Emergence and succession of Carboniferous conodont and ammonoid communities in the Polish part of the Variscan sea

• Autorzy: Dzik J

Warianty tytułu

PL

Powstanie i nastepstwo karbonskich zbiorowisk konodontow i amonitow w polskiej czesci oceanu waryscyjskiego

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The end of the carbonate sedimentation of the Famennian Wocklumeria limestone in the Holy cross Mts and Sudetes coincides with the disappemance of a high-diversity warm-water assemblage of ammonoids and conodonts with elaborated platform elements. In replacement, a low diversity ammonoid community of Acutimitoceras prorsum and a thin-crown conodont Protognathodus fauna migrated to the afea. When carbonate sedimentation was re-established in the Tournaisian, the new high-diversity ammonoid and conodont faunas represented again almost the whole range of morphologies known from the Famennian. Migrations into the area from unknown sources dominated, with little contribution from the local phyletic evolution. This characteristic ammonoid-conodont community disappeared with the sea-level rise in the Siphonodella crenulata Zone, to emerge at the same time in the North American Midcontinent. The reverse direction of migrations marks the latest Tournaisian Scaliognathus anchoralis event. In yet another cycle of the late Viséan, the new high-diversity faunas were not able to develop as elaborate conch or platform element morphologies as before. In a review of the literature it is shown how the Variscan orogenic activity, progressing towards the Northeast, and glaciations in Gondwana influenced the distribution of late Carboniferous ammonoids in Poland. Conodont taxa Weyerognathus gen. n., Neopolygnathus sudeticus sp. n., and Siphonodella belkai sp. n. are proposed.

PL

Koniec sedymentacji fameńskiego wapienia z Wocklumeria w Górach Świętokrzyskich i Sudetach oznaczał też zanik całego ciepłowodnego zespołu amonitów i konodontów o wysokim zróżnicowaniu taksonomicznym. Wśród ostatnich amonitów typowych dla dewonu dominowały bardzo różnorodne klimenie, zaś wśród konodontów palmatolepididy o najwyższym w ewolucyjnej historii dewońskich konodontów zróżnicowaniu aparatu. Zespoły, które pojawiły się później, były zupełnie odmiennej natury, o małym zróżnicowaniu taksonomicznym i rzucjącej się w oczy prostocie anatomicznej. Zespół amonitowy składał się praktycznie z jednego gatunku Acutimitoceras prorsum, pokrewnego najprostszym goniatytom wcześniejszej części famenu. Podobnie mało zróżnicowane i proste anatomicznie były konodonty, zdominowane przez jeden, bardzo zmienny gatunek Protognathodus, cechujący się cienką ścianą korony elementów ostatniej pary. Konodonty o takich cechach w innych przedziałach czasu geologicznego są szczególnie typowe dla środowisk zimnowodnych. Po pewnym czasie, odpowiadającym epizodowi sedymentacji ilastej (w Niemczech powstawały wówczas łupki Hangenberg), jeszcze przed końcem dewonu w arbitralnie dziś przyjętym jego znaczeniu, powróciły warunki sedymentacji wapiennej wapieni z Gattendorfia, a wraz z nimi wysoce zróżntcowane zespoły amonitów (udokumentowane w Sudetach) i konodontów. Reprezentowane wśród nich były wszystkie podstawowe typy morfologii znane z wapiennego famenu. Odpowiednikami klimenii stały się wtórnie rozwinięte amonity Eocanites, Pseudarietites i Paralytoceras, współwystępujące z prostszymi prionoceratidami. Miejsce wcześniejszych palmatolepididów i polygnathidów zajęty konodonty z grupy Siphonodella. Był to efekt imigracji z nieznanych źródłowych obszarów, z niewielkim udziałem ewolucji na miejscu. Bardzo charakterystyczny i szeroko rozprzestrzeniony zespół amonitów i konodontów wapieni z Gattendorfia został zastąpiony przez kolejne zespoły o niskim zróżnicowaniu wraz z nawrotem sedymentacji czarnych łupków zony Siphonodella crenulata, prawdopodobnie odpowiadającym podniesieniu poziomu wód w oceanach w środkowym turneju. Mniej więcej w tym samym czasie transgresja morza na kontynencie północnoamerykańskim przyniosła tam konodonty i rzadkie amonity, stanowiące chyba kontynuację rozwoju zespołów środkowoeuropejskich. Kolejny krótkotrwały nawrót wysoce zróżnicowanych zespołów do waryscyjskiego rejonu środkowej Europy przypadł na koniec turneju - z egzotyczną fauną konodontów Scaliognathus anchoralis i amonitów. Jeszcze raz zdarzyło się to w późnym wizenie, ale za każdym razem zróżnicowanie taksonomiczne i anatomiczne stawało się mniejsze. Najprawdopodobniej nie wystarczało czasu na ewolucyjne odtworzenie stosunków ekologicznych niszczonych przez kolejne zaburzenia klimatyczne. Dalsze przemiany zespołów konodontowych i amonitowych w poszczególnych obszarach polskiej części oceanu waryscyjskiego można interpretować jako skutek jego stopniowego zamykania oraz wpływu zlodowaceń Gondwany na klimat i eustatykę. Artykuł ten zawiera przegląd fauny konodontowej i amonitowej polskiego karbonu. Wśród różnorodnych aparatów konodontów, prowizorycznie zrekonstruowanych w oparciu o dostępne dane, są dwa reprezentujące nowe gatunki, Neopolygnathus sudeticus i Siphonodella belkai; zaproponowany też został nowy rodzaj Weyerognathus.

Słowa kluczowe

PL

fauna kopalna; Protognathodus; konodonty; skamienialosci; Polska; karbon; Acutimitoceras prorsum; amonity; Siphonodella belkai; paleontologia; Neopolygnathus sudeticus; dewon; protegulum

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1997
• Tom: 42
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.57-170,tab.,fot.,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Dzik J

• Instytut Paleobiologii PAN, ul.Twarda 51-55, PL-00-114 Warszawa

Bibliografia

• Alekseev, A.S., Barskov, & Kononova, L.I. 1987. Berčogur section. In: Y .A. Maslov (ed.), Fauna and biostratigraphy of Devonian/Carboniferous boundary sediments in Berčogur (Mugodžary) [in Russian], 38-48. Nauka, Moskva.
