A lizard from Baltic amber [Eocene] and the ancestry of the crown group lacertids

• Autorzy: Borsuk-Bialynicka M , Lubka M , Bohme W

Warianty tytułu

PL

Eocenska jaszczurka z bursztynu baltyckiego i pochodzenie grupy koronowej lacertidow

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

An almost complete lizard specimen discovered from the Baltic amber of middle Eocene age is described and considered conspecific with the first Baltic amber lizard Succinilacerta succinea (Boulenger 1917). The new specimen demonsfrates that the typical lacertid morphotype was fully developed by the middle Eocene. This is in conflict with a possible derivation of all the extant lacertids from a common ancestor of no earlier than Oligocene age based on the recent albumin-immunological and karyologic analyses using molecular clock methodology. Outgroup analysis of the lacenid pileus characters is applied to reconstruct the order and rate of appearance of character states during the pre-Oligocene section of phylogeny of the lacertid clade theoretically beginning by about the Late Jurassic. Two synapomorphies are proposed for the whole lacertid clade, including Eocene Plesiolacerta: frontoparietal scales largely overlapping the parietal table with a corresponding central position of the interparietal, and presence of the occipital. Plesiolacertais the only stem lacertid known. Succinilacerta is considered a member of the crown lacertids on the basis of two other synapomorphies: an integration of parietal scales and a development of early ontogenetic conftol of the pileus pattern. Parietal integrity is suggested to be sensitive to animal size. Pileus fragmentation may be primary or secondary.

PL

Opisany w pracy, drugi z kolei, prawie całkowity okaz jaszczurki zachowanej w środkowoeoceńskim bursztynie bałtyckim został znaleziony na wtórnym złożu w osadach czwartorzędowych koło Gdańska (Kosmowska-Ceranowicz et al. 1996). Jest to przedstawiciel Lacertidae, konspecyficzny z okazem pierwszym, odkrytym w tych samych utworach na Sambii (Klebs 1909, oraz dwoma fragmentami z Sambii), zaliczonymi do Succinilacerta succinea (Boulenger, 1917) (Böhme & Weitschat 1998). Oznaczenie opisanego tu okazu oparte jest na diagnostycznej dla S. succinea specyficznej budowie łusek w okolicy pazurowej palców (Fig. 6). okazjest osobnikiem młodocianym. Okaz zachowuje cechy pokrycia łuskowego skóry, które jest podstawą taksonomii dzisiejszych jaszczurek. W przypadku materiału kopalnego istnieje z zasady jedynie mozliwość rekonstrukcji pokrycia łuskowego sklepienia czaszki (zwanego pileusem) na podstawie odcisków tego pokrycia na kościach. w pracy przypomniano znane relacje pomiędzy łuskami epidermalnymi a kośćmi skórnymi i pokryciem osteodermalnym, przy wyeksponowaniu pewnych aspektów tych relacji, np. wpływu odległości między epidermą a kośćmi skórnymi na styl pokrycia łuskowegoi osteodermalnego, a także przypuszczalny wpływ rozmiarów ciała na ten styl. Głównym celem pracy jest odtworzenie kolejności pojawiania się w filogenezie cech pileusa przy użyciu kladystycznej metody analizy grup zewnętrznych, oraz okręślenie pozycji rodzaju Succinilacerta w stosunku do grupy koronowej (w sensie Jefferiesa 1979) lacertidów. Wśród siedmiu cech pokrycia łuskowego charakterystycznych dla lacertidów, z których wszystkie posiada Succinilacerta, dwie: znaczną rozciągłość szwu łaczącego łuski frontoparietalne (1) i ostrą zmianę typu pokrycia łuskowego na granicy tułowia i głowy (7), uznano za cechy plezjomorficznę. Parzyste, zbliżone w zarysie do owalu, nierozczłonkowane łuski parietalne (3) oraz utrwalenie stylu tylnej części pileus na wczesnym etapie ontogenezy (5) to cechy synapomorficzne grupy koronowej z włączeniem do niej rodzaju Succinilacerta.Trzy pozostałe cechy: (3) głębokie nakładanie się łusek frontoparietalnych na kość ciemieniową poprzez szew fronto-parietalny i, związane z nim, centralne położenie łuski interparietalnej i otworu ciemieniowego (wbrew sugestiom Estesa et al. 1988), obecność (6) trójkątnej łuski potylicznej i, ewentualnie, supraokularii I i IV (2), uznano za synapomorficzne dla całej rodziny Lacertidae Bonaparte, 1831, którą traktuje się tu jako takson obejmujący zarówno grupę koronową, jak i grupy pniowe, z włączeniem rodzaju Plesiolacerta. Stwierdzenie Estesa et al. (1988), jakoby centralne położenie otworu ciemieniowego było plezjomorfią u Squamata nie zostało tu podważone, choć pozornie stoi w sprzeczności z proponowanym tu kierunkiem morfokliny. Według proponowanego tu scenariusza allometryczny wzrost kości ciemieniowych ku tyłowi na wczesnym etapie filogenezy Squamata (zgodny z sugestią Estesa et al. 1988) powodował relatywne przesunięcie otworu ciemieniowego w kieunku szwu, a następnie, na etapie przodków Lacertidae, jego wyrównawczą wędrówkę do tyłu, wraz z towarzyszącymi łuskami interparietalną i frontoparietalnymi. Stąd ułożenie tych łusek jest synapomorficzne dla Lacertidae. Włączenie Succinilacerta do grupy koronowej wskazuje na conajmniej środkowoeoceński wiek tej grupy, co stoi w sprzęczności z proponowanym na podstawie metody zegara molekularnego wiekiem tej grupy nie starszym niz oligoceński (Mayer & Benyr 1994).

