Structure of primaeval forest bird community during 1970s and 1990s [Bialowieza National Park, Poland]

• Autorzy: Tomialojc L , Wesolowski T

Warianty tytułu

PL

Struktura zespolu ptakow pierwotnego lasu w latach 70. i 90. [Bialowieski Park Narodowy]

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Results of mapping censuses carried out in plots situated in three types of old-growth stands (riverine, oak-hornbeam, coniferous) in 1990-1994 are presented and contrasted with data gathered in the same plots in 1970s (Tomiałojć et al. 1984). Community composition parameters: number of breeding species (72 versus 75), make-up of dominants, and overall assemblage similarity (Renkonen's index 76-87%) remained basically unchanged. Total density did not change in swampy stands but increased by 20-40% in oak-hornbeam and coniferous habitats. These increases were most pronounced in crown and bark insectivores guilds (what could be partially due to three year outbreak of Geometridae caterpillars in 1990s), in hole nesters and open nesters in tree crowns. All migratory groups but tropical migrants increased in numbers. The latter group remained numerically stable. Ground nester numbers did not change in dry habitats but they decreased in swampy places, parallel with the decreased hydration of this habitat in 1990s. In coniferous plots, growing number of gaps and expansion of deciduous trees, resulted in enrichment of breeding avifauna and increase in mean number of breeding species there.

PL

Liczebność ptaków lęgowych oceniano przy użyciu kombinowanej wersji metody kartograficznej na siedmiu stałych powierzchniach próbnych o wielkości 24-33 ha każda (łącznie 187,5 ha), w zbliżonych do pierwotnych siedliskach Białowieskiego Parku Narodowego. Obserwacje prowadzono w trzech podstawowych typach siedlisk niezaburzonych gospodarką ludzką: w łęgach jesionowo-olszowych, w lasach grądowych (położonych zarówno na skraju jak i wewnątrz kompleksu leśnego) oraz w borach mieszanych w głębi lasu (ryc. 1). Dane o składzie zgrupowań ptaków na poszczególnych powierzchniach (tab. 1-7) wskazują, że pomimo fluktuacji widocznych na poziomie gatunkowym, pozostawał on w latach 1990-1994 dość ustabilizowany. Porównanie z rezultatami z lat 1975-1979 (Tomiałojć et al. 1984) wskazuje, że pomimo obserwowanych zmian struktury lasu (wypadanie świerka) i czynników siedliskowych (obniżenie poziomu wód gruntowych), ogólny skład badanych zbiorowisk ptasich wykazywał znaczną stabilność między okresami (tab. 8-10). Potwierdziły sie takie prawidłowości jak niemal identyczne bogactwo gatunkowe stwierdzone na siedmiu powierzchniach próbnych (odpowiednio 72 i 75 gatunków lęgowych), wysokie (zwykle 80-87 %) podobieństwo składu ilościowego tych samych zbiorowisk ptasich, najniższa różnorodność zespołu i najniższe łączne zagęszczenie występujące w borach, wyższe w grądach, a najwyższe w łęgach. Na powierzchniach przy skraju lasu nadal gnieździło się więcej gatunków i występowało wyższe łączne zagęszczenie ptaków niż na powierzchniach położonych we wnętrzu lasu. Wykazano jednak także zaistnienie pewnych różnic pomiędzy dwoma porównywanymi okresami. Najwyraźniejszy okazał się ogólny wzrost liczebności ptaków lęgowych, widoczny na wszystkich powierzchniach i w obrębie niemal wszystkich wyróżnionych grup ptaków. Pomimo braku bezpośrednich zmian wprowadzanych przez człowieka do lokalnego środowiska leśnego, w latach dziewięćdziesiątych łączne zagęszczenie ptaków było zdecydowanie większe niż w latach siedemdziesiątych. Częściowo mogło to być wynikiem aż trzyletniego okresu masowego wystąpienia gąsienic Geometridae w grądach, co poprzez zwiększanie produktywności ptaków, mogło wpływać na zwiększenie liczebności w kolejnych sezonach (Wesołowski i Tomiałojć 1995). Wzrosty liczebności odnotowano zarówno u gatunków osiadłych jak i gatunków migrujących na krótkie odległości (zimujących w Europie), natomiast migranty tropikalne nie wykazywały objawów spadku liczebności. Wzrost bogactwa gatunkowego i liczebności ptaków zaistniały w borach mógł być dodatkowo związany ze wzrostem złożoności strukturalnej tamtego środowiska w wyniku sukcesywnego wnikania podrostu drzew liściastych oraz pojawienia się (zwłaszcza na pow. NW) wiatrołomów rychło pokrywających się młodymi liściastymi drzewami.

