The White Stork Ciconia ciconia in the Legnica-Glogow copper industry district [SW Poland] - population density and breeding results

• Autorzy: Kujawa K

Warianty tytułu

PL

Bocian bialy Ciconia ciconia L. w Legnicko-Glogowskim Okregu Miedziowym - zageszczenie populacji i wyniki legow

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The population density and brood results of the White Stork were studied between 1984 and 1991 in Legnica voivodeship (4037 km²), where a large copper industry centre has been developed for over 30 years. A total of 2217 data items, concerning nest occupation and brood results, were collected in relation to ca. 350 nests in the study area. The density of breeding pairs was 6.7/100 km². The copper industry was not found to have any direct negative impact on population dynamics and breeding parameters. In the 640 km² former administrative district ("powiat") of Legnica, where a metalworks has been operating since 1959, the density of die White Stork population has been increasing since 1922. In Legnica voivodeship as a whole, the population density increased by about 35% between the years 1974 and 1984 or by more then in the majority of the adjacent voivodeships. The mean numbers of young per breeding pair (JZa) -1.98 and per successful pair (JZm) - 2.54 as well as the proportion of unsuccessful pairs (%HPo) -19.4% were similar to the values recorded in the other regions of Poland. Brood results around the metalworks - the most heavily polluted areas - revealed no negative impacts on JZa, JZm or %HPo, in relation to distance from the metalworks or wind direction.

PL

Celem badań było określenie wpływu przemysłu wydobycia i przetwórstwa miedzi, skoncentrowanego na obszarze Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego, na liczebność i wskaźniki rozrodu populacji lęgowej bociana białego. Badania prowadzono na obszarze województwa legnickiego (4037 km²) w latach 1984-1991. Łącznie zebrano 2217 informacji o efektach lęgów dla 350 znajdujących się na obszarze badań gniazd. Główną metodą była kontrola terenowa gniazd, a uzupełniającą – ankieta. Zagęszczenie populacji lęgowej w woj. legnickim wynosiło 6,7 par na 100 km², a w poszczególnych jednostkach fizjograficznych - od 0 do 23 par na 100 km² (ryc. 2). Wskaźniki rozrodu - średnia liczba młodych na parę lęgową (JZa), na parę z sukcesem (JZm) i udział par lęgowych bez sukcesu (%HPo) - wahały się w okresie badań znacznie, ale zmienność geograficzna średnich wieloletnich dla JZa i JZm była mała (c.v. odpowiednio 5,6% i 4,9%). Bardziej zmienny był %HPo - c.v. = 23,9% (ryc. 2). W skali całego województwa wpływ przemysłu miedziowego na