• Avchimovitch, V.I. & Turnau, E. 1994. The Lower Carboniferous Polycospora claytonii Zone of Western Pomerania and its equivalents in Belorussia and northeastern Europe. - Annales Societatis Geologorum Poloniae 63, 249-263.
• Barskov, I.S., Vorontsova, T.N. (Voroncova, T.N.), Kononova, L.I., & Kuzmin, A.Y. 1991. Identification key to Devonian and Lower Carbonifurous conodonts [in Russian], 1-184. Izdatielstwo Moskovskovo Universiteta, Moskva.
• Bartsch, K. & Weyer, D. 1988. Die unterkarbonische Ammonoidea-Subfamilia Karagandoceratilae. - Freiberger Forschungsheft C 419, 130-142.
• Becker, R.T. 1993. Anoxia, eustatic changes, and Upper Devonian to lowermost Carboniferous global ammonoid diversity. In: M.R. House (ed.), The Ammonoidea: Environment, Ecology, and Evolutionary Change. - Systematic Association Special Volume 47, 115-163.
• Bełka, Z. 1982. Upper Viséan conodonts from Orlej in the Cracow Upland: stratigraphical and paleothermal implications. - Acta Geologica Polonica 32, 57-67.
• Bełka, Z. 1983. Evolution of the Lower Carboniferous conodont genus Mestognathus. - Acta Geologica Polonica 33, 73-84.
• Bełka, Z.1985. Lower Carboniferous conodont biostratigraphy in the northeastern part of the Moravo-Silesian Basin. - Acta Geologica Polonica 35, 33-60.
• Bełka, Z. 1987. The development and decline of a Dinantian carbonate platform: an example from the Moravia-Silesia Basin, Poland. In: J. Miller, A.F. Adams, & V.P. Wright (eds), European Dinantian Environments,177-188. John Wiley & Sons, London.
• Bełka, Z. 1990. Potential conodont levels for intercontinental division of the Lower Carboniferous. - Courier Forschungsinstitut Senckenberg 130, 11-14.
• Bełka, Z. & Groessens, E. 1986. Conodont succession across the Tournaisian-Visean boundary beds at Salet, Belgium. - Bulletin de la Société belge de Géologie 95, 257-280.
• Bełka, Z. & Skompski, S. 1988. Mechanizm sedymentacji i pozycja facjalna wapienia węglowego w południowo-zachodniej części Gór Świętokrzyskich. - Przegląd Geologiczny 36, 442-449.
• Bełka, Z., Skompski, S. & Soboń-Podgórska, J. 1996. Reconstruction of a lost carbonate platform on the shelf of Fennosarmatia: evidence from the Viséan polymictitic debrite, Holy Cross Mts., Poland. In: P. Strogen, I.D. Sommerville, & G.L. Jones (eds), Recent Advances in Carboniferous Geology. Journal of the Geological Society London Special Publication 107, 315-329. Bath.
• Bisat,W.S. 1924. The Carboniferous goniatites of the north of England and their zones. - Proceedings of the Yorkshire Geological Society 20, 40-124.
• Bischoff, G. 1957. Die Conodonten-Stratigraphie des rheno-herzynischen Unterkarbons mit Berücksichtigung der Wocklumeria Stufe und der Devon/Karbon-Grenze. - Abhandlungen der hessische Landesamt Bodenforschung 19, 1-64.
• Bitter, P. von & Plint, H.A. 1987. Conodonts of the Windsor Group (Lower Carboniferous), Magdalen Islands, Quebec, Canada. - Journal of Paleontology 61, 346-362.
• Bitter, P.H. von, Sandberg, C.A., & Orchard, M.J. 1986. Phylogeny, speciation, and palaeoecology of the Early Carboniferous (Mississippian) conodont genus Mestognathus. - Royal Ontario Museum Life Sciences Contributions 143, 1-115.
• Böger, H. 1972. Die Grenze Namur/Westfal (Silesium) in Westeuropa (Ein Diskussionsbeitrag zur stratigraphischen Metodik im paralischen Karbon). - Newsletter on Stratigraphy 2, 55-76.
• Bojkowski, K. 1979. Gonatyty z karbonu Górnośląskiego i Lubelskiego Zagłębia Węglowego. - Biuletyn Instytutu Geologicznego 311, 5-68.
• Boogaard, M. van den, 1992. The recurrence of Vogelgnathus campbelli-dominated conodont faunas of the Cantabrian Mts (Spain): a reflection of sea-level fluctuations? - Scripta Geologica 99, 1-33.
• Boogaard, M. van den & Bless, M.J.M. 1985. Some conodonts from the Aegiranum Marine Band. - Proceedings of the Koninglijnke Nederlandse Akademie vanWetenschappen B 88, 133-154.
• Bossowski, A. & Ihnatowicz, A. 1994. Palaeogeography of the Upper Carboniferous coal bearing deposits in NE part of the Intra-Sudetic Depression. - Kwartalnik Geologiczny 38, 231-248.
• Branson, E.R. 1934. Conodonts from the Hannibal Formation of Missouri. - University of Missouri Studies 8, 301-334.
• Branson, E.B. & Mehl, M.G. 1934. Conodonts from the Bushberg sandstone and equivalent formations of Missouri. - University of Missouri Studies 8, 265-300.
• Branson, E.B. & Mehl, M.G. 1941. New and little known Carboniferous conodont genera. - Journal of Paleontology 15, 97-106.
• Campbell, K.S.W., Brown, D.A., & Coleman, A.R. 1983. Ammonoids and the correlation of the Lower Carboniferous rocks of eastern Austrafia. - Alcheringa 7, 75-123.
