Wybrane aspekty metodyczne sporzadzania strategicznych ocen oddzialywania na srodowisko przyrodnicze.

• Autorzy: Kistowski M
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Strategiczne oceny wpływu na środowisko posiadają w Polsce około 10-letnią tradycję. Opracowania metodyczne ich dotyczące ograniczają się do zagadnień prognozowania wpływu na środowisko ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W związku z tym metodyka ich opracowywania nie jest w pełni rozwinięta i usystematyzowana. W trakcie sporządzania dokumentu oceny pojawia się wiele problemów, dotyczących m.in.: - miejsca prognozy w procedurze sporządzania dokumentu strategicznego lub planistycznego; - wpływu sposobu formułowania ustaleń w tych dokumentach na sposób wykonania prognozy; - subiektywizmu metod stosowanych w trakcie opracowania ocen strategicznych. Problemy te wynikają najczęściej z charakteru ocenianych dokumentów, których ustalenia można uznać za "rozmyte". Jakość prognozy należy zatem podnosić poprzez merytoryczny poziom analizy ustaleń zawartych w dokumentach. W niektórych przypadkach problemy można ograniczyć poprzez stosowanie ekoinnowacyjnych metod oceny wpływu dokumentów strategicznych na środowisko przyrodnicze. Niektóre z tych metod zaprezentowano w niniejszym opracowaniu. Najważniejsze elementy prognozy, na których metodykę zwrócono uwagę w niniejszym artykule, i które, zdaniem autora, powinny zawierać prawie wszystkie oceny strategiczne, to: - ocena aktualnego stanu środowiska, zawierająca analizę zasobów, wywieranej na nie presji oraz jakości środowiska wraz z oceną działań sprzyjających ochronie środowiska i ekorozwojowi; - zasadnicza część prognozy, prezentująca ocenę potencjalnego wpływu ustaleń dokumentu strategicznego na środowisko przyrodnicze w układzie hierarchicznym zapisów tego dokumentu; - propozycje łagodzenia i kompensacji skutków realizacji ustaleń dokumentu strategicznego; - propozycje monitorowania skutków wdrażania ustaleń dokumentu strategicznego dla środowiska. Dla wysokiej jakości współcześnie wykonywanych strategicznych ocen środowiskowych podstawowe znaczenie ma uwzględnienie kilku reguł, wśród których wymienić można: - posiadanie przez autorów prognoz maksymalnie rozległej, popartej wieloletnim doświadczeniem; - uwzględnienie wpływu ustaleń dokumentów strategicznych nie tylko na komponenty i cechy środowiska przyrodniczego, ale także na warunki realizacji zasad rozwoju zrównoważonego; - ujęcie ustaleń metodycznych każdej prognozy w postaci przejrzystego schematu metodycznego. W odniesieniu do wstępnego etapu każdej prognozy, jakim jest przeprowadzenie diagnozy stanu środowiska, najwłaściwsze jest zastosowanie metod wskaźnikowych. Powinny one opierać się na zestawie wskaźników, które można obliczyć w oparciu o łatwo dostępne dane, zgromadzone np. w systemie statystyki państwowej lub przez Inspekcję Ochrony Środowiska. Dostęp do danych gromadzonych w cyklu rocznym umożliwia także analizę trendów zmian tych wskaźników, co może być przydatne w monitorowaniu skutków wdrażania ustaleń dokumentu strategicznego dla środowiska. Metody wskaźnikowe są także przydatne w ocenie stopnia zaawansowania realizacji działań z zakresu ochrony środowiska i sprzyjających równoważeniu rozwoju. W zasadniczej ocenie stosuje się głównie metody macierzowe, czyli tabele, w których n nagłówkach znajdują się listy elementów stanowiących źródło oddziaływań na środowisko oraz elementy potencjalnie podlegające tym oddziaływaniom. Najczęściej stosowane są matryce: - wpływu ustaleń dokumentów na środowisko i warunki równoważenia rozwoju, - zgodności (spójności) ustaleń dokumentów z politykami w zakresie ochrony środowiska, - wzajemnej zgodności celów (polityk) ustalonych w dokumentach strategicznych, - kumulowania (wzmacniania) wpływu ustaleń dokumentów na środowisko przyrodnicze (matryce „połówkowa", w której nagłówkach uwzględniono tylko wskazania dokumentów). Do monitorowania wpływu na środowisko skutków realizacji dokumentów strategicznych, oprócz wskaźników, stosować można także inne metody. Szczególnie do kontrolowania skutków przyrodniczych wdrażania zapisów planów zagospodarowania przestrzennego, proponuje się analizy: - zmian w strukturze użytkowania ziemi województw (powiatów) i gmin, prowadzone co roku; - zmian w użytkowaniu ziemi terenów chronionych, prowadzone w cyklu 3-5-letnim; - skuteczności działań w zakresie gospodarki przestrzennej na wybranych obszarach chronionych. Dokonany przegląd metod sporządzania strategicznych ocen oddziaływania na środowisko wskazuje na potrzebę dalszego rozwijania warsztatu metodycznego tych opracowań.