liczebność populacji oraz wskaźniki rozrodu był niewidoczny. W latach 1974-1984 spośród ośmiu województw Polski południowo-zachodniej, największy wzrost zagęszczenia populacji stwierdzono w Wałbrzyskiem i właśnie w Legnickiem - o 37% (ryc. 5). W dawnym powiecie legnickim (ryc. 1) trend wzrostu zagęszczenia populacji utrzymuje się już od około 70 lat (ryc. 4). Wskaźniki JZa, JZm i %HPo dla woj. legnickiego mieściły się w zakresie wartości podawanych z innych regionów Polski (ryc. 6). Przeanalizowano także wewnątrzpopulacyjne zróżnicowanie wskaźników rozrodu badanej populacji. Zbadano wpływ odległości od hut miedzi k. Legnicy i k. Głogowa na JZa, JZm i %HPo. Na podstawie innych badań (Bielecki et al. 1979, Kabata-Pendias 1979, Pacyna et al. 1981) przyjęto, że najbardziej zagrożona emisjami z hut część populacji gniazduje w odległości 10 km od nich. Jednak JZa, JZm na tych obszarach było bardzo zbliżone do notowanych na Równinie Szprotawskiej - z dala od hut, a %HPo był istotnie niższy w pobliżu hut (test χ², p<0,05), czyli odwrotnie, niż oczekiwano (ryc. 7). Podobny wynik dała analiza korelacji średnich wieloletnich JZa, JZm i %HPo w poszczególnych gniazdach z odległością od huty "Legnica". Dla JZa i JZm współczynniki korelacji były nieistotne statystycznie (odpowiednio r = -0,12 przy p = 0,32 i r = 0,12 przy p = 0,31), a %Hpo nieoczekiwanie wzrastał wraz z odległością (r = 0,30 przy p = 0,0093). Ten sam rezultat uzyskano przy analizie średnich wieloletnich JZa, JZm i %HPo w strefach odległości wokół huty "Legnica" (ryc. 8) i huty "Głogów" (ryc. 9). Nie stwierdzono także istotnych korelacji pomiędzy wskaźnikami rozrodu a odległością od hut w poszczególnych sektorach róży wiatrów wokół huty (co pozwoliło wyeliminować wpływ czynnika kierunku wiatru). Analizie poddano także wpływ kierunku wiatru na wskaźniki rozrodu. W sąsiedztwie huty "Legnica" nie stwierdzono korelacji pomiędzy częstotliwością wiania wiatrów a wskaźnikami JZa, JZm i %HPo. W okolicach kompleksu hut "Głogów" I i II kierunek wiatru nie wpływał na JZa i JZm, natomiast nieoczekiwanie %HPo był tym mniejszy, im częściej wiały wiatry. Różnice dla tego wskaźnika pomiędzy sektorami E (w którego kierunku wiatry wieją najczęściej) a SE+NE i N+S (sektory o podobnej częstości wiania wiatrów połączono) oraz W były istotne statystycznie (test χ², przy odpowiednio p<0,05, p<0,001 i p<0,05). W sektorach E i NE, skrajnie różniących się procentem wiatrów wiejących w ich kierunku (ryc. 10), rozkład odległości gniazd od huty "Legnica" był podobny, co pozwoliło wyeliminować jej wpływ. W sektorach tych JZa wynosiło odpowiednio 2,2 i 2,1, JZm - 2,8 i 2,7, a %HPo -18,2% i 20,0%.

