Ocena obecnego stanu wystepowania, zagrozen i ochrony strzebli blotnej Eupallasella percnurus [Pallas, 1814] w Polsce

• Autorzy: Wolnicki J , Radtke G.

Warianty tytułu

EN

Assessment of the present state of the occurrence, threats and protection of lake minnow Eupallasella percnurus [Pallas, 1814] in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia informacje na temat krajowego występowania strzebli błotnej Eupallasella percnurus, zagrożonego wyginięciem gatunku ryby karpiowatej. Uwzględniono ogólną charakterystykę stanowisk, oceny zagrożenia dla jej siedlisk i populacji oraz perspektyw ich ochrony. Niezbędne dane uzyskano dzięki prowadzonym od 2002 roku pracom inwentaryzacyjnym, obejmującym cały historyczny zasięg występowania gatunku. Obecny stan występowania strzebli błotnej w Polsce określa liczba 157 znanych stanowisk, w zdecydowanej większości zlokalizowanych w województwach pomorskim (90) i lubelskim (44). W województwie mazowieckim znajduje się 15 stanowisk. Sześć z nich istnieje dzięki zakończonym lub trwającym translokacjom młodocianych osobników hodowlanych (pięć stanowisk) lub dzikich osobników z lokalnej populacji (jedno) do zbiorników wodnych, w których ryba ta wcześniej nie występowała. Około 43% krajowych stanowisk ma charakter pojedynczych zbiorników wodnych, pozostałe są większymi ich kompleksami. Większość stanowisk (62%) powstało wskutek działalności człowieka, najczęściej dawnej eksploatacji torfu. Około 70 polskich stanowisk (45% wszystkich) ma szansę na objęcie ochroną, przede wszystkim w ramach sieci Natura 2000

EN

The present report is an attempt of a comprehensive look at the present state of the occurrence in Poland, threats and protection of the endangered cyprinid fish species, Eupallasella percnurus. The extensive field survey, carried out in 2002–2009, resulted in unexpectedly numerous discoveries of sites entirely unknown to the knowledge. The total number of E. percnurus sites, presently existing in the territory of Poland, can be assumed at 157. Vast majority of them (90) are situated in the Pomorskie Voivodeship, whereas 44 exist in the Lubelskie Voivodeship and 15 in the Mazowieckie Voivodeship. Among the latter, 6 are those established recently by means of fish translocations – both juveniles originating from the controlled conditions (5 sites) or wild individuals taken from a local population (one site). The translocations as well as the inventory field survey and other activities were performed within the long-term (15 years) project for the protection of E. percnurus populations in the Mazowieckie Voivodeship. The project is the only one of this kind in the whole country. The existing E. percnurus sites are situated within the historical range of occurrence of this species in Poland. Approximately 43% of the sites are single water bodies, all the remaining ones form their larger complexes. Most of the sites (62%) are those of the anthropogenic origin (mainly former peat excavations). As little as 25% of the Polish sites are likely to survive safely for a long time, another 25% are those remaining under strong threat, resulting most commonly from both low water depth and water deficit. Nearly 45% of the existing sites will presumably be protected within the European Ecological Network Natura 2000 in the Special Areas of Conservation (SACs). Good knowledge of the present E. percnurus occurrence and the promising results of the project currently carried out in the Mazowieckie Voivodeship (including successful translocations) can form a good scientific and practical basis for more comprehensive project of its protection everywhere in Poland, where populations of this species turned out to occur. Establishing of such a project is considered to be an urgent need.

Słowa kluczowe

PL

wystepowanie; Polska; strzebla blotna; Eupallasella percnurus; ochrona zwierzat; zagrozenia zwierzat; ryby

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2009
• Tom: 65
• Numer: 5
• Opis fizyczny: s.329-340,rys.,tab.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Wolnicki J

• Instytut Rybactwa Srodladowego w Olsztynie, ul.Glowna 48, Zabieniec, 05-500 Piaseczno

autor

Radtke G.

