Zawartosc pierwiastkow sladowych w osadach dennych rzeki Dunajec. Czesc I. Zawartosc mikroelementow

• Autorzy: Wisniowska-Kielian B , Niemiec M.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Oznaczono zawartość mikroelementów w osadach dennych rzeki Dunajec w rolniczo-przemysłowej części zlewni. Ich zawartość zależała od terminu oraz miejsca pobrania osadów. Najwięcej mikroelementów zawierały osady pobrane poniżej ujścia Białej Tarnowskiej oraz na dopływie Dunajca do zbiornika rożnowskiego (rejony ośrodków przemysłowych i zrzutu ścieków), a najmniej poniżej zapór w Czchowie i Rożnowie. Zaznaczył się wpływ zbiorników zaporowych oraz cieków zasilających na jakość osadów. Wyższy poziom mikroelementów poniżej dopływów świadczy o zrzutach ścieków z terenów wiejskich bezpośrednio do rzeki. Wiosną i latem osady z dolnej części zlewni zawierały średnio mniej mikroelementów niż z górnego jej odcinka. Jesienią relacja ta była odwrócona. Zawartość Fe, Mn, Zn i Cu w osadach rzeki Dunajec mieściła się w zakresach stwierdzanych w skałach osadowych i była 500 - 3000 razy większa niż w jej wodach. Zależnie od kryterium oceny naturalną zawartość Mn miało 93% próbek, Cu - 3 do 100% próbek, a naturalną zawartość Zn - 31 do 93% próbek. Podwyższony poziom Cu stwierdzono w 22%, a Zn w 28% próbek. Za zanieczyszczone antropogenicznie miedzią można uznać 22%, a cynkiem - 11% próbek. Badane osady nie powinny pogarszać jakości gleb użytków położonych w obrębie terasy zalewowej rzeki Dunajec. Ilości mikroelementów, jakie rośliny mogą pobrać z osadów, nie powinny zagrażać ich jakości, mogą natomiast stanowić zagrożenie w przypadku, gdy osiądą w znaczących ilościach na ich powierzchni.

EN

Microelement contents in bottom sediments of Dunajec river on agricultural-industrial part of its basin were determined. Microelement contents was depended on the term and place of sediment sampling. Sediments taken below Biała Tarnowska mouth and in Dunajec flow to Rożnów reservoir (i.e. in regions of industrial centers and sewage offtake) contained the most of microelements. The smallest their content was observed below Czchów and Rożnów dams. Influence of dam reservoirs and tributaries on the sediments quality was appeared. Higher microelements’ level in sediments pointed on contamination with sewage taken off directly to the river from rural area. In spring and summer the bottom sediments from lower part of river basin contained on average less microelements than those from upper part of its section. In autumn this relation was upturned. Fe, Mn, Zn and Cu contents were situated within the ranges observed in sedimentary rocks being 500 - 3000 times higher than in Dunajec water. Depending on estimate criterion, 93% sediment samples showed natural Mn content, 3 to 100% - natural Cu content, and 31 to 93% - natural Zn content. Elevated Cu content was found in 22%, and Zn in 28% samples. As contaminated by copper one may account 22% samples, and by zinc - 11% samples. Investigated sediments should not worse the soils’ quality on arable lands within flood terrace of Dunajec river. Microelements’ quantity that may be taken up from the sediments by plants should not threaten their quality, however may become a threat when settled in significant amounts on plants’ surface.

Słowa kluczowe

PL

mikroelementy; osady denne; zawartosc mikroelementow; rzeka Dunajec

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2004
• Tom: 502
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.1039-1048,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Wisniowska-Kielian B

• Akademia Rolnicza, Al.Mickiewicza 21, 31-120 Krakow

autor

Niemiec M.

