Studium uwarunkowan i kierunkow zagospodarowania przestrzennego jako skuteczny instrument zarzadzania gmina

• Autorzy: Frankowski Z
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przekształcenia systemu społeczno-gospodarczego kraju spowodowały odrzucenie stosowanych do końca lat 80-tych zasad planowania społeczno-gospodarczego, ale również ujawniły - na zasadzie odreagowania - głęboką niechęć do opracowywania planów w omawianej dziedzinie. Korzystne w tym zakresie zmiany obserwowane w ostatnich latach są w dużej mierze zasługą aktywnej działalności zagranicznych organizacji pomocowych i odpowiednich instytucji polskich. Zarządzanie strategiczne jest obecnie w Polsce powszechnie zalecane do stosowania w praktycznej działalności samorządów lokalnych. Polega ono na opracowywaniu, wdrażaniu i kontroli realizacji planów strategicznych. Geneza tego rodzaju podejść do zarządzania jednostkami terytorialnymi wywodzi się z teoretycznych i praktycznych osiągnięć w zarządzaniu organizacjami gospodarczymi. W rozwoju metod i form zarządzania strategicznego według A.Chauvet (1997) można wyróżnić trzy zasadnicze okresy, w których kryterium wyróżnienia stanowiły dostosowanie organizacji do jej bezpośredniego otoczenia oraz kierowanie się zasadą racjonalności i interesu społecznego, a mianowicie: - metody tradycyjne oparte na naukowej organizacji pracy (lata 1900-1930), - metody zarządzania przez stosunki międzyludzkie (lata 1930-1960), - metody nowoczesne (lata 1960-1990), w których można wyróżnić dwie podgrupy tj. zarządzanie planistyczne - kładące nacisk na umiejętność dostosowywania się do zmiennych warunków otoczenia oraz zarządzanie partycypacyjne, kładące nacisk na kulturę organizacji. Scharakteryzowane podgrupy stanowiły podstawę do rozwoju nowoczesnych metod planowania strategicznego. W propagowanych w ostatnich latach w Polsce przez organizacje pomocowe zasadach zarządzania strategicznego na poziomie lokalnym istotną rolę odegrała koncepcja tzw. władzy przedsiębiorczej, sformułowana przez D. Osborne'a i T. Gaeblera (1992), która w dużym stopniu przyczyniła się do stosowania ujęć strategicznych w działalności władz publicznych (różnego szczebla) Stanów Zjednoczonych. Według tej koncepcji władze publiczne, ograniczając bezpośrednią działalność inwestycyjną, coraz częściej występują w roli menedżera aktywizującego rozwój jednostki terytorialnej. W obecnych warunkach polskich władze samorządowe w swojej działalności mogą korzystać z instrumentów zarządzania: planistycznych, prawno-administracyjnych, ekonomiczno-finansowych oraz informacyjnych, np. bazy danych lokalnych. Z punktu widzenia zarządzania strategicznego kluczową rolę w sterowaniu rozwojem jednostek terytorialnych pełnią instrumenty planistyczne, tj. strategie rozwoju społeczno-go- spodarczego i studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z przyjętymi ogólnymi zasadami opracowywania strategii rozwoju społeczno-gospodarczego jej przedmiotem jest określenie głównych kierunków rozwoju lokalnego i ustalenia rodzajów najbardziej pożądanych działalności, a także terminów i sposobów ich realizacji. W studium uwarunkowań określona zostaje lokalna polityka przestrzenna. Jej celem jest m.in. wskazanie tych obszarów gminy, które są najbardziej odpowiednie do pełnienia funkcji określonych w strategii rozwoju i dla których powinno się opracować bądź zaktualizować miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. W artykule przeanalizowano przykłady opracowanych studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, wyróżniając następujące kryteria oceny ich skuteczności: - zastosowana metoda opracowania studium, - uwzględnienie zagadnień społeczno-gospodarczych, - zastosowanie podejść marketingowych, - formy partycypacji społecznej w procesie planowania, - korzystanie z nowoczesnych nośników i form przetwarzania informacji, - uwzględnienie fazy wdrażania i kontroli realizacji planów. W ponad polowie ocenianych planów starano się wykorzystać podejścia planowania strategicznego stosując jednak najczęściej tylko jego elementy. Tylko w jednym z przeanalizowanych opracowań odniesiono się do fazy realizacyjnej planów, co dowodzi, że na etapie sporządzania nie są one traktowane jako przyszłe instrumenty skutecznego zarządzania. Zagadnienia dotyczące problematyki społeczno-gospodarczej najczęściej prezentowane były w sposób niedostateczny. Zwraca uwagę brak odniesień do partycypacji społecznej, co jest oczywistą konsekwencją nieuwzględnienia tych zagadnień w sposób dostateczny w obecnych zapisach ustawowych. Zauważalne jest niewielkie zainteresowanie podejściami rynkowymi. Objęte analizą studia wykonane zostały metodami tradycyjnymi, co przede wszystkim tłumaczyć należy bardzo jeszcze wysokimi kosztami zastosowań technik komputerowych. W wyniku dokonanych analiz można stwierdzić, że brak przepisów wykonawczych do ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, precyzujących charakter studium, a zwłaszcza sposób jego opracowywania, powoduje, że najczęściej przystąpienie do prac nad studium wynika z jego obligatoryjności, a nie z rzeczywistych, oczekiwanych korzyści, jakie mogłoby przynieść jako instrument skutecznego zarządzania. Można uznać, że w obecnych warunkach wykształcającej się gospodarki rynkowej i samorządności lokalnej studium jako dokument planistyczny powinno cechować się dużą elastycznością. Skuteczność w realizacji polityki przestrzennej w takim ujęciu mogłyby zapewnić metody strefowania elastycznego, np. metoda strefowania przez standardy (przez ocenę skutków realizacji inwestycji).

