PWN