Bibliografia

• Adamczyk T., Bajda R., Gołębiowska K., Gabała J., Reczek T. 1995. Raport o stanie środowiska w województwie nowosądeckim w roku 1994. Bibl. Monit. Śród., Tarnów: 19 - 89.
• Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z. 1999. Hydrologia ogólna. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 136 ss.
• Bojakowska J., Gliwicz T., Sokołowska G. 2000. Wyniki monitoringu geochemicznego osadów wodnych w Polsce w latach 1998-1999. PIOŚ: 26 - 31.
• Bojakowska I., Sokołowska G. 1998. Geochemiczne klasy czystości osadów wodnych. Przegl. Geolog. 46(1): 49 - 54.
• Giziński A., Falkowska E. 2003. Hydrobiologia stosowana: ochrona wód powierzchniowych. Włocławek: 310 ss.
• GUS 2004. Rocznik Statystyczny Polski 2003. Warszawa, Rok XLIV.
• Helios-Rybicka E. 1991. Akumulacja i mobilizacja metali ciężkich w osadach środowiska wodnego: osady datowane jako wskaźnik chronologiczny. Mat. konf. „Geologiczne aspekty ochrony środowiska”, Wyd. AGH, Kraków: 17 - 24.
• Kabata-Pendias A., Pendias H. 1999. Biogeochemia pierwiastków śladowych. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 398 ss.
• Kabata-Pendias A., Piotrowska M., Motowicka-Terelak T., Maliszewska-Kordybach B., Filipiak K., Krakowiak A., Pietruch Cz. 1995. Podstawy oceny chemicznego zanieczyszczenia gleb. Metale ciężkie, siarka i WWA. PIOŚ i IUNG, Puławy, Bibl. Monit. Środow.: 42 ss.
• Klimek K. 1993. Środowisko sedymentacji antropogennych osadów pozakorytowych w dolinach Pizemszy i Wisty Śląskiej. Georama 1, UŚ, Sosnowiec: 32 - 47.
• Kucharzewska K., Borkowski J., Kucharzewski A. 1991. Zawartość metali ciężkich w namułach i madach rzecznych Odry. Mat. konf. „Geologiczne aspekty ochrony środowiska”, Wyd. AGH, Kraków: 172 - 176.
• Lampert W., Sommer U. 2001. Ekologia wód śródlądowych. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 416 ss.
• Lis J., Pasieczna A. 1995. Atlas geochemiczny Polski w skali 1 : 2 500 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa: 72 ss.
• Łoś M. 2003. Rzeki istotne dla rolnictwa. Gospodarka Wodna 8: 328 - 332.
• Magnuszewski A. 2001. Sedymentacja metali ciężkich we współczesnych osadach necznych na przykładzie dolnej Wisły pod Płockiem. Gosp. Wodna 4: 163 - 167.
• Mazurkiewicz-Boroń G. 2002. Czynniki kształtujące procesy eutrofizacyjne w podgórskich zbiornikach zaporowych. Acta Hydrobiol., Suppl. 2: 1 - 68.
• Mikulski Z. 2001. Wpływ zbiornika rożnowskiego na środowisko. Gosp. Wodna 10: 430 - 433.
• Ostrowska A., Gawliński S., Szczubiałka Z. 1991. Metody analizy i oceny właściwości gleb i roślin. Wyd. IOS, Warszawa: 333 ss.
• Rajda W., Natkaniec J., Bogdał A. 2002. Jakość wody opadowej i odpływającej ze zurbanizowanej mikrozłewni podmiejskiej o zróżnicowanym użytkowaniu. Acta Scien. Polon. 1 - 2: 49 - 60.
• Ryborz-Masłowska S., Moraczewska-Majkut K., Krajewska J. 2000. Metale ciężkie w wodzie i osadach dennych zbiornika w Kozłowej Górze na Górnym Śląsku. Arch. Ochr. Śród. 26(4): 127 - 140.
• Synowiec K., Cieśla G., Gołębiowska K., Główka A., Reczek T. 2003. Region tarnowski. Stan czystości rzek w 2002. Dunajec. WIOŚ, Tarnów: 98 ss.
• Tokarz M., Turzański P. K. 1999. Ocena stanu zanieczyszczenia gleb województwa małopolskiego metalami ciężkimi i siarką. Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza, Kraków: 28 - 35.
• Wiśniowska-Kielian B., Niemiec M. 2003. Wstępna ocena zawartości pierwiastków śladowych w wodach rzeki Dunajec. Cz. I. Zawartość mikroelementów. Proceedings ECOpole’03, Jamrozowa Polana - PL, Hradec Králové - CZ, 16-18 X 2003, wyd. Tow. Chemii i Inż. Ekol., Opole: 283 - 288.
• Zbierska J., Ławniczak A. 2000. Zmiany jakości wód powierzchniowych w Polsce a potrzeby rolnictwa. Wiad. Melior. i Łąk. 2: 67 - 70.