• Caputo, M.V. 1985. Late Devonian glaciation in South America. - Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 51, 291-317.
• Chauff K.M. 1981. Multielement conodont species from the Osagean (Lower Carboniferous) in Midcontinent North America and Texas. - Palaeontographica A 175, 1-46.
• Chauff, K.M. 1984. Multielement conodont species and an ecological interpretation of the Lower Osagean (Lower Carboniferous) conodont zonation from Midcontinent North Ameica. - Micropaleontology 29, 404-429.
• Chauff, K.M. 1985. Phylogeny of the multielement conodont genera Bactrognathus, Doliognathus and Staurognathus. - Journal of Paleontology 59, 299-309.
• Chesnut, D.R., Jr. 1994. Eustatic and tectonic control of deposition of the Lower and Middle Pennsylvanian strata of the Central Appalachian Basin. In: J.M. Dennison & F.R. Ettersohn (eds), Tectonic and Eustatic Controls of Sedimentary Cycles. SEPM Concepts in Sedimentology and Paleontology 4,51-64.
• Chlupač, I. & Zikmundova, I. 1976. The Devonian and Lower Carboniferous in the Nepasice bore in East Bohemia. - Věstnik Ustředniho ústavu geologickeho 51, 269-278.
• Chorowska, M. 1972. Conodonts of the Upper Devonian and the Lower Carboniferous in the Węgrzynów IG-1 column (Miechów Trough). - Biuletyn Instytutu Geologicznego 6, 16l-208.
• Chorowska, M. 1974. Dewon górny okolic Kłodzka w świetle badań konodontowych. - Kwartalnik Geologiczny 18, 900-901.
• Chorowska, M. 1978. Wizeńskie wapienie w epimetamorficznym kompleksie Gór Kaczawskich. - Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 48, 241-261.
• Chorowska, M. & Radlicz, K. 1984. Karbońskie wapienie i zlepieńce zachodniej części struktury bardzkiej. - Kwartalnik Geologiczny 28, 251-290.
• Chorowska, M. & Radlicz, K. 1994. Revision of the age of the Lower Carboniferous deposits in the northern part of the Góry Bardzkie (Sudetes). - Kwartalnik Geologiczny 38, 249-288.
• Clausen, C.-D., Korn, D., Feist, R., Leuschner, K., Gross-Uffenorde, H., Luppold, F.W., Stoppel, D., Higgs, K., & Streel, M. 1994. Die Devon/Karbon-Grenze bei Stockum (Rheinisches Schiefergebirge). - Geologie und Paläontologie in Westfalen 29, 71-95.
• Collinson, C., Rexroad, C.B., & Thompson, T.L. 1971. Conodont zonation of the North American Mississippian. - Geological Society of America Memoir 127, 353-394.
• Cooper, C.L. 1939. Conodonts from a Bushberg-Hannibal horizon in Oklahoma. - Journal of Paleontology 13, 379-422.
• Conway Morris, S., Savoy, L.E., & Hanis, A. 1991. An enigmatic organism from the 'Exshaw' Formation (Devonian-Carboniferous), Alberta, Canada. - Lethaia 24, 139-152.
• Crowell, J.C. 1995. The ending of the late Paleozoic ice age during the Permian period. In: P.A. Scholle, T.M. Peryt, & D.S. Ulmer-Scholle (eds), The Permian of Northern Pangea. Vol. 1. Paleogeography, Palaeoclimates, Stratigraphy, 62-73. Springer Verlag, Berlin.
• Currie, E.D. 1954. Scottish Carboniferous goniatites. - Transactions of the Royal Society of Edinburgh 62, 527-602.
• Czarniecki, S. 1959. Anthracoceras discus Frech z piaskowców w Gołonogu i pozycja stratygraficzna tych warstw. - Acta Geologica Polonica 9, 433-443.
• Czarniecki, S. 1973. Goniatyty wapienia węglowego z Gałęzic. - Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 43, 227-248.
• Czarniecki, S. 1992. Warunki sedymentacji karbonu Gałęzie. - Przegląd Geologiczny 40, 604.
• Dalziel, I.W.D., DallaSalda, L.H., & Gahagan, L.M. 1994. Paleozoic Laurentia-Gondwana interaction and the origin of the Appalachian-Andean mountain system. - Geological Society of America Bulletin 106, 243-252.
• Dzik, J. 1985. Phylogeny of the Nautiloidea. - Palaeontologia Polonica 45, 1-219.
• Dzik, J. 1990. Conodont evolution in high latitudes of the Ordovician. - Courier Forschungsinstitut Senckenberg 117, 1-28.
• Dzik, J. 1991a. Features of the fossil record of evolution. - Acta Palaeontologica Polonica 36, 91-113.
• Dzik, J. 1991b. Evolution of oral apparatuses in the conodont chordates. - Acta Palaeontologica Polonica 36, 265-323.
• Dzik, J., Olempska, E., & Pisera, A. 1994. Ordovician carbonate platform ecosystem of the Holy Cross Mountains. - Palaeontologia Polonica 53, 5-41.
• Dzk. J. 1995. Range-based biostratigraphy and evolutionary geochronology. - Palaeopelagos Special Publication 1, 121-128.
• Flajs, G. & Feist, R. 1988. Index conodonts, trilobites and environment of the Devonian/Carboniferous boundary beds La Serre (Montagne Noire, France). - Courier Forschungsinstitut Senckenberg 100, 53-101.
• Frech, F. 1902. Über devonische Ammoneen. - Beiträge zur Paläontologie und Geologie des Österreich-Ungarns und des Orients 14, 27-112.
• Freyer, G. & Żakowa, H. 1957. Famennian conodonts from borehole Bolechowice 1 (in the Holv Cross Mts.). - Acta Geologica Polonica 17, 105-137.
• Fuchs, A. 1987. Conodont biostratigraphy of the Elbingerode Reef Complex, Harz Mountains. - Acta Geologica Polonica 37, 33-50.
