Metale ciezkie w liczydle gorskim Streptopus amplexifolius [L.] z Karkonoskiego Parku Narodowego

• Autorzy: Letachowicz B , Krawczyk J , Klink A
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Kilkuletnie obserwacje i badania populacji Streptopus amplexifolius (L.) DC w Karkonoskim Parku Narodowym wykazały regresję i zanikanie niektórych z nich. Dociekano przyczyn tego stanu, między innymi w zawartości metali ciężkich. Przedmiotem badań było 8 populacji tego gatunku. Badano zawartość Fe, Mn, Pb, Zn, Cu, Cd i Ni w liściach roślin i glebie. Populacje liczydła rosną na glebach kwaśnych. Zawartość metali w glebach jest zmienna i waha się w szerokich przedziałach. Stwierdzono następującą sekwencję średniej zawartości metali w glebach: Fe > Pb > Mn > Zn > Cu > Ni > Cd, przy czym duże i toksyczne stężenia dotyczą przede wszystkim ołowiu. Liście Streptopus amplexifolius zawierały (podobnie jak w glebie) podwyższoną zawartość ołowiu, natomiast pozostałe pierwiastki występowały w dużych ilościach, lecz nie toksycznych dla roślin (Mn > Fe > Zn > Cu > Pb > Cd > Ni). Wskaźnik bioakumulacji pozwala na ustalenie stopnia kumulacji poszczególnych metali w swoich tkankach przez liczydło górskie: Mn > Cu > Cd > Zn > Pb > Ni > Fe. Średnia wartość stałej równowagi kationowej wyliczonej dla tego gatunku wynosi 10,72 i jest niższa od stałej wyliczonej przez Czarnowskiego [1977], czego przyczyną jest duża kumulacja żelaza w liściach liczydła.

EN

A few years’ observations and examinations of Streptopus amplexifolius (L.) DC populations from the Karkonosze National Park revealed regression trends and even disappearance some of them. The reason of that was found to be attributed to heavy metal contents in plants and the environment. Eight Streptopus amplexifolius (L.) DC populations were examined. The contents of Fe, Mn, Pb, Zn, Cu, Cd i Ni in leaves and relevant soils were determined. The soils from the rhizosphere of Streptopus amplexifolius (L.) DC are acidic. The levels of heavy metals in soils samples vary to wide greatly extent. The following sequence of mean heavy metal contents in soil samples was stated: Fe > Pb > Mn > Zn > Cu > Ni > Cd, however the relatively high and toxic levels are characteristic to lead. The leaves of Streptopus amplexifolius (sinularty to soil samples) contained the toxic level of lead. Even though the other elements were present in the plant’s leaves in great abundance their amounts were below toxicity limit for plants (Mn > Cu > Cd > Zn > Pb > Ni > Fe). The enrichment ratio enabled the accumulation degree characteristic for particular metals to be estimated for Streptopus amplexifolius. The mean value of cation equilibrium estimated for this species equals 10.72 and is lower than the cation equilibrium value given by Czarnowski [1977], what results from high Fe cumulation in leaves of studied species.

Słowa kluczowe

PL

gleby; liczydlo gorskie; metale ciezkie; strefa korzeniowa; Karkonoski Park Narodowy; wspolczynnik bioakumulacji; Streptopus amplexifolius; rownowaga kationowa

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2004
• Tom: 501
• Opis fizyczny: s.253-260,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Letachowicz B

• Zakład Ekologii i Ochrony Przyrody, Instytut Biologii Roslin, Uniwersytet Wroclawski, ul.Kanonia 6/8, 50-328 Wroclaw

autor

Krawczyk J

• Zakład Ekologii i Ochrony Przyrody, Instytut Biologii Roslin, Uniwersytet Wroclawski, ul.Kanonia 6/8, 50-328 Wroclaw

autor

Klink A

• Zakład Ekologii i Ochrony Przyrody, Instytut Biologii Roslin, Uniwersytet Wroclawski, ul.Kanonia 6/8, 50-328 Wroclaw

