Wplyw antropopresji na sklad flory gatunkow naczyniowych fitocenoz zwiazanych siedliskowo z trasami szlakow turystycznych Swietokrzyskiego Parku Narodowego

• Autorzy: Sikorski M

Warianty tytułu

EN

The influence of human impact on the composition of the flora of vascular species related by habitats to the tourist trails of Swietokrzyski National Park

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Szczególne znaczenie parków narodowych w kontekście zadań, jakie one spełniają ma ochrona walorów naturalnego krajobrazu danego parku. Mimo stosowania różnych form sterowania ruchem turystycznym, intensywność eksploatacji szlaków turystycznych, nierzadko przekracza możliwości samoregeneracji zarówno niszczonej szaty roślinnej jak i jej naturalnych siedlisk życiowych. Należy podkreślić, iż szlak turystyczny – intensywnie i permanentnie uczęszczany stanowi obraz trwałego odkształcenia niegdyś istniejącej w strefie jego aktualnego przebiegu, naturalnej przyrody. Stanowi otwartą promenadę, po której swobodnie przemieszczają się ekspansywne gatunki synantropijne rodzimego pochodzenia (apofity). Stanowią one zasadniczo podstawowy skład fitocenoz dywanowych ŚPN w skład, których wchodzą min.: życica trwała Lolium perenne, babka zwyczajna Plantago major i często także lancetowata P. lanceolata, wiechlina roczna Poa annua, rdest ptasi Polygonum aviculare. Na trasie szlaków i w ich strefach wlotowych w otoczeniu leśnym dość często obserwujemy agregacyjny zespół panującej w płatach wiechliny rocznej Poetum annuae. Miarą intensywności odkształceń cech naturalnych, zwłaszcza ekosystemów leśnych i zaroślowych jest przede wszystkim obecność gatunków obcego pochodzenia (antropofitów), a zwłaszcza inwazyjnych nowych przybyszów (kenofitów). Bardzo liczna ich grupa jest obecnie całkowicie zadomowiana w polskiej florze. Należą tu m. in. takie rośliny zielne jak: nawłocie – Solidago – kanadyjska S. canadensis i olbrzymia S. gigantea, konyza kanadyjska Conyza canadensis, tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris, a z drzew: robinia akacjowa Robinia pseudacacia, kasztanowiec zwyczajny Aesculus hippocastanus, klon jesionolistny Acer negundo i wiele innych gatunków. Roślinność towarzysząca szlakom turystycznym w znacznej części związana jest ze zbiorowiskami borowymi, przez które biegną szlaki na leśnym terenie ŚPN. Do najczęstszych zbiorowisk należy tu zaliczyć: wyżynny jodłowy bór mieszany wariant z jeżyną gruczołowatą Rubus hirtus, wyżynny jodłowy bór mieszany wariant typowy, środkowopolski bór mieszany wariant z jodła pospolitą Abies alba, środkowopolski bór mieszany wariant z modrzewiem europejskim polskim Larix decidua subsp. polonica. Na takich obszarach widoczna jest ekspansja na szlaki turystyczne światłolubnych gatunków runa z otaczających je fitocenoz leśnych. Proces migracji takich roślin zaznacza się wyraźnie, zwłaszcza na miejscach świetlistych bez okapu koron drzew, nieco trawiastych, zajętych głównie przez fitocenozy wydeptywane. W związku z bardzo dużym natężeniem turystycznym bezpośrednie otoczenie szlaków i sama powierzchnia duktów odznacza się obfitszym występowaniem niektórych antropofitów tj.: niecierpek drobnokwiatowy Impatiens parviflora, grusza pospolita Pyrus communis, a także obecnością uciekinierów z upraw: owies zwyczajny Avena sativa czy rzepak Brassica napus var. oleifera, pszenica zwyczajna Triticum aestivum, pszenżyto x Triticale rimpaui. Poczynione obserwacje pozwalają stwierdzić, że istnieje wyraźna korelacja między intensywnością permanentnego ruchu turystycznego a zakresem i specyfiką zmian degradacyjnych zachodzących w płatach naturalnej roślinności leśnej i jej siedliskach życiowych, zwłaszcza w strefach przylegających do szlaków.