• Gedik, I. 1974. Conodonten aus dem Unterkarbon der Kamischen Alpen. - Abhandlungen der Geologischen Bundesanstalt 31, 1-29.
• Gedik, I. 1984. Adapazari-karasu Yoresinden alt karboniferé ait yeni bir conodont cinsi: Icriognathodus kayai n. gen. n. sp. - Karadeniz Universitezi Dergisi, Jeoloji 3, 47-52.
• Girard, C. 1994. Conodont biofacies and event stratigraphy across the D/C Boundary in the stratotype area (Montagne Noire, France). - Courier Forschungsinstitut Senckenberg 168, 299-309.
• Głuszak, A. & Tomaś, A. 1993. Age of the Nowa Wieś Formation (Bardzkie Mts., Middle Sudetes, SW Poland). - Annales Societatis Geologorum Polonine 62, 293-308.
• Gordon, M., Jr. 1986. Late Kinderhookian (Early Mississippian) ammonoids of the western United States. - The Paleontological Society Memoir 19, 1-36.
• Grayson, R.C., Jr., Merrill, G.K., & Lambert, L.L. 1990. Carboniferous gnathodontid conodont apparatuses: evidence of a dual origin for Pennsylvanian taxa. - Courier Forschungsinstitut Senckenberg 118, 353-396.
• Groessens, E. 1974. Hypothéses concernant l'évolution de conodontes utiles à la biostratigraphie du Dinantien. In: J. Bouckaert & M. Streel (eds), International Symposium on Namur, Belgian Micropaleontological Limits from Emsian to Viséan - September 1st to 10th, 1974, Publication 16, 1-16. Geological Survey of Belgium, Brussels.
• Gromczakiewicz-Łomnicka, A. 1974. Upper Viséan conodont fauna from the Carboniferous limestone north of Krzeszowice (environs of Cracow, Poland). - Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 44, 478-482.
• Gromczakiewicz-Łomnicka, A. 1979. Conodont stratigraphy of the Uppermost Devonian and Lower Carboniferous rocks in the Racławka and Szklarka valleys west of Cracow. - Acta Geologica Polonica 29, 489-487.
• Haydukiewicz, J. 1981. Pelagiczne utwory turneju w południowo-zachodniej części Gór Bardzkich. - Geologia Sudetica 16, 219-225.
• Haydukiewicz, J. 1986. Stratigraphy of the Carboniferous deposits in northern part of the Góry Bardzkie, Sudetes. - Geologia Sudetica 21, 143-141.
• Hodson, F. 1957. Marker horizons in the Namurian of Britain, Ireland, Belgium and Western Germany. - Publications de la Association pour l'Étude de la Paléontologie et de la Stratigraphie Houilleres 24, 1-26.
• Hodson, F. & Leckwijck, W. van 1958. A Namurian marker-horizon at Büsbach near Aachen, Western Germany. - Publications de la Association pour l'Étude de la Paléontologie et de la Stratigraphie Houilleres 35, 1-13.
• Hodson. F. & Moore. E.W.J. 1959. Goniatites striatus and related forms from the Viséan of Ireland. - Palaeontology 3, 384-396.
• Horowitz, A.S. & Rexroad, C.B. 1982. An evaluation of statistical reconstructions of multielement conodont taxa from Middle Chesterian rocks (Carboniferous) in southern Indiana. - Journal of Paleontology 56, 959-969.
• Hou Hongfei, Ji Qiang, Wu Xianghe, Xiong Jianfei, Wang Shitao, Gao Lianda, Sheng Huaibin, Wei Jiayong, & Turner, S. 1985. Muhua Sections of Devonian-Carboniferous Boundary Beds. 226 pp. Geological Publishing House, Beijing.
• House, M.R. 1992. Earliest Carboniferous goniatite recovery after the Hangenberg Event. - Annales de la Société géologique de Belgique 115, 559-579.
• Hsü, K.J., Li Jiliang, Chen Haihong, Wang Quinchen, Sun Shu, & Sengör, A.M.C. 1990. Tectonics of South China: key to understanding West Pacific geology. - Tectonophysics 183, 9-39.
• Jenkins, T.B.H. 1974. Lower Carboniferous conodont biostratigraphy of New South Wales. - Palaeontology 17, 909-924.
• Ji Qiang, Wang Zengii, Sheng Huaibin, Hou Jingpeng, Feng Rulin, Wei Jiayong, Wang Shitao, Wang Hongdi, Xiang Liwen, & Fu Guomin. 1989. The Dapoushang Section. An Excellet Section for the Devonian-Carboniferous Boundary Stratotype in China. 165 pp. Science Press, Beijing.
• Klapper, G. 1966. Upper Devonian and Lower Mississippian conodont zones in Montana, Wyoming, and South Dakota. - The University of Kansas Paleontological Contributions, Paper 3, 1-43.
• Klapper, G. 1971. Patrognathus and Siphonodella (conodonts) from the Kinderhookian (Lower Mississippian) of western Kansas and southestern Nebrasca. - Kansas Geological Survey Bulletin 202, 3, 1-14.
• Klapper, G. 1973. Genus Pseudopolygnathus Barnes & Mehl, 1934b. In: W. Ziegler (ed.), Catalogue of Conodonts, Vol. IV, 355-408. Schweizerbartsche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart.
• Klapper, G. 1975. Genus Siphonodella Branson & Mehl, 1944. In: W. Ziegler (ed.), Catalogue of Conodonts, Vol. IV, 451-470. E. Schweizerbart'sche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart.
• Korejwo, K. 1969. Stratigraphy and paleogeography of the Namurian in the Polish Lowland. - Acta Geologica Polonica 19, 609-709.
• Korejwo, K. 1974. Karbon struktury Abramowa. - Acta Geologica Polonica 24, 631-661.
• Korejwo, K. & Teller, L. 1967. Stratygrafia dolnego karbonu (wizen górny) z wierceń Sułów 1 i Lamki 1. - Acta Geologica Polonica 17, 299-313.
