Zawartosc miedzi, cynku, manganu i zelaza w glebach i roslinach okopowych przy zmiennym odczynie

• Autorzy: Rogoz A
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W celu określenia zawartości mikroelementów w glebach i roślinach okopo­wych na terenie powiatu krakowskiego, w połowie września 2002 roku pobrano z gruntów ornych 43 próby glebowe, tyleż samo bulw ziemniaka i buraka pastew­nego. W zebranym materiale glebowym określono podstawowe właściwości fizy­kochemiczne metodami stosowanymi w chemii rolnej. Całkowita zawartość mikroelementów w glebach oznaczano po wcześniejszej mineralizacji w tempera­turze 450°C, a następnie po ich wytrawieniu w kwasach mineralnych (nadchloro­wy + azotowy), roztwarzano w HC1, natomiast ich zawartość w formie rozpusz­czalnej oznaczono w 0,1 mol HCl·dm⁻³. Analizowany materiał glebowy był zróżni­cowany pod względem składu granulometrycznego, zawartości części spławialnych, iłu koloidalnego, węgla organicznego oraz odczynu. Stwierdzono duże róż­nice w całkowitej zawartości mikroelementów jak również ich form rozpuszczal­nych. Całkowita zawartość cynku, manganu oraz żelaza jak i w formie rozpusz­czalnej w badanych glebach obniżała się wraz ze wzrost odczynu. Wykazano istot­ną ujemną zależność pomiędzy odczynem gleb (pH) mierzonym 1 mol KCl·dm⁻³, a całkowitą zawartością cynku i manganu, gdzie r = -0,408, r = -0,430. Podobna zależność stwierdzono w przypadku cynku i manganu rozpuszczalnego w 0,1 mol HCl·dm⁻³. O zawartość miedzi, cynku, manganu i żelaza w bulwach ziemniaków oraz w burakach pastewnych decydował głównie odczyn gleby. Analiza statystyczna wyników badań wykazały, że właściwości fizykochemiczne gleb niejednakowo oddziałowywały na zawartość poszczególnych mikroelementów w badanych rośli­nach. Wykazano istotną ujemną zależność pomiędzy odczynem gleb (pH) mierzonym w 1 mol KCl·dm⁻³, a zawartością miedzi, cynku oraz manganu w bulwach ziemniaków, gdzie wartość współczynnika korelacji liniowej wynosiła: dla miedzi r = -0,428, cynku r = -0,416, a dla manganu r = -0,339. W korzeniach i częś­ciach nadziemnych buraków podobna zależność wystąpiła tylko w przypadku cynku i manganu. Wykazano natomiast istotną dodatnią zależność pomiędzy od­czynem gleb (pH) a zawartością miedzi w korzeniach, gdzie współczynnik korela­cji prostej wynosił r = 0,316. Wraz ze zmniejszającym się zakwaszeniem gleb wyraźnie wzrastało przemieszczanie się miedzi z gleby do korzeni buraków. Przyj­mując np. wartość współczynnika przemieszczania się miedzi z gleb do korzeni buraków wyrosłych na glebach kwaśnych (pHkcl < 5,5) za jeden: to na glebach lekko kwaśnych, obojętnych i zasadowych wartość tegoż współczynnika była wyż­sza 1,5; i 2,5-krotnie.

EN

In order to determine the microelement contents in soils and root crops in the Krakow county, 43 soil samples and the same number of potato tuber and fodder beet samples were collected from the arable lands. Basic physico-chemical properties were determined by methods used in agricultural chemistry. Total soil microelement contents were determined after the sample dry mineralization at 450°C and subsequently, after their digesting in mineral acids (perchloric + nitric) the samples were diluted in HC1. Soluble form contents were assayed in 0.1 mol HCl·dm⁻³. Analysed soil material was diversified as to its granulometric composition, floatable particle content, colloidal silt, organic carbon and pH value. Great differences were found in total content of microelements also in their soluble forms. Concentrations of zinc, manganese and iron both total and soluble forms decreased in studied soils with increasing soil reaction. A signifi­cant negative relationship between soil reaction (pH) measured in 1 mol KCl·dm⁻³ and total zinc and manganese contents was stated at (r = -0.408), (r = -0.430). Similar relationship occurred for zinc and manganese in exchangeable forms determined in 0.1 mol HCl·dm⁻³. Soil reaction determined mainly the contents of copper, zinc, manganese and iron in potato tubers and in fodder beets. Statistical analysis of the research results revealed that physico-chemical soil properties differently influenced the content of individual microelements in studied plants. Significant negative rela­tionship was demonstrated between soil reaction (pH) determined in 1 mol KCl·dm⁻³ and concentrations of copper, zinc and manganese in potato tubers, where the linear correlation coefficients were as follows: for copper r = -0.428, for zinc r = -0.415, for manganese r = -0.339. In roots and aboveground parts of fodder beets a similar dependency was observed only for zinc and manganese. However, significant positive relationship was found between soil reaction (pH) and copper content in roots, where simple correlation coefficient was r = 0.316. Copper translocation from soil to fodder beet roots increased clearly with dimi­nishing soil acidification. Assuming e.g. coefficient value for copper translocation from soil to fodder beet roots in acid soils (pH < 5.5) as one, the value for sligh­tly acid, neutral and alkaline soils would be 1.5, 1.7 and about 2.5 times higher.

Słowa kluczowe

PL

zawartosc miedzi; mangan; zelazo; gleby; rosliny okopowe; cynk; zawartosc zelaza; zawartosc manganu; miedz; zawartosc cynku; odczyn gleby

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2004
• Tom: 502
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.305-314,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Rogoz A

• Akademia Rolnicza, Al.Mickiewicza 21, 30-120 Krakow

Bibliografia

• Baran S., Turski R., Flis-Bujak M., Kwiecień J., Martyn W., Uzar Cz. 1996. Możli­wość detoksykacji gleb zanieczyszczonych przez metale ciężkie. Ann. UMCS Lublin - Polonia 51(20): 151-162.
• Gambuś F., Gorlach E. 1996. Badania nad możliwością ograniczenia pobierania kadmu przez rośliny z gleb zanieczyszczonych tym metalem. Rocz. Glebozn. 47(3/4): 31-39.
• Gamruś F. 1987. Pobranie miedzi przez różne gatunki roślin w zależności od pH i innych właściwości gleby. Acta Agr. et Silv., Ser Agr. 26: 93-107.
• Gorlach E. 1994. Phytoavilability of heavy metals as affected by liming and plant species. Polish J. of Soil Sci. 27/1: 59-67.
• Gorlach E. Gambuś F. 2000. Potencjalnie toksyczne pierwiastki śladowe w glebach (nadmiar, szkodliwość i przeciwdziałanie). Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 472: 275-296.
• Karczewska A. 2002. Rozpuszczalność miedzi, ołowiu i cynku w glebach zanieczyszczonych w zależności od odczynu i kompleksowania związkami organicznymi Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 482: 269-274.
• Kopeć M. 1996. Wpływ właściwości chemicznych gleb kwaśnych na zawartość i po­branie przez owies miedzi, cynku, kadmu i niklu. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 482: 269-274.
• Lityński T., Jurkowska H., Gorlach E. 1976. Analiza chemiczno-rolniczą. Przewod­nik metodyczny. PWN Warszawa: 320 ss.
• Rogóż A. 1996. Zawartość i pobranie niektórych mikroelementów i metali ciężkich przez słonecznik i kukurydzę w zależności od dawki wapna. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 434: 213-218.