EN

The strategic evaluations of the impact on the environment possess approximately 10- years tradition in Poland. The methodical elaborations which concern them are limited to the prognostication tasks of the impact on the environment of the statements of the local plans for spatial management. In this connection the methodics of their working out is not fully developed and systematized. In a course of the preparation of the evaluation document many problems appear, concerning inter alia: - place of prognosis in the preparing procedure of the strategic or planning document; - influence of the statements formulation way in these documents on the manner of the prognosis making; - subjectivism in methods applied during the working out of the strategic evaluations. These problems most frequently result from a character of evaluated documents, which statements we can recognized as "washed away". Then the prognosis quality ought to be increased by the substantial level of statements analysis included in the documents. In some cases the problems may be limited by the application of eco-innovative evaluation methods of strategic documents influence on the natural environment. Some of these methods were presented in the hereby work. The most important elements of prognosis, on their methodics the attention was attracted in the hereby article, and which in the author's opinion should include almost all strategical evaluations are: - evaluation of the up to date state of environment, including the analysis of resources, pression put on it and environmental qualitytogether with the evaluation of actions favourable to the protection of environment and eco-development - crucial part of the prognosis, presenting the evaluation of the potential influence of the strategic document statements on the natural environment in the hierarchical layout of this document records; - proposals to soften and to compensate the realization outcomes of the strategical document statements; - monitoring proposals of the results for the environment of the statements implementation of the strategic document. For a high quality of contemporary made, strategical, environmental evaluations, the basic importance has got the consideration of several rules among them we can list: - possessing by authors the prognoses of maximum extended, supported by many-years experience; - regarding of the influence of the strategic documents statements not only on the components and the features of natural environment, but also on the realization conditions of the sustainable development rules; - catching of methodical statements of every prognosis in a form of a clear methodical scheme. In reference to the introductory stage of each prognosis which is making the environmental condition diagnosis, most proper is application of indicatory methods. They should be based on the set of indicators, which we can count basing on the easy accessible data, aggregated for instance in the system of state statistics, or by the Inspection of Environmental Protection. The access to data collected in the one-year cycle makes possible also the trends analysis of the indicators changes what can be useful in the monitoring of implementation results of the strategic document statements for the environment. The indicative methods are also useful in the evaluation of the advancement degree of activities realization from the range of natural protection and favourable to sustain the development. In the primary evaluation we apply the main matrix methods, i.e. tables, in their headlines there are lists of elements constituting the source of impacts on the environment and potential elements subject to these actions. The most frequently applied matrixes are: - influence of documents statements on the environment and the sustaining conditions of development; - conformity (coherence) of documents statements with politicians in the range of natural protection; - mutual conformity of objectives (politics) stated in the strategic documents; - influence cumulation (reinforcement) of documents statements on the natural environment ("a half” matrix in which headlines, only directives of documents were included). For the monitoring of the impact of the strategic documents' realization results on the environment, apart of indicators, we can also apply another methods. Particularly to control the natural results of records implementation of the spatial management plans, one propose analyses: - changes in the structure of land-use in voivodeships, poviats and communities, made every year; - changes in the land-use of protected areas, run in the 3-5 year cycle; - activities efficacy in the range of spatial economy on the choosen protected areas. The made review of the preparing methods of the strategic evaluations of the environmental impact shows on the need of further development of methodical workshop in these elaborations.

Słowa kluczowe

PL

ochrona srodowiska; oddzialywanie na srodowisko; woj.pomorskie; oceny strategiczne

• Wydawca: -
• Czasopismo: Człowiek i Środowisko
• Rocznik: 2002
• Tom: 26
• Numer: 3-4
• Opis fizyczny: s.55-72,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kistowski M

• Uniwersytet Gdanski, 80-264 Gdansk, ul.Dmowskiego 16a

Bibliografia

• Kamieniecki M. 2001 Ekoinnowacyjność a ekorozwój (w:) Ekoinnowacyjność dokumentów strategicznych. Próba oceny, Raport 1, Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Warszawa, s. 11-22
• Kassenberg A., Tyszecki A., Wójcik B., Zatorska-Sadurska J. 1992 Próba zastosowania metod OOS w wyborze strategii zagospodarowania przestrzennego obszaru „Zielone Płuca Polski", Biuletyn Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko, nr 9, s. 9-18
• Kistowski M., Staszek W. 1999 Poradnik do opracowania gminnego i powiatowego programu zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, Wydz. Ochrony Środowiska i Rolnictwa Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego, Wyd. DJ, Gdańsk, 212 s. + dyskietka
• Kistowski M. 2001 Opracowania ekofizjograficzne a prognozy oddziaływania na środowisko projektów planów zagospodarowania przestrzennego - zagadnienia wstępne, Probl. Ocen Środowisk., nr 2(13), s. 21-28
• Kistowski M. 2001a Wybrane problemy metodologiczne i terminologiczne opracowań ekofizjograficznych., Probl. Ocen Środowisk., nr 3(14), s. 32-39
• Kistowski M. 2002 Ocena skutków realizacji Programu Rozwoju Województwa Pomorskiego na lata 2001-2006 dla środowiska przyrodniczego, Zarząd Województwa Pomorskiego, Gdańsk, 40 s. (maszynopis)
• Kistowski M. 2002a Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego, Zarząd Województwa Pomorskiego, Gdańsk, 60 s. (maszynopis)
• Prognozowanie skutków przyrodniczych planu zagospodarowania przestrzennego. Poradnik metodyczny 1998 Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Kraków
• Rola prognozy skutków wpływu ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na środowisko przyrodnicze 1998, Biuro Zarządu m.st. Warszawy, 52
• Sadler B., Verheem R. 1996 Strategie Environmental Assessment. Status, Challenges and Future Directions, Dutch Ministry of Housing, Spatial Planning and the Environment, Hague, 188 s.
• Therivel R. 1995 Environmental Appraisal of Development Plans 2: 1992-1995, Working Paper no 160, Oxford Brooks University, School of Planning, Oxford, 123 s.
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska. Komentarz 2001 praca zbiór, pod. red. J. Jendrośki, Centrum Prawa Ekologicznego, Wrocław, 1045 s.
• Wolski R, Kaliszuk E. 1998 Miejsce prognozy w procesie projektowania (w:) Rola prognozy skutków wpływu ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na środowisko przyrodnicze, Biuro Zarządu m.st. Warszawy, s. 31-34