• Korejwo, K. 1936. Biostratigraphy of the Carboniferous deposits of the Świdnik blocks (Lublin Coal Basin). - Acta Geologica Polonica 36, 337-346.
• Korn, D. 1984. Die Goniatiten der Stockumer Imitoceras-Kalklinsen (Ammonoidea; Devon/Karbon-Grenze). - Courier Forschungsinstitut Senckenberg 67, 71-89
• Korn, D. 1986. Ammonoid evolution in late Famennian and early Tournaisian. - Annales de la Société géologique de Belgique 109, 49-54.
• Korn, D. 1988. Goniatites from the Gattendorfia Stufe of Hoppecke (Lower Carboniferous, Northeastern Renish Massif). - Courier Forschungsinstitut Senckenberg 100, 217- 218.
• Korn, D. 1988. Die Goniatiten des Kulmplattenkalkes (Cephalopoda, Ammonoidea; Unterkarbon; Rheinisches Schiefergebirge). - Geologie und Paläontologie in Westfalen 11, 1-293.
• Korn, D. 1989. Cymaclymenia aus der Acutimitoceras-Fauna (prorsum-Zone) vom Müssenberg (Devon/Karbon-Grenze; Rheinisches Schiefergebirge). - Bulletin de la Société belge de Géologie 98, 371-372.
• Korn, D. 1990a. On the Upper Viséan P1b goniatite succesion in north Leitrim. - Irish Journal of Earth Sciences 10, 109-114.
• Korn, D. 1990b. Weitere Goniatiten aus dem Ober-Vise des Sauerlandes (Cephalopoda, Ammonoidea; Unterkarbon; Rheinisches Schiefergebirge). - Geologie und Paläontologie in Westfalen 15, 11-69.
• Korn, D. 1991. Three dimensionally preserved clymeniiids from the Hangenberg Black Shale of Drewer (Cephalopoda, Ammonoidea; Devonian/Carboniferous boundary; Rhenish Massif). Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Monatshefte 1991, 553-563.
• Korn, D. 1992. Ammonoideen aus dem Devon/Karbon-Grenzprofil an der Grünen Schneid (Karnische Alpen, Österreich). - Jahrbuch der Geologische Bundesanstalt 135, 7-19.
• Korn, D. 1993. The ammonoid faunal change near the Devonian-Carboniferous boundary. - Annales de la Société Géologique de Belgique 115, 58l-593.
• Korn, D. 1995. Revision of the Rhenish Late Viséan goniatite stratigraphy. - Annales de la Société Géologique de Belgique 117, 205-212.
• Korn, D., Clausen, C.-D., & Luppold, F.W. (eds) 1994. Die Devon/Karbon-Grenzeim Rheinischen Schiefergebirge. - Geologie und Paläontologie in Westfalen 29, 1-221.
• Kotas, A. 1972. Osady morskie karbonu górnego i ich przejście w utwory produktywne Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. - Prace Instytutu Geologicznego 61, 279-328.
• Kotas, A. & Malczyk, W. 1972. Seria paraliczna piętra namuru dolnego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. - Prace Instytutu Geologicztnego 61, 329-426.
• Krebs, W. 1968. Die Lagerungsverhältnisse des Erdbacher Kalkes (Unterkarbon II) bei Laugenbach-Breitschneid (Rheinische Schiefergebirge). - Geotektonische Forschung 28, 72-103.
• Kullmann, J. 1963. Die Goniatiten des Unterkarbons im Kantabrischen Gebirge (Nordspanien). II. Paläontologie der U.O. Prolecanitina Miller & Furnish. Die Alterstellung der Faunen. - Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen 116, 269-324.
• Kullmann, J., Korn, D., & Petersen, M.S. 1994. GONIAT v. 2.41. Paleozoic Ammonoids Database. Universität Tübingen.
• Kullmann, I. & Pitz, T. 1980. Dombarites (Goniatitida, Cephal.) aus dem Ober-Vise des Rheinischen Schiefergebirges. - Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen 159, 297-323.
• Kumpera, O. 1977. A review of the fauna of the Moravo-Silesian Kulm. In: V.M Holub & R.H. Wagner (eds), Symposium on Carboniferous Stratigraphy, 235-260. Geological Survey, Prague.
• Kusina, L.F. 1980. Saurian Ammonoidei [in Russian]. - Trudy Paleontologičeskogo Instituta AN SSSR 181, 1-108.
• Lane, H.R., Sandberg, C.A., & Ziegler, W. 1980. Taxonomy and phylogeny of some lower Carboniferous conodonts and preliminary standard post-Siphonodella zonation. - Geologica et Palaeontologica 14, 117-164.
• Lane, H.R. & Ziegler, W. 1983. Taxonomy and phylogeny of Scaliognathus Branson, & Mehl 1941 (Conodonta, Lower Carboniferous). - Senckenbergiana lethaea 64, 199-225.
• Liu Baojun & Xu Xiaosong (eds) 1994. - Atlas of the Lithofacies and Paleogeography of South China (Sinian-Triassic). 192 pp. Science Press, Beijing.
• Loboziak, S., Streel, M., Caputo, M.V., & de Melo, J.H.G. 1992. Middle Devonian to Lower Carboniferous miospore stratigraphy in the central Parnaiba Basin (Brasil). - Annales de la Société Géologique de Belgique 115, 215-226.
• Loboziak, S., Streel, M., Caputo, M.V., & de Melo, J.H.G. 1993. Middle Devonian to Lower Carboniferous miospores from selected boreholes in Amazonas and Parnaiba Basins (Brasil): Additional data, synthesis, and correlation. - Documents de Laboratoire Géologique Lyon 125, 277-289.
• Luppold, F.W., Clausen, C.-D., Korn, D., & Stoppel, D. 1994. Devon/Karbon-Grenzprofile im Bereich von Remscheid-Altenaer Sattel, Warsteiner Sattel, Briloner Sattel und Attendom-Elsper Doppelmulde (Rheinisches Schiefergebirge). - Geologie und Paläontologie in Westfalen 29, 7-69.