Słowa kluczowe

PL

ptaki; Ciconia ciconia; Polska Poludniowo-Zachodnia; liczebnosc populacji; bocian bialy; legi ptakow; Ciconiidae; ornitologia; zanieczyszczenia srodowiska; zageszczenie populacji; Legnicko-Glogowski Okreg Miedziowy; bociany

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ornithologica
• Rocznik: 1994
• Tom: 29
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.49-57, rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kujawa K

• Fiels Stat.Res.Centre Agricul.Forest Environment, Polish Acad.Sc., Szkolna 4, 64-003 Turew

Bibliografia

• Bielecki K., Fabiszewski J., Warren M. 1979. Zastosowanie porostów w ocenie skażenia powietrza na przykładzie Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego. In: Kowaliński S. (ed.). Ocena degradacji naturalnego środowiska ziem południowo-zachodnich Polski. Wrocław, pp. 367-377.
• Bogucki Z., Ptaszyk J. 1986. Distribution, habitat selection and breeding success in the White Stork (Ciconia ciconia) in Western Poland (Abstract). XIX Congr. Intem. Ornith. Abstracts, Ottawa.
• Brinkmann M. 1935. Der Bestand des Weissen Storches (Ciconia c. ciconia L.) in Ober- und Niederschlesien nach der Zahlung von 1934. Ber. Ver. Schles. Orn. (Breslau), 20: 33-38.
• Dallinga H., Schoenmakers M. 1984. [Population changes of the White Stork Ciconia ciconia ciconia during the period 1850-1975]. Ned. Ver. tot Besch, van Vogels, Zeist.
• Florczyk H., Gołowin S., Skiba S. 1979. Ocena degradacji jakości wód pod wpływem działalności górniczo-hutniczej okręgu miedziowego. In: Kowaliński S. (ed.). Ocena degradacji naturalnego środowiska ziem południowo-zachodnich Polski. Wrocław, pp. 117-128.
• Jakubiec Z. 1985. [Methods], In: Jakubiec Z.(ed.). [Population of White Stork Ciconia ciconia L. in Poland. Part I. Number and reproduction of the White Stork according to results of field controls and inquiry data]. Studia Naturae Ser. A., 28: 17-24.
• Kabata-Pendias A. 1979. Pobieranie przez zboża metali emitowanych przez hutę miedzi w Głogowie. In: Kowaliński S. (ed.). Ocena degradacji naturalnego środowiska ziem południowo- zachodnich Polski. Wrocław, pp. 361-366.
• Kondracki J. 1988. Geografia fizyczna Polski. PWN Warszawa.
• Pacyna J., Zwoździak J., Zwoździak A. 1981. Wpływ hutnictwa miedzi na stopień skażenia metalami ciężkimi środowiska przyrodniczego. Post. Nauk roln. 5/81: 127-134.
• Pax F. 1925. Wierbeltierfauna von Schlesien. Berlin.
• Pinowska B., Pinowski J. 1989. Feeding ecology and diet of the White Stork Ciconia ciconia in Poland. In: Rheinwald G., Ogden J., Schulz H. (eds.). White Stork. Status and Conservation. Proc. I Intern. Stork Conservation Symp., Walsrode, pp. 381-396.
• Profus P., Jakubiec Z., Mielczarek P. 1989. Zur Situation des Weißstorchs, Ciconia ciconia L., in Poland, stand 1984. Ibidem. pp.81-97.
• Ptaszyk J. 1991. Bocian biały a zmiany w krajobrazie i środowisku. Problemy 11-12: 41-44.
• Randik A.K. 1989. A summary of habitat changes and their effect on breeding populations of the White Stork in the Carpathian Basin, CSSR. In: Rhein wald G., Ogden J., Schulz H. (eds.). White Stork. Status and Conservation. Proc I Intern. Stork Conservation Symp., Walsrode, pp. 403-404.
• Rheinwald G. 1989. Versuch einer Bilanz. Ibidem, pp. 221-227.
• Roszyk E. 1978. [Contamination of soil and crops with Pb, Cu and Zn in the region of copper works]. Zesz. probl. Post. Nauk roln. 206: 65-75.
• Szerszeń L., Laskowski S., Roszyk S. 1978. Zagadnienie pierwiastków śladowych w roślinach uprawianych w różnej odległości od huty miedzi. In: Kabata-Pendias A. (ed.). Wpływ zanieczyszczenia pierwiastkami śladowymi na przyrodnicze warunki rolnictwa. IUNG, Puławy. Cz. I., pp. 97-104.
• Tomaszewski E. 1974. Charakterystyka środowiska geograficznego LGOM-u. In: Golachowski S., Zagożdżon A. (eds.). Dolnośląski Okręg Miedziowy 1960- 1970. Początki przemian społeczno- ekonomicznych. PWN, Wrocław, pp. 21-33.
• Tomiałojć L. 1972. [The birds of Poland]. PWN, Warszawa.
• Tomiałojć L. 1985. Wyniki inwentaryzacji gniazd bociana białego w powiecie legnickim w 1974 roku. In: Jakubiec Z.(ed.).[Population of White Stork Ciconia ciconia L. in Poland. Part I. Number and reproduction of the White Stork according to results of field controls and inquiry data]. Studia Naturae Ser. A., 28: 169-172.
• Witkowski J. 1989. Breeding biology and ecology of the marsh harrier Circus aeroginosus in the Barycz valley, Poland. Acta orn. 25: 223-320.
• W.U.S. 1987. Podstawowe dane statystyczne według miast i gmin za 1986r. Wojewódzki Urząd Statystyczny, Legnica.