Comparative analysis of fluoride content in sheep mandibles from archeological excavations in Szczecin according to individual age and time of being deposited in soil

• Autorzy: Snioszek M , Telesinski A. , Musik D. , Zakrzewska H.

Warianty tytułu

PL

Analiza porownawcza zawartosci fluorkow w zuchwach owiec z wykopalisk archeologicznych miasta Szczecina w zaleznosci od wieku osobniczego i czasu zalegania w glebie

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Bones can be a very good marker of environmental contamination by fluoride. Bones in a living organism have a different composition than in a dead one. As a result of adsorption from soil, bones from archeological excavations usually have more fluoride than those in a living body, and a significant portion of the fluorides they contain are acquired after death. This paper presents the results of a studies on fluoride content of sheep mandibles from archeological excavation sites in Szczecin. An attempt was undertaken to define how the chronological age of the bones and the time they had been lying in soil affected the bones. The material consisted of sheep mandibles from several excavations sites: Szczecin Mścięcino, Szczecin Rynek Warzywny, and Szczecin Zamek Książąt Pomorskich (Szczecin Castle of Pomeranian Dukes). Cultural layers in these excavations were mostly formed from humus and humus with sand and clay. The fluoride content was determined by an ion-selective electrode with the pH/mV Orion 920A. Fluoride content was determined in 270 mandibles, which were classified into sheep age categories and according to the archeological age of the bones. The individual and archeological age of the sheep bones was determined by archeologists during the initial tests of the bones. A comparative evaluation of the significance of differences in the average fluoride content in the bones was performed by means of a single factor analysis of the orthogonal variance. The least significant differences were estimated by Tukey’s test. The results show that the fluoride content depends on the individual age of animals and the chronological age of bones. The fluoride content of the sheep mandibles increased along with the individual age of the animals. Moreover, chronologically younger bones contained significantly less fluoride than older ones. In the sheep mandibles which lay longer in soil, the fluoride content tended to increase with the chronological age, while in chronologically youngest bones the tendency was reverse.

PL

Kości mogą być bardzo dobrymi biomarkerami skażenia środowiska fluorkiem. Inny jest skład kości w organizmie żywym, a inny w martwym. W wyniku adsorpcji z gleby kości archeologiczne zazwyczaj zawierają więcej fluorków niż świeże, a znaczącą część fluorków stanowią te wbudowane po śmierci. W pracy przedstawiono wyniki badań zawartości fluorków w żuchwach owiec z wykopalisk archeologicznych miasta Szczecina. Podjęto próbę określenia, w jaki sposób wiek osobniczy oraz czas zalegania kości w glebie wpływa na zmianę stężenia fluorków w żuchwach owiec. Materiał do badań stanowiły żuchwy owiec z terenów, w których prowadzono wykopaliska archeologiczne: Szczecin Mścięcino, Szczecin Rynek Warzywny i Szczecin Zamek Książąt Pomorskich. Warstwy kulturowe w tych wykopaliskach tworzyły głównie próchnica oraz próchnica z domieszką piasku i gliny. Zawartość fluorków w kościach oznaczano potencjometrycznie z zastosowaniem elektrody jonoselektywnej z użyciem pH/jonometru firmy Orion 920A. Przebadano zawartość fluorków łącznie w 270 żuchwach, które posegregowano według utworzonych kategorii wieku osobniczego owiec i wieku archeologicznego kości. Wiek osobniczy oraz archeologiczny kości owiec został ustalony przez archeologów podczas wstępnych badań kości. Oceny porównawczej istotności różnic między średnimi zawartościami fluorków w kościach dokonano za pomocą jednoczynnikowej analizy wariancji ortogonalnej. Najmniejsze istotne różnice obliczono testem Tukeya. Stwierdzono, że zawartość fluorków w żuchwach owiec była zależna zarówno od wieku osobniczego zwierząt, jak i wieku archeologicznego kości. Zawartość fluorków w żuchwach owiec zwiększała się wraz z wiekiem osobniczym zwierząt. Ponadto kości młodsze pod względem wieku archeologicznego zawierały istotnie mniej fluorków niż kości starsze. W żuchwach owiec zalegających dłużej w glebie stwierdzono także tendencje wzrostu zawartości fluorków wraz z wiekiem osobniczym zwierząt, natomiast w kościach najmłodszych pod względem archeologicznym tendencja ta była odwrotna.

Słowa kluczowe

EN

sheep; mandible; fluoride content; comparative analysis; archaeological excavation; Szczecin city; individual age; age; soil deposit; time

• Wydawca: -
• Czasopismo: Journal of Elementology
• Rocznik: 2008
• Tom: 13
• Numer: 4
• Opis fizyczny: p.675-684,fig.,ref.

