Chrzaszcze saproksyliczne jako wskaznik antropogenicznych odksztalcen Puszczy Bialowieskiej

• Autorzy: Byk A , Mokrzycki T.

Warianty tytułu

EN

Saproxylic beetles as an indicator of antropogenic deformations of Bialowieza Forest

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W 2004 roku na 36 powierzchniach badawczych w Puszczy Białowieskiej wytypowano 108 drzew z obszernymi próchnowiskami wewnętrznymi, w tym 32 świerki, 24 graby, 16 olsz, 13 dębów, 9 lip, 6 brzóz, 4 jesiony, i 4 sosny. Powierzchnie te reprezentowały 12 typów antropopresji (drogi asfaltowe, drogi publiczne gruntowe, drogi gospodarcze, koleje normalnotorowe, koleje wąskotorowe, paśniki dla zwierzyny, drzewostany pozrębowe, składnice drewna i łąki, szkółki leśne i grunty orne, osady, drzewostany niezgodne z siedliskiem, parki). Na drzewach założono pułapki przegrodowe typu Netocia,które posłużyły do odłowów chrząszczy saproksylicznych. W efekcie odłowiono 8417 osobników chrząszczy, które najliczniej reprezentowane były przez Anisotoma humeralis, Haploglossa villosa, Ptinus subpillosus i Aulonothroscus brevicollis. W odłowionym materiale 135 gatunków to chrząszcze obligatoryjnie związane z silnie rozłożonym drewnem, a 79 gatunków to chrząszcze uważane za rzadkości faunistyczne lub relikty lasów pierwotnych. Analiza struktury zgrupowań saproksylicznych chrząszczy pokazała, że drzewostany rosnące w sąsiedztwie składnic, łąk, paśników i torowisk są zasiedlane przez liczniejsze w osobniki, gatunki oraz bogatsze gatunkowo zgrupowania chrząszczy saproksylofilnych niż lasy Białowieskiego Parku Narodowego. Jednakże drzewostany pozrębowe, niezgodne z siedliskiem czy też rosnące w sąsiedztwie szkółek leśnych i gruntów ornych zasiedlane są przez mniej liczne w osobniki i gatunki zgrupowania chrząszczy saproksylofilnych niż lasy Białowieskiego Parku Narodowego. Może to świadczyć o tym, iż w zwartych kompleksach leśnych prowadzona na małych areałach działalność człowieka powoduje zwiększenie ich różnorodności gatunkowej. Odmienny i negatywny skutek wywołuje gospodarka wielkoobszarowa.

EN

In 2004, in the Białowieża Forest, 108 trees (including 32 spruce trees, 24 hornbeams, 16 alders, 13 oaks, 9 lindens, 6 birches, 4 ashes and 4 pines) with extensive hollows were selected for observation on 36 study sites. The study sites represented 12 types of anthropopression (asphalt roads, public dirt roads, farm roads, standard-gauge railway tracks, narrow-gauge railway tracks, animal feeding stations, stands growing on farmer clear-cutting sites, timber depots and meadows, tree nurseries and cultivated land, human settlements, stands incompatible with the sites they occupy and parks). On the selected trees ‘Netocia’ window traps were set. They were used for catching saproxylic beetles. In total, 8417 beetles were caught in all objects. In the majority they were represented by Anisotoma humeralis, Haploglossa villosa, Ptinus subpillosus and Aulonothroscus brevicollis. In the collecting material there were 135 species of beatles obligately associated with the most decayed wood and 79 beetle species which are regarded as relics of the primeval forests or are very rare. The analysis of the group structure of the saproxylic beetles showed that the stands growing close to timber depots, meadows, animal feeding stations and peat bogs are settled by more specimens and the communities of saproxylic beetles are richer in the number of species compared with the number of specimens and species in the forests of the Białowieża National Park. Nevertheless, the stands growing on farmer clear-cutting sites or incompatible with the sites occupied by them, or growing close to tree nurseries and cultivated land are settled by the less number of specimens and species in comparison with the BNP forest stands. This is probably due to the small-area management. This kind of the human activity causes the increase in the number of species. On the contrary, the large scale practices have the opposite effect.