Słowa kluczowe

PL

ptaki; sklad gatunkowy; las pierwotny; struktura populacji; populacje zwierzat; Bialowieski Park Narodowy; ptaki legowe; ornitologia

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ornithologica
• Rocznik: 1996
• Tom: 31
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.133-154, rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Tomialojc L

• Uniwersytet Wroclawski, Sienkiewicza 21, 50-335 Wroclaw

autor

Wesolowski T

• Uniwersytet Wroclawski, Sienkiewicza 21, 50-335 Wroclaw

Bibliografia

• Berthold P. 1990. Die Vogelwelt Mitteleuropas: Entstehung der Diversität, gegenwärtige Veränderungen und Aspekte der Zukunftigen Entwicklung. Verh. Dtsch. Zool. Ges. 83:227-244.
• Bezzel P. 1982. Vögel in Kulturlandschaft. Eugen Ulmer Verlag, Stuttgart.
• Blondel J. 1979. Biogéographie et écologie. Paris.
• Busse P. 1973. Dynamika liczebności niektórych gatunków ptaków chwytanych na polskim wybrzeżu Bałtyku w latach 1961-1970. Not. orn. 14:1-38.
• Enemar A., Cavallin B., Nyholm E., Rudebeck I., Thorner A. M. 1994. Dynamics of a passerine bird community in a small deciduous wood, S Sweden, during 40 years. Ornis Svecica 4:65-104.
• Faliński J. B. 1968. Park narodowy w Puszczy Białowieskiej. Warszawa.
• Faliński J. B. 1986. Vegetation dynamics in temperate forests (Ecological studies in Białowieża Forest). W Junk Pbl., Dordrecht.
• Faliński J. B. 1991. Le Parc national de Białowieża et le Systeme intégral des espaces protégés en Pologne. Rev. For. Fr. 43: 190-206.
• Helle P., Fuller R. J. 1988. Migrant Passerine birds in European forest successions in relation to vegetation height and geographical position. J. Anim. Ecol. 57:565-579.
• I.B.C.C. 1969. Intern. Bird Census Committee. Recommendations for an international standard for a mapping method in bird census work. Bird Study 16:249-255.
• Kowalski M. 1982. [Development of natural stands on an experimental area in Białowieża National Park]. Rozprawy i Monogr. SGGW, Warszawa.
• Morozov N. S. 1995. Inter-analyst variation in the combined version of the mapping method: the role of experience. Acta orn. 29: 89-99.
• Noon B. R., Dawson D. K., Kelly J. P. 1985. A search for stability gradients in North American breeding bird communities. Auk 102:64-81.
• Okarma H., Jędrzejewska B., Jędrzejewski W., Krasiński Z. A., Miłkowski L. 1995. The roles of predation, snow cover, acorn crop and man-related factors on ungulate mortality in Białowieża Primaeval Forest, Poland. Acta theriol. 40:197-217.
• Perrins C. M., Lebreton J.-D., Hirons G. J. M. (eds). 1991. Bird population studies. Oxford Univ. Press, Oxford.
• Piotrowska M., Wesołowski T. 1989. The breeding ecology and behaviour of the chiffchaff Phylloscopus collybita in primaeval and managed stands of Białowieża Forest (Poland). Acta Orn. 25: 25-76.
• Rykowski K. 1995. Ochrona różnorodności biologicznej w lasach. In: Andrzejewski S. and Kozłowski S. (eds) — Problemy różnorodności biologicznej. Mat. z Konferencji. Wyd. IE PAN. 71-94.
• Tomiałojć L. 1970. Quantitative studies on the synanthropic avifauna of Legnica and its environs. Acta orn. 12:293-392.