EN

A particularly important function of national parks is the protection of the beauty of the natural scenery in a given park. In spite of various forms of tourist traffic management, tourist trail exploitation is often too intense for self-regeneration of the damaged vegetation and its natural habitats. It should be emphasised that a tourist trail which is extensively and permanently used, reflects a permanent deformation of natural flora and fauna that once featured its area. It constitutes an open route for free movement of expansive indigenous synanthropic species (apophytes). They constitute a basic part of the carpet plant colonies of ŚPN, with plants such as perennial ryegrass Lolium perenne, greater plantain Plantago major, often ribwort plantain P. lanceolata, annual meadow grass Poa annua, and common knotgrass Polygonum aviculare. Along the trails as well as at their opening areas, aggregations of meadow grass Poëtum annuae can often be observed in dominant patches. The measure of the intensity of deformations of natural characteristics, especially in forest ecosystems and thickets, is above all, the presence of non-native species (anthropophytes), mainly new invading species (kenophytes). A numerous group of such species is currently fully domesticated in the Polish flora. This category includes plants such as: Canada goldenrod Solidago canadensis and early goldenrod S. gigantea, Canadian horseweed Conyza Canadensis, shepherd’s purse Capsella bursa-pastoris, and such trees as: black locust Robinia pseudacacia, horse chestnut Aesculus hippocastanus, maple ash Acer negundo and many others. Plants accompanying tourist trails are related to a great extent with forest communities along the trails of ŚPN. The most typical communities are: upland fir mixed forest, a variant with Rubus hirtus, upland fir mixed forest, a typical variant, central Poland mixed forest, a variant with European silver fir Abies alba, central Poland mixed forest, a variant with Polish larch Larix decidua subsp. Polonica. In such areas it is easy to observe the expansion of light-loving species of the undergrowth and surrounding forest vegetation on tourist trails. The process of migration of such plants is clearly visible, especially in areas full of light, without a canopy of tree crowns, a little grassy and colonised mainly by trampled plants. Due to very high tourist traffic, the direct environment of the trails and the surface of their paths features more antropophytes of some species, such as small balsam Impatiens parrviflora, European pear Pyrus communis, as well as some crop plants such as the common oat Avena sativa, rape Brassica napus var. oleifera, common wheat Triticum aestivum, and rimpau's triticale x Triticale rimpaui. To conclude, there is a clear correlation between the intensity of permanent tourist traffic and the range and character of deformation changes occurring in the colonies of natural forest plants and their natural habitats, especially in the zones adjacent to tourist trails.

Słowa kluczowe

PL

parki narodowe; Swietokrzyski Park Narodowy; Gory Swietokrzyskie; Swieta Katarzyna; antropopresja; flora; rosliny naczyniowe; synantropizacja roslin; szlaki turystyczne; rosliny synantropijne; ruch turystyczny; zagrozenia przyrody

• Wydawca: -
• Czasopismo: Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej
• Rocznik: 2009
• Tom: 11
• Numer: 4[23]
• Opis fizyczny: s.246-252,fot.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Sikorski M

• Swietokrzyski Park Narodowy, Bodzentyn

Bibliografia

• Bróż E. 1999. Plan ochrony Świętokrzyskiego Parku Narodowego i jego otuliny. Operat ochrony flory. Jeleniogórskie biuro planowania i projektowania, Jelenia Góra: 113.
• Danielewicz W. 2000. Zbiorowiska roślinne. W: Monografia Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Wydawnictwo Świętokrzyskiego Parku Narodowego, Bodzentyn-Kraków: 209-234.
• Głazek T. 1985. Potencjalna roślinność naturalna Świętokrzyskiego Parku Narodowego i otuliny. Rocznik Świętokrzyski Nr 12, Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa-Kraków: 143-149.
• Głazek T.,Wolak J. 1991.. Zbiorowiska Roślinne Świętokrzyskiego Parku Narodowego i jego strefy ochronnej. Monographiae Botanicae, Vol. 72, Warszawa: 121.
• Kaczmarczyk P. 2006. Synantropizacja flory. W: Zasoby gatunkowe roślin leczniczych we florze naczyniowej Świętokrzyskiego Parku Narodowego oraz jego otuliny: 235-244. Praca doktorska wypromowana przez Prof. dra hab. n. biol. Krzysztofa Jędrzejko Śląska Akademia Medyczna w Katowicach, Sosnowiec, (wydruk komputerowy): 337.
• Kowalkowski A. 1994. Peryglacjalne uwarunkowania gleb na terenach otaczających Stację Geoekologiczną Monitoringu Zintegrowanego Święty Krzyż. W: Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego Święty Krzyż, Warszawa.
• Mizerski W., Orłowski S. 2005. Geologia historyczna dla geografów. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Olszewski J. L. i inni 2000 Klimat. W: Monografia Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Wydawnictwo Świętokrzyskiego Parku Narodowego, Bodzentyn-Kraków: 129-145.
• Wróblewski T. i inni. 1999. Plan ochrony Świętokrzyskiego Parku Narodowego i jego otuliny. Operat ochrony zasobów geologicznych. Jeleniogórskie biuro planowania i projektowania, Jelenia Góra: 38.