Słowa kluczowe

PL

owady saproksyliczne; wskaznik wartosci przyrodniczej zgrupowania; zgrupowania zwierzat; wskaznik wiernosci zgrupowania; chrzaszcze; lasy; przeksztalcenia antropogeniczne; lesnictwo; bioindykatory; Puszcza Bialowieska; wskaznik cennosci faunistycznej; wskaznik bogactwa gatunkowego

• Wydawca: -
• Czasopismo: Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej
• Rocznik: 2007
• Tom: 09
• Numer: 2-3[16] cz.2
• Opis fizyczny: s.475-509,rys.,fot.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Byk A

• Szkola Glowna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa

autor

Mokrzycki T.

Bibliografia

• Bobiec A. 2002. Living stands and dead wood in the Białowieża forest: suggestions for restoration management. Forest Ecology and Management, 165: 125–140.
• Borowski J. 2002. Entomologiczna wartość drzew pozostawianych w lesie do ich naturalnego rozkładu. W: M. Sławska, M. Smoleński, red. Zadania gospodarcze lasów a funkcje ochrony przyrody. Wydawnictwo SGGW, Warszawa: 267–274.
• Borowski J., Węgrzynowicz P. 2001. Phryganophilus ruficollis (Fabricius, 1798) (Coleoptera, Melandryidae). Notatki Entomologiczne 2 (1): 3–4.
• Buchholz L., Bunalski M., Nowacki J. 1993. Fauna grup owadów (Insecta) Puszczy Bukowej koło Szczecina. 6. Ocena stanu ekosystemu i perspektyw ich kształtowania się, na podstawie obserwacji entomologicznych, oraz wnioski dotyczące ochrony biocenoz. Wiadomości Entomologiczne, 12 (2): 125 – 136.
• Buchholz L., Ossowska M. 1995. Możliwość wykorzystania przedstawicieli chrząszczy nadrodziny sprężyków (Coleoptera: Elateroidea) jako bioindykatorów odkształceń antropogenicznych w środowisku leśnym. Sylwan 6: 37–41.
• Burakowski B. 1991. Cerophytidae, Eucnemidae, Throscidae, Lissomidae. Chrząszcze – Coleoptera. „Klucze do oznaczania owadów Polski”. XIX, 35–37: 1–91.
• Burakowski B. 1996. Uwagi i spostrzeżenia dotyczące chrząszczy (Coleoptera) żyjących w próchnowiskach. Wiadomości Entomologiczne 4: 197–206.
• Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1981. Kusakowate – Stapylinidae, część 3: Aleocharinae. Chrząszcze – Coleoptera. „Katalog Fauny Polski”. Część XXIII, tom 8, Warszawa.
• Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1983. Scaraboidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. Chrząszcze – Coleoptera. „Katalog Fauny Polski”. Część XXIII, tom 9, Warszawa.
• Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1985. Buprestoidea, Elateroidea i Cantharoidea. Chrząszcze – Coleoptera. „Katalog Fauny Polski”. Część XXIII, tom 10, Warszawa.
• Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1986a. Dermestoidea, Bostrichoidea, Cleroidea i Lymexyloidea. Chrząszcze – Coleoptera. „Katalog Fauny Polski”. Część XXIII, tom 11, Warszawa.
• Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1986b. Cucujoidea, część 1. Chrząszcze – Coleoptera. „Katalog Fauny Polski”. Część XXIII, tom 12, Warszawa.
• Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1986c. Cucujoidea, część 2. Chrząszcze – Coleoptera. „Katalog Fauny Polski”. Część XXIII, tom 13, Warszawa.
• Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1987. Cucujoidea, część 3. Chrząszcze – Coleoptera. „Katalog Fauny Polski”. Część XXIII, tom 14, Warszawa.
• Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1989. Cerambycidae i Bruchidae. Chrząszcze – Coleoptera. „Katalog Fauny Polski”. Część XXIII, tom 15, Warszawa.
• Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 2000. Chrząszcze – Coleoptera. Uzupełnienia tomów 2–21. „Katalog Fauny Polski”. Część XXIII, tom 22, Warszawa.
• Byk A. 2001a. Próba waloryzacji drzewostanów starszych klas wieku Puszczy Białowieskiej na podstawie struktury zgrupowań chrząszczy (Coleoptera) związanych z rozkładającym się drewnem pni martwych drzew stojących i dziupli. Próba szacunkowej waloryzacji lasów Puszczy Białowieskiej metodą zooindykacyjną. Wydawnictwo SGGW: 333–367.