• Tomiałojć L. 1980. The combined version of the mapping method. In: H.Oelke (ed.): Vogelerfassung und Naturschutz. Proc. VI Intern. Conf. Bird Census Work, Göttingen. 92-106.
• Tomiałojć L. 1994. Accuracy of the mapping technique estimates for the Hawfinch — preliminary results. In: Hagemeijer E.J.M. and Verstrael T.J. (eds) — Bird Numbers 1992 — Distribution, monitoring and ecological aspects. Proc.12 Intern. Conf. IBCC and EOC. Statistics Netherlands and SOVON, 2:145-147.
• Tomiałojć L. 1995. Breeding ecology of the Blackbird Turdus merula studied in the primaeval forest of Białowieża (Poland). Part 2. Reproduction and mortality. Acta orn. 29:101-121.
• Tomiałojć L., Lontkowski J. 1989. A technique for censusing territorial song thrushes Turdus philomelos. Ann. Zool. Fennici 26:235-243.
• Tomiałojć L., Wesołowski T. 1990. Bird communities of the primaeval temperate forest of Białowieża, Poland. Pp. 141-165 In: A.Keast (ed.): Biogeography and ecology of forest bird communities. The Hague. 141-165.
• Tomiałojć L., Wesołowski T. 1994. Die Stabilität der Vogelgemeinschaft in einem Urwald der gemässigten Zone: Ergebnisse einer 15jährigen Studie aus dem Nationalpark von Białowieża (Polen). Orn. Beobachter 91:73-110.
• Tomiałojć L., Wesołowski T., Walankiewicz W. 1984. Breeding bird community of a primaeval temperate forest (Białowieża National Park, Poland). Acta orn. 20: 241-310.
• Tucker G., Heath M. F. 1994. Birds in Europe. Their conservation status. BirdLife International, Cambridge.
• Verner J. 1985. Assessment of counting techniques. Current Ornithol. 2:247-302.
• Walankiewicz W. 1991. Do secondary cavity-nesting birds suffer more from competition for cavities or from predation in a primaeval deciduous forest? Natural Areas J. 11:203-212.
• Wesołowski T. 1983. The breeding ecology of Wrens Troglodytes troglodytes under primaeval and secondary conditions. Ibis 125: 499-515.
• Wesołowski T. 1985. The breeding ecology of the Wood Warbler Phylloscopus sibilatrix in primaeval forest. Ornis Scand. 16:49-60.
• Wesołowski T. 1987. Polygyny in three temperate forest Passerines (with a critical reevaluation of hypotheses for the evolution of polygyny). Acta orn. 23:273-302.
• Wesołowski T. 1989. Nest sites of hole-nesters in a primaeval temperate forest (Białowieża National Park, Poland). Acta Orn. 25:321-351.
• Wesołowski T. 1994. Variation in the numbers of resident birds in a primaeval temperate forest: are winter weather, seed crop, caterpillars and interspecific competition involved? In: Hagemeijer E.J.M. and Verstrael T.J. (eds) — Bird Numbers 1992 — Distribution, monitoring and ecological aspects. Proc.12 Intern. Conf. IBCC and EOC. Statistics Netherlands and SOVON, 203-211.
• Wesołowski T., Stawarczyk T. 1991. Survival and population dynamics of Nuthatches Sitta europaea breeding in natural cavities in a primaeval temperate forest. Orn. Scand. 22:143-154.
• Wesołowski T., Tomiałojć L. 1995. Ornithologische Untersuchungen im Urwald von Białowieża — eine Übersicht. Orn. Beob. 92: 111-146.
• Wesołowski, T., Tomiałojć L., Stawarczyk T. 1987. Why low numbers of Parus major in Białowieża Forest — removal experiments. Acta orn. 23:303-316.
• Wiens J. A. 1989. The ecology of bird communities, vol. 2. Cambridge Univ. Press, Cambridge.