Crane-flies (Limoniidae, Diptera) of Roztocze and of a part of "Puszcza Solska" (Kotlina Sandomierska)

• Autorzy: Wiedenska J.

Warianty tytułu

PL

Muchówki z rodziny Limoniidae (Diptera, Nematocera) Roztocza i przyległych terenów Puszczy Solskiej (Kotlina Sandomierska)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

On the basis of investigations into the imagines of Limoniidae, the qualitative and quantitative composition and biotic diversity of some plant communities in Roztocze and in a part of Kotlina Sandomierska were compared. 121 species of crane-flies were collected in the investigated area. Six of them were recorded from Poland for the first time.

PL

Celem pracy było ustalenie składu gatunkowego fauny kreślowatych (Limoniidae) wybranych krain południowo-wschodniej Polski, mianowicie Roztocza i przyległych terenów Puszczy Solskiej (rys. 1), określenie charakteru zoogeograficznego tej fauny oraz porównanie składu gatunkowego wybranych zbiorowisk roślinnych. Oparto się na materiale wyłącznie postaci doskonałych, zebranych w latach 1986-1989. Materiał ujęty w tabeli I został zebrany porównywalnymi metodami (30 minut połowu siatką entomologiczną o średnicy 40 cm) i jest on podstawą większości rozważań. Pozostały, przypadkowy zbiór imagines (około 200 osobników w około 50 próbach) posłużył do udokumentowania terminów lotów owadów oraz do wykazania stanowisk gatunków nie ujętych w tabeli I. Na badanym terenie stwierdzono występowanie 121 gatunków muchówek z rodziny Limoniidae. 115 gatunków wyszczególniono w tabeli I, pozostałe to: Pedicia (P.) rivosa, Eloeophila trimaculala, Idioptera linnei, Hoplolabis (Parilisia) areolata, Mobphilus (M.) griseus oraz Dicranoptycha (D.) fuscescens. Po raz pierwszy w faunie Polski odnotowano następujących 6 gatunków: Pilaria decolor, Scleroprocta sororcula, Symplecta (S.) chosenensis, Molophilus (M.) maurus, Libnotes (Afrolimonia) ladogensis oraz Elephantomyia (E.) edwardsi. Najpospolitsze i/lub najliczniej reprezentowane na badanym terenie gatunki przedstawione są w tabeli II. Scharakteryzowano również następujące zbiorowiska roślinne pod względem zasiedlających je gatunków Limoniidae: A. bory, w tym: bór jodłowy, Abietetum polonicum, bór sosnowy, Leucobryo-Pinetum, - bór bagienny, Vaccinia uliginosi-Pinetum, B. grąd lipowo-grabowy, Tilio-Corpinetum; C. buczyna karpacka, Dentario glandulosae-fogetum, D. ols typowy, Ribo nigri-Alnetum; E. zacienione zarośla nadrzeczne; F. nasłonecznione łąki nadrzeczne. Zbiorowiska leśne, wymienione w punktach A-D, zostały wyodrębnione według ścisłych kryteriów fitosocjologicznych. Natomiast punkty E i F obejmują stanowiska położone na brzegach rzek lub w pobliżu źródeł. Zastosowanie kryteriów fitosocjologicznych do takich niewielkich i mozaikowo rozmieszczonych mikro- siedlisk jest trudne, a często wręcz niemożliwe. Dlatego zastosowano tu duże uproszczenie, uznając, że jest to mniejszy błąd, niż całkowite pominięcie siedlisk związanych ze zbiornikami wodnymi, w których korycie rozwijają się stadia preimaginalne Limoniidae. Ponieważ jednak stadiów tych nie badano, uznano, że dla podkreślenia preferencji ekologicznych imagines wystarczający jest podział siedlisk nadrzecznych na zacienione zarośla i nasłonecznione łąki. Te dwie grupy siedlisk różnią się bowiem między sobą najistotniejszymi z punktu widzenia wymagań imagines cechami, mianowicie temperaturą i wilgotnością powietrza. Interesująca jest również analiza różnorodności gatunkowej tych zbiorowisk, wyrażona wskaźnikiem Shannona-Weavera (Trojan 1992). Wartości tego wskaźnika na tle innych danych charakteryzujących zbiorowiska podano na rysunku 2. Bory są zbiorowiskami najbardziej suchymi. Stwierdzono w nich najmniejszą liczbę gatunków (15) i odławiano najmniej osobników (średnio w próbie 4 osobniki). Bory, podobnie jak grąd lipowo-grabowy (30 gatunków) cechuje jeden z najniższych wskaźników różnorodności gatunkowej. Zbiorowisko buczyny karpackiej wyróżnia się jednym z najwyższych wskaźników różnorodności gatunkowej. Stwierdzono tu występowanie 43 gatunków Limoniidae. We wszystkich wyżej wymienionych zbiorowiskach leśnych najlepiej reprezentowana jest podrodzina Limoniinae; larwy większości gatunków należących do tej podrodziny żyją w glebie, ściółce, drewnie lub grzybach. Olsy charakteryzują się wskaźnikiem różnorodności gatunkowej o wartości zbliżonej do tegoż wskaźnika buczyny karpackiej. W tej grupie stanowisk stwierdzono największą liczbę gatunków Limoniidae (67) w porównaniu z pozostałymi zbiorowiskami roślinnymi. W dwóch ostatnich grupach stanowisk dominowały wodne i amfibiotyczne gatunki kreślowatych. Próby pochodzące zarówno z łąk, jak i zarośli nadrzecznych należały do najobfitszych, mimo to wartości wskaźników różnorodności gatunkowej tych grup stanowisk leżą na dwóch krańcach uzyskanej skali (rys. 2). Zarośla nadrzeczne cechuje najwyższy wskaźnik różnorodności gatunkowej, podczas gdy wartość tego wskaźnika w odniesieniu do łąk nadrzecznych jest najmniejsza. A więc łąki nadrzeczne wykazują największą jednorodność pod względem zasiedlenia ich przez Limoniidae w porównaniu z innymi, wyodrębnionymi w tych badaniach zbiorowiskami. Natomiast wybitna mozaikowość mikrosiedlisk w obrębie zarośli nadrzecznych znalazła swoje potwierdzenie w strukturze zasiedlenia tych mikrosiedlisk przez kreślowate, wyrażonej wskaźnikiem różnorodności gatunkowej. Z punktu widzenia zoogeograficznego fauna kreślowatych Roztocza jest fauną europejską (43% stanowią gatunki o zasięgu europejskim) z niewielkim udziałem gatunków górskich (dwa) i borealno-górskich (12). Podobieństwo proporcji elementów zoogeograficznych obserwowane w faunie Limoniidae Gór Świętokrzyskich (Wiedeńska 1991) świadczy o znacznej jednolitości faun obu wymienionych regionów, wchodzących w skład Prowincji Wyżyn Polskich.

Słowa kluczowe

PL

fauna; liczebnosc populacji; Roztocze [geogr.]; muchowki; sklad gatunkowy; Diptera; zbiorowiska lesne; Kotlina Sandomierska; Puszcza Solska; zbiorowiska roslinne; owady; kreslowate; Limoniidae

• Wydawca: -
• Czasopismo: Fragmenta Faunistica
• Rocznik: 1996
• Tom: 39
• Numer: 09
• Opis fizyczny: s.113-126,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Wiedenska J.

• Uniwersytet Lodzki, ul.Banacha 12/16, 90-237 Lodz