• Malec, J. 1995. Devonian/Carboniferous boundary. In: M. Szulczewski & J. Dvorak (eds), XIII International Congress on Carboniftrous-Permian, August 28-September 2, Guide to Excursion B4: Evolution of the Polish-Moravian carbonate platform in the Late Devonian and Early Carboniferous: Holy Cross Mts., Kraków Upland, Moravian Karst, 15-16. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Manger, W.L. 1975. Lower Carboniferous ammonoid assemblages from North America. Huitiéme Congres International de Stratigraphie et de Géologie Carbonifére, Moscou, Septembre 8-13, 1975, Compte Rendu Volume 3, 211-221. Nauka, Moskva.
• Matthews, S.C. 1970. A new cephalopod fauna from the Lower Carboniferous of east Cornwall. - Palaeontology 13, 112-131.
• Matthews, S.C. 1983. An occurrence of Lower Carboniferous (Gattendorfia-Stufe) ammonoids in southwest Ireland. - Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Monatshefte 1983, 293-299.
• Manger, W.L. 1988. Phylogeny of the Carboniferous ammonoid family Dimorphoceratidae. In: J. Wiedmann & J. Kullmann (eds), Cephalopods: Present and Past. O.H. Schindewolf Symposium, Tübingen 1985, 29-42. E. Schweizerbart' sche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart.
• Matyja, H. 1976. Biostratigraphy of the Devonian-Carboniferous passage beds from some selected profiles of NW Poland. - Acta Geologica Polonica 26, 489-539.
• Matyja, H. & Narkiewicz, M. 1979. Lithofacies and conodonts in Viséan profile, Olkusz area, southern Poland. - Acta Geologica Polonica 29, 475-488.
• Mazur, S. 1987. Tektonika utworów górnego dewonu i dolnego karbonu w kamieniołomie w Dzikowcu (Góry Bardzkie). - Przegląd Geologiczny 35, 327-332.
• Miller, A.K. & Furnish, W.M. 1958. The goniatite genus Anthracoceras. - Journal of Paleontology 32, 684-686.
• Musiał, Ł. 1993. Makrofauna karbońska z profilu Pomorzany 2 koło Olkusza. Materiały 16. Sympozjum - Geologia Formacj i Węglonośnych Polski. Kraków.
• Musiał, Ł. & Tabor, M. 1980. The Carboniferous zoostratigraphy of the Lublin Coal Basin and its correlation with lithostratigraphic members. - Biuletyn Instytutu Geologicznego 328, 75-94
• Musiał, Ł. & Tabor, M. 1988. Stratygrafia karbonu na podstawie makrofauny. In: Z. Dembowski & J. Porzycki (eds), Karbon Lubelskiego Zagłębia Węglowego. - Prace Instytutu Geologicznego 122, 88-111.
• Musiał, Ł., Tabor, M., & Żakowa, H. 1995. Makrofauna. - Prace Państwowego Instytutu Geologicznego 148, 23-43.
• Nemirovskaya,T., Perret, M.F., & Meischner, D. 1994. Lochriea ziegleri and Lochriea senckenbergica - new conodont species from the latest Viséan and Serpukhovian in Europe. - Courier Forschungsinstitut Senckenberg 168, 311-317.
• Nicoll, R.S. & Druce, E.C. 1979. Conodonts from the Fairfield Group, Canning Basin, Western Australia. - BMR Bulletin 190, 1-134.
• Nikolaeva, S.V. & Kullmann, K. 1995. The Late Namurian genus Cancelloceras (Carboniferous Ammonoidea) and its distribution. - Paläontologische Zeitschrift 69, 353-376.
• Olempska, E. (in press) Faunal change in benthic ostracods across the Devonian-Carboniferous boundary in the Holy Cross Mountains. - Acta Palaeontologica Polonica 42.
• Over, D.J. 1992. Conodonts and the Devonian-Carboniferous boundary in the Upper Woodford Shale, Arbuckle Mountains, south-central Oklahoma. - Journal of Paleontology 66, 293-311.
• Paproth, E., Becker, T., Clausen, C.D., Kompa, R., Korn, D., & Stoppel, D. 1986. Field Trip to the Late Devonian Outcrops in the Northem Rheinisches Schiefergebirge (Federal Republic of Germany). 19 pp. Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule, Aachen.
• Pareyn,C. 1961. Les Massifs Carboniféres du Sahara Sud-Oranais. Tome II. Paléontologie Stratigraphique. - Publications du Centre de Récherches Sahariennes, Série Géologie 1, 1-244.
• Paszkowski, M., Jachowicz, M., Michalik, M., Teller, L., Uchmański, A., & Urbanek, A. 1995. Composition, age and provenance of gravel-sized clasts from the Upper Carboniferous of the Upper Silesia Coal Basin (Poland). - Studia Geologica Polonica 108, 45-127.
• Porzycki, J. 1988. Charakterystyka litologiczno-sedymentologiczna karbonu. In: Z. Dembowski & J. Porzycki (eds), Karbon Lubelskiego Zagłębia Węglowego. - Prace Instytutu Geologicznego 122, 40-76.
• Purnell, M.A. 1992. Conodonts of the Lower Border Group and equivalent strata (Lower Carboniferous) in northern Cumbria and the Scottish borders, U.K. - Royal Ontario Museum Life Sciences Contributions 156, l-79.
• Purnell, M.A. 1993. The Kladognathus apparatus (Conodonta, Carboniferous): homologies with ozarkodinids, and the prioniodinid Bauplan. - Journal of Paleontology 67, 875-882.
• Purnell, M.A. & Bitter, P.H. von 1992. Vogelgnathus Norbz and Rexroad (Conodonta): new species from the Lower Carboniferous of Atlantic Canada and northern England. - Journal of Paleontology 66, 311-332.
• Ramsbottom, W.H.C. 1977. Major cycles of transgression and regression (mesothems) in the Namurian. - Proceedings of the Yorkshire Geological Society 41, 261-291.