Słowa kluczowe

PL

fauna kopalna; osady czwartorzedowe; Lacertidae; skamienialosci; bursztyn baltycki; Succinilacerta succinea; paleontologia; eocen; jaszczurki; lacertidy; morfologia zwierzat

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1999
• Tom: 44
• Numer: 4
• Opis fizyczny: s.349-382,rys.,tab.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Borsuk-Bialynicka M

• Instytut Paleobiologii PAN, 00-818 Warszawa, ul.Twarda 51-55

autor

Lubka M

• Instytut Geologii UAM, ul. Maków Polnych 16, 61-606 Poznań, Poland

autor

Bohme W

• Zoologisches Forschungsinstitut und Museum Alexander Koenig, Adenauerallee 160, 53113, Bonn, Germany

Bibliografia

• Andree, K. 1937. Der Bernstein und seine Bedeurung in Natur- und Geisteswissenschaften, Kunst und Kunstgewerbe, Technik, Industrie und Handel. 219 pp. Gräfe &Unzer Verlag, Königsberg.
• Arnold, E.N. 1973. Relationships of the palaearctic lizards assigned to the genera Lacerta, Algyroides and Psammodromus (Reptilia: Lacertidae). - Bulletin of the British Museum (Natural History) Zoology 25, 8, 291-366.
• Arnold, E.N. 1989. Towards a phylogeny and biogeography of the Lacertidae: relationships within an old-world family of lizards derived from morphology . - Bulletin of the British Museum (Natural History) Zoology Series 55, 2, 209-257.
• Augé, M 1988. Une nouvelle espèce de Lacertidae (Sauria, Lacertilia) de l'Oligocène français: Lacerta ftlholi. Place de cette espèce dans l'histoire de l'Éocene supérieur au Miocène inférieur. - Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie 8, 464-478.
• Augé, M. 1990. La faune de Lézards et Amphisbaenes de l'Èocène inférieur de Condé-en-Brie (France).- Bulletin du Museum national d'Histoire Nąturelle, Paris, 4e série, 12, 2, 11-141.
• Bischoff, W. 1990. Übersicht der Arten und Unterarten der Familie Lacertidae. 1. Die Gattungen Acanthodactylus, Adolphus und Australolacerta. - Die Eidechse 1, 18-23.
• Bischoff, W. 1991a. Übersicht der Arten und Unterarten der Familie Lacertidae. 2. Die Gattungen Eremias, Gallotia, Gastropholis, Heliobolus, Holaspis und Ichnotropis. - Die Eidechse 2, 14-21.
• Bischoff, W. 1991b. Übersicht der Arten und Unterarten der Familie Lacertidae. 3. Die Gattung Lacerta. - Die Eidechse 3, 5-16.
• Bischoff, W. 1991C. Übersicht der Arten und Unterarten der Familie Lacertidae. 4. Die Gattungen Latastia, Meroles, Mesalina, Nucras, Ophisops, Pedioplanis, und Philochortus. - Die Eidechse 5, 6-20
• Bischoff, W. 1992a. Übersicht der Arten und Unterarten der Familie Lacertidae. - Die Eidechse 6, 18-23
• Bischoff, W. 1992b. Übersicht der Arten und Unterarten der Familie Lacertidae.- Die Eidechse 7, 13-17
• Bischoff, W., Cheylan, P., & Böhme, W. 1984. Lacerta lepida Daudin, 1802 - Perleidechse. In: W. Böhme (ed.), Handbuch der Reptilien und Amphibien Europas 2/1, 181-210, Aula Verlag, Wiesbaden.
• Böhme, W. & Weitschat, W. 1998. Redescription of the Eocene lacertid lizard Nucras succinea Boulenger, 1917 from Baltic amber and its allocation to Succinilacerta n. gen. - Mitteilungen des Geologisch-Paläontologischen Instituts der Universität Hamburg 81, 203-222.
• Borsuk-Białynicka, M. 1984. Anguimorphans and related lizards. In: Z. Kielan-Jaworowska (ed.), Results of the Polish Mongolian Palaeontological Expeditions. Part X. - Palaeontologia Polonica 46, 5-105.
• Borsuk-Białynicka, M. 1988. Globaura venusta gen. et sp. n. and Eoxanta lacertifrons gen. et sp. n. - non-teiid lacertoids from the late Cretaceous of Mongolia. - Acta Palaeontologica Polonica 33, 211-248.
• Boulenger, G.A. 1917. A revision of the lizards of the genus Nucras, Gray. - Annals of the South African Museum 13, 6, 195-215.
• Boulenger, G.A. 1920-1921 Monograph of the Lacertidae, 1-2. British Museum (Natural History), London.
• Camp, C. 1923. Classification of the lizards. - Bulletin of the American Museum of Natural History 48, 289-481.