Twórcy

autor

Snioszek M

• University of Agriculture in Szczecin, Slowackiego 17, 71-434 Szczecin, Poland

autor

Telesinski A.

autor

Musik D.

autor

Zakrzewska H.

Bibliografia

• Chlubek D., Noceń I., Dąbrowska E., Żyluk B., Machoy Z., Kwiatkowska B. 1996. Fluoride accumulation in bones of human skulls in relation to chronological age. Fluoride, 29: 131-134.
• Dąbrowska E., Chlubek D., Machoy-Mokrzyńska A., Machoy Z., Ogoński T., Raczyński J., Gębczyńska Z. 1995. Kumulacja fluoru w żuchwach łosia europejskiego w zależności od wieku osobniczego. Bromat. Chem. Toksykol., 28: 123-127.
• Durda A., Machoy Z., Siwka W., Samujło D. 1986. Ocena sposobu przygotowania materiału badawczego do oznaczania fluorków. Bromat. Chem. Toksykol., 19 (4): 209-213.
• Friedrich M. 2002. Fluor. W: Składniki mineralne w żywieniu ludzi i zwierząt. Red. M. Friedrich. Wydaw. AR Szczecin, 25-28.
• Gałązka S. 1996. Dynamika fluoru w glebach objętych wpływem emisji przemysłowych. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 434: 837-841.
• Garczyński W. 1955. Wyniki badań na osadzie wczesnośredniowiecznej Szczecin Mścięcino. Mater. Zachodniopomor, 1: 7-73.
• Grynpas M.D. 1990. Fluoride effects on bone crystals. J. Bone Miner. Res., 5: 169-175.
• Gutowska I., Dziedziejko V., Machoy-Mokrzyńska A., Zakrzewska H. 2002. Rola biomonitoringu kumulacji fluoru w kościach zwierząt wolnożyjących w ocenie skażenia środowiska naturalnego. Badania nad fluorem u progu trzeciego tysiąclecia. Metabolizm Fluoru, 2002: 126-130.
• Kubasiewicz M. 1955. Szczątki kostne zwierzęce z osady wczesnośredniowiecznej Szczecin Mścięcino. Mater. Zachodniopomor., 1: 73-79.
• Kubasiewicz M. 1957. Dotychczasowe badania nad materiałem kostnym z wczesnośredniowiecznego podgrodzia w Szczecinie. Mater. Zachodniopomor., 3: 189-197.
• Kubasiewicz M. 1960. Z badań nad szczątkami zwierzęcymi z Zamku Szczecińskiego. Mater. Zachodniopomor., 6: 265-271.
• Kubasiewicz M., Gawlikowski J. 1967. Zwierzęcy materiał kostny z wczesnośredniowiecznego Rynku Warzywnego w Szczecinie. Cz. 1. Mater. Zachodniopomor., 13: 337-368.
• Machoy Z. 1987. Biochemiczne mechanizmy działania związków fluoru. Fol. Med. Cracov. 28: 61-81.
• Mandat A., Machoy Z., Durda A., Dąbrowska E., Starzyńska T., Bielicki D. 1990. Zawartość fluoru w paznokciach dorosłej populacji Szczecina. Bromat. Chem. Toksykol., 23: 117-119.
• Meinhardt B. 1994. Fluor rozpuszczalny w glebie. Aura, 1: 27-28.
• Noceń I., Chlubek D., Żyluk B., Machoy Z., Rzewuski R, Samujło D. 1994. Analiza stosunków ilościowych magnezu w odniesieniu do zawartości fluorków, cynku, manganu i żelaza w kościach czaszek ludzkich w materiale archeologicznym. Biul. Magnezol., 4: 156-158.
• Noceń I. 1997. Analiza porównawcza składu mineralnego kości czaszek u ludzi w materiale archeologicznym z różnych rejonów Polski. PAM, Szczecin (praca doktorska).
• Piotrowska S., Machoy Z., Chlubek D. 2006. Porównanie zawartości wapnia, magnezu, fluorków i fosforu w porożach i kościach czaszek saren (Capreolus capreolus) w zależności od wieku. Ann. Acad. Med. Stetin. 52, Suppl., 1: 83-87.
• Stępień J. 1994. Szczątki kostne zwierząt z wczesnośredniowiecznego grodu w Mścięcinie. Mater. Zachodniopomor., 39: 83-103.
• Szostek K., Bałuszyńska L. 1997. Współczesne problemy antropologiczne — chemia kości a antropologia. Wszechświat, 98 (9): 220-223.