• Řehoř, F. & Řehořova, M. 1972. Makrofauna uhlonosného karbonu československe časti Hornoslezské pánve, 1-137. Profil, Ostrava.
• Rexroad, C.B. & Varker, W.J. 1992. The new Mississippian conodont genus Syncladognathus. - Journal of Paleontology 66, 165-10.
• Riley, N.J. 1990. A global review of mid-Dinantian ammonoid biostratigraphy. - Courier Forschungsinstitut Senckenberg 130, 133-143.
• Riley, N.J. 1993. Dinantian (Lower Carboniferous) biostratigraphy and chronostratigraphy in the British Isles. - Journal of Geological Society, London 150, 427-446.
• Riley, N.J. 1996. Mid-Dinantian ammonoids from the Craven Basin, north-west England. - Special Papers in Palaeontology 53, 1-87.
• Ruan Yiping 1981. Devonian and earliest Carboniferous ammonoids from Guangxi and Guizhou. - Memoirs of Nanjing Institute of Geology and Palaeontology, Academia Sinica 15, 1-140.
• Ruzhentsev, V.E. & Bogoslovskaya, M.F. (Ružencev, V.E., Bogoslovskaâ, M.F.) 1971. Namurian stage in the evolution of Ammonoidei. Early Namurian Ammonoidei [in Russian]. -Trudy Paleontologičeskogo Instituta AN SSSR 133, 1-376.
• Ruzhentsev, V.E. & Bogoslovskaya, M.F. (Ruiencev, V.E., Bogoslovskaâ, M.F.) 1978. Namurian stage in the evolution of Ammonoidei. Late Namurian Ammonoidei [in Russian]. -Trudy Paleontologičeskogo Instituta AN SSSR 167, 1-335.
• Sandberg, C.A., Ziegler, W., Leuteritz, K., & Brill, S.M. 1978. Phylogeny, speciation and zonation of Siphonodella (Conodonta, Upper Devonian and Lower Carboniferous). - Newsletter on Stratigraphy 7, 102-120.
• Saunders, W.B., Ramsbottom, W.H.C., & Manger, W.L. 1979. Mesothemic cyclicity in the mid-Carboniferous of the Ozark shelf region? - Geology 7, 293-296.
• Savoy, L.E. & Harris, A. 1993. Conodont biofacies and taphonomy along a carbonate ramp to black shale basin (latest Devonian and Earliest Carboniferous), southernmost Canadian Cordillera and adjacent Montana. - Canadian Journal of Earth Sciences 30, 2404-2422.
• Schindewolf, O. 1959. Adolescent cephalopods from the Exshaw Formation of Alberta. - Journal of Paleontology 33, 971-976.
• Schindewolf, O. 1920. Neue Beiträge zur Kenntnis der Stratigraphie und Paläontologie des deutschen Oberdevons. - Senckenbergiana 2, 114-129.
• Schindewolf, O.H. 1951. Über ein neues Vorkommen unterkarbonischer Pericyclus-Schichten in Oberharz. - Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen 93, 23-116.
• Schmidt, H. 1925. Die carbonischen Goniatiten Deutschlands. - Jahrbuch der preußische geologische Landesanstalt 45, 489-609.
• Schönlaub, H. P. 1969. Conodonten aus dem Oberdevon und Unterkarbon des Kronhofsgrabens (Karnische Alpen, Österreich). - Jahrbuch der Geologischen Bundesanstalt 112, 321-354.
• Scott, H.W. 1942. Conodont assemblages from the Heath Formation, Montana. - Journal of Paleontology 16, 293-301.
• Schmidt, H. & Müller, K.J. 1964. Weitere Funde von Conodonten-Gruppen aus dem oberen Karbon des Sauerlandes. - Paläontologische Zeitschrift 38, 105-135.
• Skompski, S. 1996. Conodont stratigraphy of the Carboniferous in the Lublin Basin (E Poland). VI International Conodont Symposium (ECOS VI), Abstracts, 54. Warszawa.
• Skompski, S. & Sobori-Podgórska, J. 1980. Foraminifers and conodonts in the Viséan deposits of the Lublin. Upland. - Acta Geologica Polonica 30, 87-96.
• Stone, J.J. 1991. Arundian (Lower Carboniferous) conodonts from South Wales. - Special Papers in Palaeontology 46, 1-63.
• Sutherland, P.K. & Manger, W.L. 1977. Upper Chesterian-Morrowan stratigraphy and the Mississippian- Pennsylvanian boundary in northeastern Oklahoma and northwestern Arkansas. - Oklahoma Geological Survey Guidebook 18, 1l7-137.
• Szulczewski, M. 1973. Famennian-Tournaisian neptunian dykes and their conodont fauna from Dalnia in the Holy Cross Mts. - Acta Geologica Polonica 23, 15-59.
• Szulczewski, M. 1978. The nature of unconformities in the Upper Devonian-Lower Carboniferous condenseds equence in the Holy Cross Mts. - Acta Geologica Polonica 28, 283-298.
• Szulczewski, M., Bełka, Z., & Skompski, S. 1996. Chronicle of the drowning carbonate platform: the Devonian-Carboniferous example from the south-western Holy Cross Mountains (Poland). - Sedimentology 106, 21-49.
• Szulczewski, M. & Skompski, S. 1995. Ostrówka quarry. In: M. Szulczewski & J. Dvorak (eds), XIII International Congress on Carbonifurous-Permian, August 28-September 2, Guide to Excursion B4: Evolution of the Polish-Moravian carbonate platform in the Late Devonian and Early Carboniferous: Holy Cross Mts., Kraków Upland, Moravian Karst, 20-23. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Thompson, T.L. & Fellows, L.D. 1970. Stratigraphy and conodont biostratigraphy of Kinderhookian and Osagean Rocks of southwestern Missouri and adjacent areas. - Missouri Geological Survey & Water Resources Report of Investigations 45, 1-263.
