EN
The paper presents results of studies on direct and residual effects of two municipal sewage sludges on crop yield and plant chemical composition. Fertilizing effect of sludges was compared to mineral fertilization and farmyard manure. Doses of manure and sludges were determined on the basis of nitrogen amount. Studied sludges varied in their chemical composition. Sludge II, stored shorter than sludge I contained less dry mass but more organic matter, nitrogen and phosphorus. This sludge proved equivalent to mineral fertilization as regards the effect on yield and slightly exceeded mineral fertilization as a source of phosphorus, but was a less efficient source of nitrogen. The efficiency of sludge I was visibly inferior to mineral treatment and sludge II, but it was slightly better than FYM. Sewage sludge influence on heavy metal contents in plants was slight and marked only for zinc.
PL
Doświadczenie przeprowadzono w wazonach plastikowych o średnicy 47 cm i wysokości 70 cm. Do doświadczenia użyto gleby lekkiej, o składzie granulometrycznym piasku gliniastego mocnego i pH w KCI = 4,9, pobranej z pola ornego oddzielnie z trzech warstw: 0-20 cm, 20-40 cm i 40-60 cm. W takim samym układzie umieszczono glebę w wazonach. Działanie nawozowe dwóch osadów ściekowych porównano z działaniem nawożenia mineralnego i obornika (tab. 1). Kontrolę stanowiła gleba bez nawożenia. Badane osady ściekowe, pochodzące z gminnych oczyszczalni komunalnych województwa krakowskiego, różnią się między sobą okresem leżakowania, zawartością suchej masy, materii organicznej, azotu i fosforu (tab. 2). Pod względem zawartości metali ciężkich mieszczą się w normie dla rolniczego wykorzystania zaproponowanej przez Instytut Ochrony Środowiska (Anonym 1996). Dawki obornika i osadów ustalono według ilości azotu. Dawka obornika wniesiona do wazonu odpowiada około 100 t/ha. Obornik, osady ściekowe i nawozy mineralne wymieszano z całą masą wierzchniej warstwy (0-20 cm) gleby. Doświadczenie prowadzono w latach 1996-1997. Roślinami testowymi były w kolejności: kukurydza i słonecznik (1996) oraz owies i gorczycę (1997). Rośliny zbierano na zieloną masę: kukurydzę po 73 dniach, słonecznik po 75 dniach, owies po 83 dniach i gorczycę po 62 dniach wegetacji. Osad II o krótszym okresie leżakowania aniżeli osad I, zawierający mniej suchej masy, a znacznie więcej materii organicznej, azotu i fosforu, okazał się pod względem działania na plonowanie roślin równorzędny nawożeniu mineralnemu, a przewyższał nawożenie mineralne jako źródło fosforu i ustępował nieco jako źródło azotu (tab. 3-6). Natomiast działanie osadu I wyraźnie ustępowało nawożeniu mineralnemu i osadowi II, a nieznacznie przewyższało obornik. Wpływ osadów ściekowych na zawartość metali ciężkich w roślinach i glebie był niewielki i wyraźnie zaznaczył się jedynie w odniesieniu do cynku. Wzrost pobrania pozostałych metali był głównie spowodowany wzrostem plonu suchej masy roślin, uzyskanym w wyniku zastosowanych nawozów (tab. 7 i 8). W odróżnieniu od nawożenia mineralnego, obornik i osady ściekowe w niewielkim stopniu zmniejszyły zakwaszenie gleby i zwiększyły w niej zawartość C-organicznego (tab. 9).