• Byk A., Byk S. 2004. Chrząszcze saproksylofilne próchnowisk rezerwatu „Dęby w Krukach Pasłęckich”. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody, 23: 555–580.
• Byk A., Mokrzycki T., Perliński S, Rutkiewicz A. 2006. Saproxylic beetles – in the monitoring of anthropogenic transformations of Białowieża Pimeval Forest W: A. Szujecki, red. Zooindication-based monitoring of anthropogenic transformations in Białowieża Pimeval Forest, Warsaw Agricultural University Press, Warsaw: 325–397.
• Gawroński R., Oleksa A. 2006. Wstępna waloryzacja alei śródpolnych Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego na podstawie chrząszczy saproksylicznych. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody, 25: 85–107.
• Gutowski J.M. 2006. Saproksyliczne chrząszcze. Kosmos, 1: 53–73.
• Gutowski J.M., Bobiec A., Pawlaczyk P., Zub K. 2002. Po co nam martwe drzewa? Wydawnictwo Lubuskiego Klubu Przyrodników, Świebodzin, 63 ss.
• Gutowski J.M., Bobiec A., Pawlaczyk P., Zub K. 2004. Drugie życie drzewa. Wydawnictwo WWF Polska, Warszawa – Hajnówka.
• Gutowski J.M., Buchholz L., Kubisz D., Ossowska M., Sućko K. 2006. Chrząszcze saproksyliczne jako wskaźnik odkształceń ekosystemów leśnych borów sosnowych. Leśne Prace Badawcze, 4: 101–144.
• Gutowski J., Jaroszewicz B. 2001. Katalog fauny Puszczy Białowieskiej. IBL, Warszawa.
• Jonsell M., Weslien J., Ehnström B. 1998. Substrate requirements of red-listed saproxylic invertebrates in Sweden. Biodiversity and Conservation, 7: 749–764.
• Kaila L., Martikainen P., Punntilla P. 1997. Dead tres left in clear-cuts benefit saproxylic Coleoptera adapted to natural disturbances in boreal forest. Biodiversity and Conservation, 6: 1–18.
• Martikainen P., Siitonen J., Punttila P., Kaila L., Rauh J. 2000. Species richness of Coleoptera in mature managed and old-growth boreal forests in southern Finland. Biological Conservation, 94: 199–2000.
• Nilsson S.G., Hedin J., Niklasson M. 2001. Biodiversity and its Assessmant in Boreal and Nemoral Forests. Scand. J. Res. Supl., 3: 10–26.
• Økland B., Bakke A., Hagvar S., Kvamme T. 1996. What factors influence the diversity of saproxylic beetles? A multiscalet study from a spruce forest in southern Norway. Biodiversity and Conservation, 5: 75–100.
• Ranius T. 2002. Influence of stand size and quality of tree hollows on saproxylic beetles in Sweden. Biological Conservation, 103: 85 – 91.
• Ranius T., Jansson N. 2000. The influence of forest regrowth, original canopy cover and tree size on saproxylic beetles associated with old oaks. Biological Conservation, 95: 85–94.
• Rykowski K. 1998. Próba syntezy lub „Kodeks leśny”. W: Trwały i zrównoważony rozwój lasów. Wydawnictwo Naukowe Akson Sp. z o. o. Warszawa.
• Shiegg K. 2001. Saproxylic insect diversity of beech: limbs are richer then trunks. Forest Ecology and Management, 149: 295–304.
• Siitonen J. 2003. Dead wood and saproxylic species in Fennoscandian boreal forests: threats, conservation management. In: F. Mason, G. Nardi, M. Tisato, eds. Procedings of the Internacional Symposium “Dead wood: a key to biodiversity” Sherwood Foreste ed Albero Oggi, 95 (Suppl.): 61–63.
• Stebnicka Z. 1991. Czarnuchowate – Tenebrionidae, Boridae. Chrząszcze – Coleoptera. Klucze do oznaczania owadów Polski. XIX, 91: 1–93.
• Szafraniec S., Szołtys H. 1997. Materiały do poznania występowania chrząszczy (Coleoptera) kambio- i ksylobiontycznych w rezerwatach przyrody województwa katowickiego. Natura Silesiae Superioris 1: 43–55.
• Tarnawski D. 2000. Elateridae – sprężykowate. Część I (Insecta: Coleoptera). Fauna Polski. PAN, Muz. i Inst. Zoologii, 21: 1–412.
• Tykarski P., Kucharski D., Garbalinska P., Byk A. 2004. Porównanie fauny chrząszczy saproksylicznych terenów zurbanizowanych i pierwotnych na przykładzie rezerwatów warszawskich i Puszczy Białowieskiej. Wiadomości Entomologiczne, 23 (Suppl. 2): 213–216.