EN
Histological analyses were preformed to investigate the annual cycle of the ovaries of female spiny-cheek crayfish Orconectes limosus Raf. (Crustacea). In May, the crayfish ovaries were filled mainly with oocytes in the initial stage of development (previtellogenic oocytes). The histological picture of the ovaries indicated the presence of empty follicles and mature oocytes undergoing resorption. In the summer months, the volume of the oocytes gradually increased and surplus substances material began to be synthesized (phase I or endogenous vitellogenesis). The histological picture of the ovaries in August was varied; some of them contained previtellogenic and vitellogenic oocytes in phase I, while others contained mainly oocytes in phase II of vitellogenesis when the cytoplasm fills with yolk and lipid globules. In fall, winter and spring the ovaries of crayfish O. limosus were filled mainly with oocytes in phase II of vitellogenesis; these were gradually increasing in volume. The annual gonadosomatic index (GSI) was calculated in the range of 0.41 to 5.83. The percentage of previtellogenic to vitellogenic oocytes prior to spawning was 23:77, and following spawning it was 70:30.
PL
Celem pracy było zaobserwowanie zmian zachodzących w obrazie histologicznym jajnika raka O. limosus w cyklu rocznym. Gonady samic raka O. limosus pobierano w comiesięcznych odstępach, od września 1999 do kwietnia 2001 roku. W maju jajniki raków wypełnione były głównie oocytami prewitelogenicznymi (wczesna faza wzrostu oocytów) (fot. 1). W obrazie histologicznym występowały również puste otoczki folikularne i dojrzałe oocyty w trakcie resorpcji. W miesiącach letnich stopniowo zwiększała się objętość oocytów, które rozpoczynają syntezę materiałów zapasowych (witelogeneza I lub endogeniczna) (fot. 3). W sierpniu obraz histologiczny jajników był niejednorodny. U części badanych samic gonady wypełnione były oocytami prewitelogenicznymi i witelogenicznymi I (fot. 5). U drugiej grupy samic w gonadzie znajdowały się głównie oocyty witelogeniczne II, których cytoplazma wypełniona była kulami żółtka i kroplami lipidowymi (fot. 6). Oocyty witelogeniczne II są komórkami w fazie witelogenezy egzo- genicznej, w czasie której prekursory tworzącego się żółtka, witelogeniny, wytwarzane są w wątrobotrzustce, a następnie przekazywane z krwi do oocytu. Jesienią, zimą i wiosną jajniki raków O. limosus wypełnione były głównie oocytami witelogenicznymi II, które stopniowo zwiększały swoją objętość (fot. 8, 9,10). Najwyższa wartość współczynnika GSI - 5,83 występuje w marcu, przed złożeniem jaj, a najniższa - 0,41, w czerwcu, po złożeniu jaj (rys. 1). Największy udział procentowy oocytów prewitelogenicznych w jajniku (do 70%), stanowiących zapas komórek płciowych na następny sezon rozrodczy jest latem, po złożeniu jaj. Natomiast zimą i wiosną, przed złożeniem jaj, udział oocytów prewitelogenicznych wyraźnie spada (do 23%) na korzyść wysokiego udziału w jajniku (do 77%) oocytów witelogenicznych (faza intensywnego wzrostu) (rys. 2).