EN

The transformations of national socio-economic system caused the rejection of rules of socio-economic planning used till the end of 80's, but they also revealed, as a rule of reaction, a deep disinclination to working out plans in a discussed field. The profitable changes in this range, observed in the last years, are to a big extend the merit of vivid activity of foreign aid organizations and proper Polish institutions. Strategic management is commonly recommended to apply in practical activity of local governments, nowadays in Poland. They consist of: elaboration, implementation and control of strategic plans. The genesis of this kind of attitudes to territorial units management originates from theoretical and practical achievements in management of economic organizations. We can define three crucial periods in which the criterion of distinction constituted adjustment of organization to her direct surroundings and going by a rule of rationalism and social interest in the development of methods and forms of strategic management according to A.Chauvet (1997), e.g.: - traditional methods based upon scientific organization of labour (1900-1930 years); - methods of management by human relations (1930-1960 years); - modern methods (1960-1990 years) in which we can single out two subgroups, e.g.: planning management - putting stress on abilities of conformity to changing conditions of neighbourhood and participatory management, putting stress on the culture of organization. Characterized subgroups constituted the base for the modern methods of strategic planning development. In propagated by aid orga-nizations rules of strategic management on local level. In last years in Poland, the idea of so called enterprise power, formulated by D. Osborne and T. Gaebler (1992), which to a big degree caused to the application of strategic solutions in public authorities' activities (different level) of the United States, played the important role. In accordance with this conception the public authorities, delimiting the direct investment activity, much more frequently exist as manager who is activizing the development of territorial unit. In the present Polish conditions the self-governmental authorities can use the instruments of management in their activity: - planning; - legal-administrative; - economic-financial; - information for example local data-base. From the point of view of strategic management the planning instruments e.g. strategies of socio-economic development and studies on pre-conditions and directions in spatial management play a key role in steering the development of territorial units. In accordance with accepted general rules of strategy elaboration on socio-economic development the subject is definition of main directions in local development and precision of kinds of most required activities as well as time limits and ways of their achievement. In the study on pre-conditions the local spatial policy is defined. Its objective is among others to point out the community areas which are mostly adequate to fulfill functions defined in the strategy of development and for which we ought to work out or update the local plans of spatial management. In the article the examples on elaborated studies of pre-conditions and directions of spatial management of communities were analysed, distinguishing the following criteria of evaluation and their proficiency; - applied method of working out study; - consideration of socio-economic issues; - application of marketing approaches; - forms of social participation in the process of planning; - utilization of modern mediums and forms of information and data processing; - consideration of implementation phase and control of plans accomplishment. In over a half of assessed plans one tried to utilize the approaches of strategic planning, applying however most frequently only its elements. Only in one of analysed works one referred to the implementation stage of plans, what proves that on the stage of preparation they are not treated as the future instruments of effective management. The issues concerning socio-economic problems were most frequently presented in insufficient way. The lack of referances to social participation pays our attention, what is an obvious consequence of not taking into account of such issues in the sufficient way in the present legal records. A small interest in market tendencies is observable. The included in analysis studies were performed with traditional methods, what first of all ought to be explained by still very expensive costs of applied computer technologies. As a result of made analysis we can say that a lack of executive regulations to the act on physical development, precising the character of study, and especially the way of its elaboration. Makes that most frequently the starting to works on a study results from its obligatory features and not from real, expected profits which could bring as the instrument of profitable management. We can recognize that in the present conditions of market economy and local self-government, being shaped, the study as the planning document should have features of big flexibility. The proficiency in spatial policy realization in such the attitude could assure methods of flexible zoning, for example the method of zoning by standards (by evaluation of results of investition accomplishment).