Bibliografia

• Borkowski J., Dietrych A., Kocowicz A., Szerszeń L. 1993. Zawartość metali ciężkich w glebach i roślinach Karkonoskiego Parku Narodowego, w: Geoekologiczne problemy Karkonoszy. Część I. Geologia atmosfera, hydrosfera, litosfera. J. Tomaszewski (red.), Wyd. U. Wr., Wrocław: 131-135.
• Bylińska E., Matusiewicz O. 2000. Kadm w liściach i igłach drzew z różnych środowisk, w: Kadm w środowisku - problemy ekologiczne i metodyczne. Zesz. Nauk. 26 Komitetu „Człowiek i Środowisko” PAN, Warszawa: 239-243.
• Czarnowski M.S. 1977. Równowaga kationowa w liściach roślin lądowych. Arch. Ochr. Śród. 2: 49-59.
• Drozd J., Linczar M., Weber J., Linczar S.E., Jamroz E., Dradrach A., Mastalska- Cetera B., Zawerbny T. 1998. Degradacja gleb w niszczonych ekosystemach Karkonoszy i możliwości jej zapobiegania. Polskie Towarzystwo Substancji Humusowych, Wrocław: 125 ss.
• Gorlach E. 1991. Wskaźniki zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi. Biul. Reg. Zakładu Upowszechniania Postępu AR w Krakowie 295: 29-39.
• Gworek B., Wasiłowska A. 1998. Analiza wybranych parametrów populacyjnych oraz zawartość metali ciężkich w różnych organach borówki czarnej (Vaccinium myrtillus L.) jako wskaźników stanu środowiska, w: Geoekologiczne Problemy Karkonoszy, Mat. z sesji naukowej w Przesiece 15—18 X 1997, Tom I, J. Sarosiek (red.), Wyd. ACARUS, Poznań: 257-263.
• Kabata-Pendias A., Pendias H. 1993. Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN Warszawa: 364 ss.
• Krawczyk J. 2002. Bioakumulacja cynku w podbiałku alpejskim Homogyne alpina (L.) Cass. z Karkonoskiego Parku Narodowego, w: Cynk w środowisku - problemy i ekologiczne i metodyczne. Zesz. Nauk. 33 Komitetu ‘Człowiek i Środowisko”, PAN, Warszawa: 315-323.
• Letachowicz B. 2003. Populacje liczydła górskiego Streptopus amplexifolius (L) DC w Karkonoszach, w: Geoekologiczne problemy Karkonoszy. Zbiór abstraktów, referatów i posterów. Karkonoski Park Narodowy, Szklarska Poręba: 17.
• Letachowicz B., Krawczyk J., Klink A. 2004. Żelazo i mangan w Streptopus amplexifolius (L.) DC z Karkonoszy. Mat. Międzyn. Symp. „Żelazo i mangan w środowisku - problemy ekologiczne i metodyczne”, Warszawa, 26-27 V 2004: 49.
• Łomnicki A. 1999. Wprowadzenie do statystyki dla przyrodników. Wyd. Nauk. PWN Warszawa: 245 ss.
• Markert B. 1992. Presence and significance of naturally occurring chemical elements of the periodic system in the plant organism and consequences for future investigations on inorganic environmental chemistry in ecosystems. Vegetatio 103: 1-30.
• Sachanbeński M. 1994. Geochemiczna charakterystyka krajobrazów rejonu Jakuszyce (Karkonosze), w: Karkonoskie badania ekologiczne. II Konf. Dziekanów Leśny 17-19 I 1994, Z. Fischer (red.), Oficyna Wyd. Instytutu Ekologii PAN: 9-27.
• Skiba S., Drewniak M., Szmuc R. 1994. Metale ciężkie w glebach wybranych rejonów Karkonoszy, w: Karkonoskie badania ekologiczne. II Konf. Dziekanów Leśny 17-19 I 1994, Z. Fischer (red.), Oficyna Wyd. Instytutu Ekologii PAN: 125-134.
• Wojtuń B., Fabiszewski J., Matula J., Sobierajski Z., Żołnierz L. 1995. Współczesne przemiany wysokogórskich fitocenoz Karkonoszy, w: Problemy ekologiczne wysokogórskiej części Karkonoszy. Z. Fischer (red.), Oficyna Wyd., Instytut Ekologii PAN, Dziekanów Leśny.
• Wożakowska-Natkaniec H. 1998. Metale ciężkie w liściach Digitalis purpurea L. Acta Univ. Wratisl. No 2090, Prace Botaniczne LXXVII, Wrocław: 45-54.