Bibliografia

• Benecke B. 1881. Fische, Fischerei und Fischzucht in Ost- und Westpreussen. Hartungsche Verlagsdruckerei, Königsberg.
• Danilkiewicz Z. 1985. Problem ochrony strzebli błotnej Phoxinus percnurus. Chrońmy Przyr. Ojcz. 1: 10-15. Danilkiewicz Z. 1997. Chronione gatunki ryb występujące w środkowowschodniej Polsce. Komun. Ryb. 1: 18-19.
• Danilkiewicz Z. 2001. Regionalna ochrona gatunkowa ryb, stan zagrożenia, kierunki ochrony. Rocz. Nauk. PZW. 14: 157-172.
• Dybowski B. 1916. Systematyka ryb: Teleostei Pamiętn. Fizyogr. 23: 84-126.
• Gąsowska M., Rembiszewski J.M. 1967. The revision of the subspecies of the swamp minnow Phoxinus percnurus (Pallas) in Poland. Ann. Zool. 24: 305-341. Głowaciński Z. (red.). 2002. Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Ofic. Wyd. TEXT, Kraków.
• Kamiński R., Kamler E., Korwin-Kossakowski M., Myszkowski L., Wolnicki J. 2006. Effects of different incubation temperatures on the development of yolkfeeding Eupallasellapercnurus (Pallas). J. Fish Biol. 68: 1077-1090.
• Kamiński R., Kusznierz J., Myszkowski L., Wolnicki J. 2004. The first attempt to artificially reproduce the endangered cyprinid fish lake minnow Eupallasella perenurus (Pallas). Aquacult. Int. 12: 3-10.
• Kasprzak K. 1984. Zanikanie wód powierzchniowych na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej. Wszechświat 10: 321-324.
• Kolejko M., Wolnicki J. 2006. Strzebla błotna Eupallasella perenurus (Pallas, 1814) w obszarach Natura 2000 Polesia Lubelskiego. W: Chmielewski T. (red.). Zarządzanie zasobami przyrody na obszarach Natura 2000 Polesia Lubelskiego. Wyd. Akad. Roln. w Lublinie, Lublin: 128-134.
• Kolejko M., Wolnicki J., Radwan S. 2006. Preliminary studies on the occurrence of swamp-minnow Eupallasella perenurus (Pallas, 1814) in the aquatic ecosystems of Polesie Lubelskie (Poland). Acta Agrophysica 7: 395-399.
• Kolejko M., Wolnicki J., Sikorska J., Różycki A. 2007. Disappearance of lake minnow Eupallasella percnurus (Pallas, 1814) sites in the Poleski Park Narodowy. Teka Kom. Ochr. Kszt. Środ. Przyr. 4: 87-92.
• Kottelat M., Freyhof J. 2007. Handbook of European freshwater fishes. Kottelat, Cornol, Switzerland and Freyhof, Berlin, Germany.
• Kusznierz J. 1995. Wstępna ocena aktualnego stanu polskich populacji strzebli błotnej Moroco (= Phoxinus) percnurus (Pallas, 1811), Cyprinidae, Osteichthyes). Acta Univ. Wratislav. 1744, Prace Zool. 29: 59-69.
• Kusznierz J. 1996. Aktualny stan polskich populacji strzebli błotnej Moroco (= Phoxinus) percnurus (Pallas, 1811) i perspektywy ich aktywnej ochrony. Zool. Pol., 41/Suppl.: 143-146.
• Kusznierz J. 2001. Eupallasella percnurus (Pallas, 1811). Strzebla błotna (przekopowa). W: Głowaciński Z. (red.). Polska Czerwona Księga Zwierząt. Kręgowce, Warszawa: 301-303.
• Kusznierz J., Kamiński R., Myszkowski L., Wolnicki J. 2002. Strzebla błotna Eupallasella perenurus (Pallas, 1814) w Polsce - historia, zagrożenia i perspektywy ochrony. Komun. Ryb. 2: 11-13.
• Kusznierz J., Wolnicki J., Radtke G. 2005. Strzebla błotna Eupallasellaperenurus (Pallas) w Polsce - status i perspektywy ochrony. Chrońmy Przyr. Ojcz. 61: 70-78.
• Ligięza J., Wolnicki J. 2003a. Nowe stanowiska strzebli błotnej Eupallasella perenurus (Pallas) na Mazowszu. Chrońmy Przyr. Ojcz. 59: 103-105.
• Ligięza J., Wolni cki J. 2003b. Współczesne stanowiska strzebli błotnej Eupallasella perenurus (Pallas) na Nizinie Mazowieckiej. Komun. Ryb. 2: 18-19.
• Makomaska-Juchiewicz M. 2009. Stan wdrożenia sieci Natura 2000 w Polsce. Chrońmy Przyr. Ojcz. 65: 11-28.
• Paczuski R., Paczuska B. 1996. Zanikanie stawów i mokradeł śródleśnych w okolicach Bydgoszczy. Chrońmy Przyr. Ojcz. 52: 49-54.
• Radtke G., Wolnicki J., Kamiński R. 2004. Aktualny stan pomorskich populacji strzebli błotnej Eupallasella perenurus (Pallas). Komun. Ryb. 6: 20-22.
• Radtke G., Wolnicki J., Kamiński R. 2006. Stan obecny i główne zagrożenia siedlisk strzebli błotnej Eupallasella perenurus (Pallas) na Pomorzu. Komun. Ryb. 6: 31-33.