• Tietze, E. 1871. Über die devonischen Schichten von Ebersdorf unweit Neurode in der Grafschaft Glatz, eine geognostisch-paläontologische Monographie. - Palaeontographica 19, 103-158.
• Van Steenwinkel, M. 1993. The Devonian-Carboniferous boundary: comparison of the Dinant Synclinorium and the northern border of the Rhenish Slate Mountains, a sequence-stratigraphic view. - Annales de la Société géologique de Belgique 115, 665-681.
• Vašiček, Z. 1982. Konodonti Gaeblerova mořského horizontu karvinské části OKR (Namur A). - Ostravské Muzeum, Přírodovédecký Sbornik 26, 167-288.
• Vašiček, Z. 1983. Beitrag zu den Juvenilen Goniatiten des marinen Gaebler-horizonts (Tschechoslowakischer Teil des Oberschlesischen Beckens, Namur A). - Časopis Moravského Musea, Vědy přirodni 68, 29-56.
• Veevers & Powell 1987. Late Paleozoic glacial episodes in Gondwanaland reflected in transgression-regresion depositional sequences in Euramerica. - Geological Society of America Bulletin 98, 475-487.
• Voges, A. 1959. Conodonten aus dem Unterkarbon I und II (Gattendorfia- und Pericyclus-Stufe) des Sauerlandes. - Paläontologische Zeitschrift 33, 266-314.
• Vöhringer, E. 1960. Die Goniatiten der unterkarbonischen Gattendorfia-Stufe im Hönnetal (Sauerland). - Fortschrifte der Geologie Rheinlands-Westfalen 3, 107-196.
• Von Bitter, P.H. & Norby, R.D. 1994. Ontogenetic development of Pa element cup microsculpture in Lochriea commutata (Branson and Mehl, 1941)(Conodonta, Carboniferous): Taxonomic implications. - Journal of Paleontology 68, 861-869.
• Walker, D. & Chen, Y. 1987. Palynological light on rainforest dynamics. - Quaternary Science Review 6, 77-92.
• Weyer, D. 7965. Zur Ammonoideen-Fauna der Gattendorfia-Stufe von Dzikowiec (Ebersdorf) in Dolny Śląsk (Niederschlesien), Polen. - Berichte der geologischen Gesellschaft der DDR 10, 443-464.
• Weyer, D. 1972a. Tilobiten und Ammonoideen aus der Entogonites nasutus-Zone (Unterkarbon) des Büchenberg-Sattels (Elbingeröder Komplex, Harz). Teil 1. - Geologie 21, 166-184.
• Weyer, D. 1972b. Trilobiten und Ammonoideen aus der Entogonites nasutus-Zone (Unterkarbon) des Büchenberg-Sattels (Elbingeröder Komplex, Harz). Teil I. - Geologie 21, 318-349.
• Weyer, D. 1977. Ammonoideen aus dem Untertournai von Schleiz (Ostthüringisches Schiefergebirge). - Zeitschrift der geologische Wissenschaften, 167-185.
• Work, D.M., Mapes, R.H., & Thompson, T.L. 1988. A new prodromitid ammonoid genus from the Hannibal Shale (Lower Mississippian) of Missouri. - Journal of Paleontology 62, 772-778.
• Zając, R. 1984. Stratygrafia i rozwój facjalny dewonu i dolnego karbonu południowej części podłoża Zapadliska Przedkarpackiego. - Kwartalnik Geologiczny 28, 251-290.
• Żakowa, H. 1960a. Górny wizen z Konradowa koło Wałbrzycha. - Kwartalnik Geologiczny 4, 331-347.
• Żakowa, H. 1960b. Poziom Goniatites crenistria z Glinna (Góry Sowie). - Kwartalnik Geologiczny 4, 349-366.
• Żakowa, H. 1963. Stratygrafia i zasięgi facjalne karbonu dolnego w Sudetach. - Kwartalnik Geologiczny 7, 73-94.
• Żakowa, H. 1966. Poziom Goniatites crenistria Phill. w okolicy Sokolca i Jugowa u podnóży Gór Sowich (Sudety Środkowe). - Prace Instytutu Geologicznego 93, 1-197.
• Żakowa, H. 1971. Poziom Goniatites granosus w synklinie gałęzickiej (Góry Świętokrzyskie). - Prace Instytutu Geologicznego 60, 1-137.
• Żakowa H. 1974. Goniatitina from the Upper Visřan (Gałęzice Syncline, Holy Cross Mts). - Rocznik Polskieg o Towarzystwa Geologicznego 44, 3-30.
• Żakowa, H. 1982. Poziom Goniatites granosus (wizen górny) w zachodniej części Gór Świętokrzyskich. - Kwartalnik Geologiczny 26, 297-326.
• Żakowa, H. 1992. Goniatites from the Upper Visřan (Kielce Syncline, of the Holy Cross Mts, Poland). - Kwartalnik Geologiczny 36, 327-344.
• Żakowa, H. & Chlebowski, R. 1984. Nowe dane o karbonie w okolicy Bolechowic i Kowali (Góry Świętokrzyskie). - Kwartalnik Geologiczny 28, 317-340.
• Żelichowski, A.M. 1972. Występowanie goniatytów w osadach karbonu na obszarze hrubieszowsko-tomaszowskim (SE Polska). - Kwartalnik Geologiczny 16, 587-596.
• Zhuravlev, A.V. (Žuravlev, A.V.) 1994. New species of siphonodellids (conodonts) from the Lower Carboniferous of northem Urals [in Russian]. - Paleontologičeskij žurnal 1994, 138-139.
• Ziegler, P.A. 1990. Geological Atlas of Western and Central Europe. 239 + 56 pp. Shell, Avon.
• Ziegler, W. 1988. Stop B 4; Hönnetal, Railway Cut near Oberrödinghausen. - Courier Forschungsinstitut Senckenberg 102, 173-175.
• Ziegler, W. & Sandberg, C.A. 1984. Important candidate for stratotype of conodont based Devonian-Carboniferous boundary. - Courier Forschungsinstitut Senckenberg 67, 231-239.