Słowa kluczowe

PL

zarzadzanie; planowanie przestrzenne; zagospodarowanie przestrzenne; gminy

• Wydawca: -
• Czasopismo: Człowiek i Środowisko
• Rocznik: 1999
• Tom: 23
• Numer: 2-3
• Opis fizyczny: s.221-237,bibliogr.

Twórcy

autor

Frankowski Z

Bibliografia

• Chauvet A.C. 1997 Metody zarządzania. POLTEXT, Warszawa
• Drucker P.F. 1974 Management Tasks. Responsibilities, Practices, Harper and Row. New York
• Frankowski Z. 1996 Marketing w zarządzaniu gminą. Człowiek i Środowisko, tom 20, nr 2. IGPiK, Warszawa
• Frankowski Z, Topczewska T. 1998 Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego gminy na przykładzie małego miasta i gminy wiejskiej. Człowiek i Środowisko, tom 22, nr 3. IGPiK, Warszawa
• Griffin R.W. 1997 Podstawy zarządzania organizacjami. PWN, Warszawa
• Kachniarz T., Niewiadomski Z. 1994 Nowe podstawy prawne zagospodarowania przestrzennego. IGPiK, Warszawa
• Osborne D., Gaebler T.: Rządzić inaczej. Media rodzinna of Poznań
• Planowanie przestrzenne skutecznym instrumentem rozwoju kraju. Ogólnopolska konferencja planowania przestrzennego Arsenał IX. Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast, Wrocław, 9-10 listopada 1998
• Poradnik. Gospodarka przestrzenna 1995 Tom III: Miejscowe planowanie przestrzenne. IGPiK Oddział w Krakowie, Llewelyn-Davies, London, Fundusz Współpracy, Brytyjski Fundusz Know-How, Kraków
• Stoner J.A.F., Wankel Ch. 1996 Kierowanie. PWE, Warszawa
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Poradnik metodyczny 1996 MBiGP, IGPiK, Warszawa
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Poradnik metodyczny. Przykłady, wybrane zagadnienia, komentarze 1998 UMiRM, IGPiK, Warszawa
• Ustawa z 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym. Tekst ujednolicony
• Dołhun A.: Problemy związane ze sporządzaniem i uchwalaniem studium gminnego oraz planów miejscowych. Zakład Planowania Przestrzennego TUP, Pracownia w Katowicach. Katowice, wrzesień 1998
• Frankowski Z.: Zarządzanie marketingowe gminą. Problem Badawczy pt.: Działalność marketingowa gmin w stymulacji ich rozwoju. IGPiK, Warszawa 1997
• Gospodarka przestrzenna, nieruchomości, budownictwo mieszkaniowe. Średniookresowa strategia sektorowa. UM i RM, Warszawa 1998
• Gzell S.: Wypowiedź dla IGPiK: Problemy związane ze sporządzaniem i uchwalaniem studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz planów miejscowych. Warszawa, sierpień 1998
• Kachniarz T., Makowska K.: Metodyka oceny zmian zagospodarowania przestrzennego. IGPiK, Warszawa 1998
• Mieszkowska H. i in.: Koncepcja studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z elementami strategii rozwoju społeczno-gospodarczego miasta Otwocka. Konkurs Urbanistyczny TUP nr 90. Warszawa 1998
• Murawska E.: Problemy związane ze sporządzaniem i uchwalaniem planów miejscowych. Wypowiedź dla IGPiK nt. działania przepisów ustawy w praktyce planowania przestrzennego. Skierniewice, wrzesień 1998