• Radtke G., Wolnicki J., Kusznierz J. 2003. Nowe stanowiska strzebli błotnej Eupallasella perenurus (Pallas) w województwie pomorskim. Komun. Ryb. 1: 4-5.
• Seligo A. 1902. Die Fischgewässer der Provinz Westpreussen. A. Schroth, Danzig.
• Sikorska J., Wolnicki J., Kamiński R., Kolejko M. 2007. Występowanie strzebli błotnej Eupallasella perenurus w ekosystemach wodnych województwa lubelskiego. Komun. Ryb. 1: 30-33.
• Witkowski A. 1992. Threats and protection of freshwater fishes in Poland. Neth. J. Zool. 2-3: 243-259.
• Witkowski A., Błachuta J., Kotusz J., Heese T. 1999. Czerwona lista słodkowodnej ichtiofauny w Polsce. Chrońmy Przyr. Ojcz. 55: 5-19.
• Witkowski A., Kotusz J., Przybylski M. 2009. Stopień zagrożenia słodkowodnej ichtiofauny Polski: Czerwona lista minogów i ryb - stan 2009. Chrońmy Przyr. Ojcz. 65: 33-52.
• Wolnicki J. 2004. Strzebla błotna (przekopowa) Eupallasella perenurus (Pallas, 1814). W: Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki Zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - poradnik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 229-233.
• Wolnicki J. 2005. Strzebla błotna - rybka mało znana. Wędkarski Świat 1: 84-85.
• Wolnicki J. 2007a. Występowanie i ochrona strzebli błotnej w województwie mazowieckim. Przyroda Polska 10: 29-30.
• Wolnicki J. 2007b. Na ratunek strzebli błotnej. Wędkarski Świat 2: 81.
• Wolnicki J. 2008. Strzebla błotna w polskich parkach narodowych, krajobrazowych i poza nimi. Parki Narodowe 1: 25-27.
• Wolnicki J., Kolejko M. 2008. Stan populacji strzebli błotnej w ekosystemach wodnych Polesia Lubelskiego i podstawy programu ochrony gatunku w tym regionie kraju. Monografia przyrodnicza. Wyd. Liber-Duo S.c., Lublin.
• Wolnicki J., Sikorska J. 2009. Występowanie strzebli błotnej Eupallasella perenurus (Pallas) na ziemiach polskich do końca XX wieku. Komun. Ryb. 2: 10-13. 25.
• Wolnicki J., Kamiński R., Korwin-Kossakowski M., Kusznierz J., Myszkowski L. 2004. The influence of water temperature on laboratory-reared lake minnow Eupallasella perenurus (Pallas) larvae and juveniles. Arch. Pol. Fish. 12: 61-69.
• Wolnicki J., Kamiński R., Kusznierz J. 2007a. Występowanie strzebli błotnej Eupallasella perenurus (Pallas) w województwach wielkopolskim i kujawsko- pomorskim. Komun. Ryb. 6: 24-26.
• Wolnicki J., Kamiński R., Sikorska J. 2006a. Współczesny stan występowania strzebli błotnej w województwie mazowieckim. Komun. Ryb. 4: 25-28.
• Wolnicki J., Kamiński R., Sikorska J. 2008a. Conservation of the imperilled cyprinid fish species, lake minnow (Eupallasella), in Poland. Europ. Aquacult. Soc. Spec. Publ. 37: 696-697.
• Wolnicki J., Kamiński R., Sikorska J., Kusznierz J. 2008b. Assessment of the size and structure of lake minnow Eupallasella perenurus (Pallas, 1814) population inhabiting small water body in Central Poland. Teka Kom. Ochr. Kształt. Środ. Przyr. 5: 181-189.
• Wolnicki J., Kolejko M., Sikorska J. 2006b. Present state of the occurrence of lake minnow Eupallasella perenurus (Pallas, 1814) in the Lubelskie Voivodeship (Poland). Teka Kom. Ochr. Kształt. Środ. Przyr. 3: 250-256.
• Wolnicki J., Sikorska J., Kamiński R. 2008c. Occurrence and conservation of the endangered cyprinid fish species, lake minnow Eupallasella perenurus (Pallas, 1814), in the Mazowieckie Voivodeship in Poland. Teka Kom. Ochr. Kształt. Środ. Przyr. 5: 190-198.
• Wolnicki J., Sikorska J., Kolejko M., Kamiński R., Radtke G. 2007b. Newest discoveries of lake minnow Eupallasella perenurus (Pallas, 1814) sites in Poland. Teka Kom. Ochr. Kształt. Środ. Przyr. 4: 314-321.
• Zarembska J. 2006a. Stanowiska strzebli błotnej Eupallasella perenurus (Pallas) koło Szumlesia na Pojezierzu Kaszubskim. Komun. Ryb. 3: 22-25.
• Zarembska J. 2006b. Strzebla błotna Eupallasellaperenurus (Pallas) z okolic Szumlesia na Pojezierzu Kaszubskim. Komun. Ryb. 5: 9-12.