Wplyw rumowiska na stezenia substancji biogenicznych w zbiorniku retencyjnym w zlewni Prosny

• Autorzy: Malecki Z

Warianty tytułu

EN

Impact of rubble on concentration of biogenic substances in storage reservoir in Prosna river catchment

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zbiorniki retencyjne w różnorodny sposób wpisują się w obieg substancji biogenicznych w systemach rzeczno-zbiornikowych. Niniejsze badania nad wpływem osadów dennych przeprowadzono w 2004 roku dla zbiornika Pokrzywnica (powierzchnia przy max. P.P. 154 ha, pojemność przy max P.P. 4,35 mln m3) w zlewni rzeki Pokrzywnicy na terenie Niziny Wielkopolskiej. Zakres badań obejmował ustalenie składu fizykochemicznego i wartości wskaźników tlenowych wód nad dnem i na powierzchni wody, wykonanie planu batymetrycznego, określenie składu granulometrycznego rumowiska, zawartości składników chemicznych i wskaźnika tlenowego ChZT-Cr w osadach dennych, określenie średnich wielkości wskaźników tlenowych i stężeń składników chemicznych wód dopływających i odpływających oraz kumulacji fosforu i azotu całkowitego w zbiorniku. Stosunkowo duża adsorpcja minerałów ilastych (szczególnie iłu koloidalnego) dopływających do zbiornika Pokrzywnica z rumowiskiem unoszonym (iły pstre, tzw. poznańskie) oraz substancji humusowych (próchnicy koloidalnej) wnoszonych do akwenu (szczególnie w przypadku wystąpienia fali powodziowej) wpływa na zmniejszenie stężeńsubstancji biogenicznych w wodach, zwiększając równocześnie zawartość tychże substancji w osadach dennych (sedymentacja). W wypadku płytkich zbiorników skumulowane substancje biogenne w osadach dennych stanowiąźródło wtórnego zanieczyszczenia wód zbiornika (zasilanie wewnętrzne). W badanym zbiorniku wielkości wskaźników tlenowych i stężeńzwiązków biogennych (rzadziej dotyczy to azotu ogólnego i azotu Kjeldahla) nad jego dnem sąwyższe w porównaniu ze wskaźnikami i stężeniami w wodach przy powierzchni.

EN

Storage reservoirs play various roles in the circulation of biogenic substances in river and reservoir systems. Research into the infl uence of rubble (bottom deposits) was done in 2004 and covered the Pokrzywnica reservoir (max. area 154 ha, max. capacity 4.35 M m3) in the Pokrzywnica river catchment in the Wielkopolska Lowland. The scope of the research included determination of the physicochemical composition and the oxygen indexes of water above the bottom and on the surface; preparation of a bathymetric plan; determination of the granulometric composition of rubble, the chemical composition and ChZT-Cr of bottom deposits, the mean concentrations (oxygen indexes) of chemical components of infl owing and outfl owing waters, and the accumulation of total phosphorous and nitrogen in the reservoir. It was found that the considerable adsorption of clay minerals (particularly colloidal clay), delivered to the reservoir together with the suspended sediment load (varicoloured clays, so-called Poznań-type clays), and of humus substances (colloidal humus) delivered especially in the case of a fl ood wave, reduces the concentrations of biogenic substances in waters while increasing their contents in bottom deposits (sedimentation). For shallow reservoirs, biogenic substances accumulated in bottom deposits constitute a source of secondary pollution of the reservoir’s water (“internal” supply). The values of oxygen indexes and concentrations of biogenic compounds (and less frequently total nitrogen and Kjeldahl nitrogen) in the Pokrzywnica reservoir are higher above the bottom than in the surface water.

Słowa kluczowe

PL

zlewnie rzek; zlewnia Prosny; zbiorniki retencyjne; zbiornik Pokrzywnica; rumowiska rzeczne; sedymentacja; osady denne; zwiazki biogenne; woda; wskazniki tlenowe

EN

oxygen index; Pokrzywnica reservoir; Prosna catchment; biogenic compound; bottom deposit; retention reservoir; river catchment; river load; sedimentation; water

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus
• Rocznik: 2009
• Tom: 08
• Numer: 3-4
• Opis fizyczny: s.25-42,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Malecki Z

• Polskie Towarzystwo Inzynierii Ekologicznej, Oddzial Ziemi Kaliskiej, ul.Lodzka 218, 62-800 Kalisz

Bibliografia

• Banach M., 1994. Morfodynamika strefy brzegowej zbiornika Włocławek. Prace Geogr. Inst. Geogr. Przestrz. Zagosp. PAN 161.
• Bednarczyk T., Michalec B., Tarnawski M., 2002. Intensywność zamulania się małych zbiorników wodnych. Zesz. Nauk. AR Wrocław, Konferencje 11, 31-38.
• Bartnik W., 1992. Hydraulika potoków i rzek górskich z dnem ruchomym, początek ruchu rumowiska wleczonego. Zesz. Nauk. AR Krak., Rozprawa habilitacyjna 171.
• Bartosiewicz A., 1990. Chemizm wód gruntowych w zlewni użytkowanej rolniczo w warunkach glebowo-klimatycznych Równiny Kościańskiej. [W:] Obieg wody i bariery biogeochemiczne w krajobrazie rolniczym. Wyd. Nauk. UAM Poznań, 127-142.
• Gardner C.M.K., Cooper D.M., Hughes S., 2002. Phosphorus in soils and field drainage water in the Thame catchment, UK. Sci. Total Envir. 282/283, 253-262.
• Krzemień E., Kurzbauer A., Pawli-Dobrowolski J., 2003. Znaczenie badań składu chemicznego opadów w problematyce rolniczych zanieczyszczeń obszarowych. Mat. Sem. IMUZ, Falenty, 26, 45-52.
• Małecki Z., 2008. Ocena wpływu wybranych zbiorników retencyjnych na środowisko w zlewni Prosny. Monografia - rozprawa naukowa. Wyd. Nauk. Gabriel Borowski Lublin.
• Mander U., Jarvet A., 1998. Buffering role of small reservoir in agricultur catchment. Int. Rev. Hydrobiol. 83, 639-646.
• Mosiej J., 1999. Przyrodniczo-techniczne uwarunkowania gospodarowania wodą w dolinie rzeki Ner. Rozpr. Nauk. Monogr. 222, Wyd. SGGW Warszawa.
• Thornton G.J.P., Dise N.B., 1998. The influence of catchments characteristics, agricultural activities and atmospheric deposition on the chemistry of small stream the English Lake District. Sci. Total Envir. 216, 1-2, 63-75.
• Uggla H., 1998. Gleboznawstwo rolnicze. Wyd. 4. PWN Warszawa.
• Wiśniewski R.J., Rzepecki M., 1996. Osady denne stref przejściowych rzeka-jezioro i jezioro- rzeka w systemie rzeczno-jeziornym Krutyni (Pojezierze Mazurskie): rola w krążeniu fosforu. Zesz. Nauk. Kom. „Człowiek a środowisko” 13, 313-343.