• Nowakowski M.: Problemy związane ze sporządzaniem i uchwalaniem studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Gdańska. Warszawa, październik 1998
• Partycypacja społeczna w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Program PHARE „Rozwój i szkolenia samorządów w Polsce. Konkurs na innowacje lokalne w gminach organizowany przez FRDL". TUP, Warszawa 1998
• Sumień T.: Makieta metodyczna studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. IGPiK, Warszawa, marzec 1998
• Świetlik M.: Problemy związane ze sporządzaniem i uchwalaniem studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Warszawa 1998
• Topczewska T., Bobiński J. i in.: Planowanie miejscowe. Projekt badawczy KBN zamawiany nr 128. IGPiK, Warszawa 1995
• Studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Warszawa-Bielany (generalni projektanci: A. Romiszewski, J. Szerszeń, M. Sołtys. Tekst studium. Z. 1 - Opis studium, Z.2 - Rysunki studium. Zarząd Gminy Warszawa Bielany. Spółdzielnia Pracy Twórczej Architektów i Plastyków ESPA. Warszawa 1997
• Zgierz. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (generalny projektant - K. Bald). Przedsiębiorstwo Zagospodarowania Miast i Osiedli "Teren", Spółka z.o.o. Łódź, luty 1998
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy. Polityka rozwoju przestrzennego i ochrony środowiska (generalny projektant - Z.Ziobrowski). Zarząd Miasta Stołecznego Warszawy. Warszawa, maj 1998
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta. Tekst studium, Materiały merytoryczne Grudziądza (generalny projektant: T. Krepski) Zarząd Miasta Grudziądza. Projektowo-Doradcze Biuro Architektoniczno-urbanistyczne PROJ-PLAN s.c. Grudziądz 1998
• Gmina Mosina. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (generalny projektant: J. Zalewski). Zarząd Miejski w Mosinie, Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego. Poznań 1998
• Suchedniów. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (generalny projektant: K. Bald). Zarząd Miasta i Gminy Suchedniów, Przedsiębiorstwo Zagospodarowania Miast i Osiedli "Teren" Spółka z o.o. Lódź 1998
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chojnice (generalny projektant: M. Adamowska). Tekst Studium i plansza. Zarząd gminy Chojnice, Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Bydgoszczy. Bydgoszcz 1998
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Michałowice (generalny projektant: A. Markert). Zarząd Gminy Michałowice, Biuro Planowania Rozwoju Warszawy. Warszawa 1997
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Racławice (generalny projektant: A. Staniewicz). Cz. I - Raport o stanie istniejącym i uwarunkowania rozwoju, Część II - Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Racławice. Zarząd Gminy Racławice. Kraków 1996