• Darevski, I.S. (Darevsky, I.S.) 1967. Rock lizards of Caucasus [in Russian], 214 pp. Izdatielstwo Nauka, Leningrad.
• Estes, R. 1983. Sauria terrestria, Amphisbaetia. In: P. Wellnhofer (ed.), Handbuch der Paläontologie 10A, Gustav Fischer Verlag. Stuttgart. XXII+249 pp.
• Estes, R., de Queiroz, K., & Gauthier, J. 1988. Phylogenetic relationships within Squamata. In: R. Estes & G. Pregill (eds), Phylogenetic Relationships of the Lizard Families, 119-281. Stanford University Press, Stanford, California.
• Evans, S.E. & Barbadillo, J. 1997. Early Cretaceous lizards from Las Hoyas, Spain. - Zoological Journal of the Linnean Society 119, 23-49.
• Evans, S.E. & Chure, D.C. 1998. Paramacellodid lizard from the Jurassic Morrison Formation at Dinosaur National Monument, Utah. - Journal of Vertebrate Paleontology 18, 99-114.
• Friederich, U. 1978. Der Pileus der Squamata. - Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde A (Biologie) 307, 1-64.
• Haubold, H. 1977. Zur Kenntnis der Sauria (Lacertilia) aus dem Eozän des Geiseltals. In: H.W. Mathes & B. Thaler (eds), Eocäne Wirbeltiere des Geiseltales - Kongress- und Tagungsberichte, 107-112. Martin-Luther-Universitat Halle-Wittenberg. Wissenschaftliche Beiträge 1977/2 (P5) Halle/Saale.
• Hecht, M. & Hoffstetter, R. 1962. Note préliminaire sur les amphibiens at les squamates du Landenien superieur et du Tongrien de Belgique. - Bulletin de l'Institut Royal des Sciences naturelles de Belgique 38, 1-30.
• Hoffstetter, R. 1942, Sur les restes des Sauria du Nummulitique européen rapportés à la famille des Iguanidae. - Bulletin du Museum National d'Histoire Naturelle, Paris 14, 233-240,
• Jefferies, R.P.S. 1979. The Origin of Chordates - a Methodological Essay. In: M.R. House (ed.), The origin of Major invertebrate groups. -The Systematics Association Special Volume 12, 443-477. Academic Press, London.
• Juszczyk, W. 1987. Płazy i gady krajowe. T. III Gady. 214 pp. PWN, Warszawa.
• Kimura, M. 1982. The neutral theory as a basis for understanding the mechanism of evolution and variation at the molecular level. In: M. Kimura (ed.), Molecular Evolution, Protein Polymorphism and the Neutral Theory, 3-56. Japan Scientific Society Press, Tokyo & Springer, Berlin.
• Klebs, R. 1910. Ueber Bernsteineinschlüsse im allgemeinen und die Coleopteren meiner Bernsteinsammlung. - Schriften der physikalisch-ökonornischen Gesellschaft 51, 217-242.
• Klemmer, K. 1957. Untersuchungen zur Osteologie und Taxonomie der europäischen Mauereidechsen. - Abhandlungen der Senckenbergischen Naturforschenden Gesellschaft 496, 1-56.
• Kosmowska-Ceranowicz, B., Kulicka, R., & Gierłowska G. 1997. Nowe znalezisko jaszczurki w bursztynie bałtyckim. - Przegląd Geologiczny 45, 10, 1028-1030.
• Kuhn, O. 1944. Weitere Lacertilier, insbesondere Iguanidae, aus dem Eozän des Geiseltales. - Paläontologische Zeitschrift 23, 3/4, 360-368.
• Lang, M. 1991. Generic relationships within Cordyliformes (Reptilia, Squamata). - Bulletin van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, Biologie 61, 121-188.
• Mayer, W. & Benyr, G. 1994. Albumin-Evolution und Phylogenese in der Familie Lacertidae (Reptilia: Sauria) - Annalen des Naurhistorischen Museums in Wien 96B., 621-648.
• Mayer, W. & Bischoff W. 1996. Beiträge zur taxonomischen Revision der Gattung Lacerta (Reptilia: Lacertidae) Teil 1: Zootoca, Omanosaura, Timon und Teira als eigenständige Gattungen. - Salamandra 32, 3, 163-170.
• Müller, J. 1998. Osteologie und phylogenetische Stellung von Eolacerta robusta Nöth, 1940, einem Lacertilier aus den Mitteleocän von Messel und dem Geiseltal (Reptilia, Scincomorpha). Unpublished Msc Thesis, Mainz.
• Nöth, L. 1940. Eolacerta robusta n. g., n. sp., ein Lacertilier aus dem mittleren Eozän des Geiseltales. - Nova Acta Leopoldina (N.F.) 8, 53, 440-460.
• Peters, G, 1964. Sekundäre Geschlechtsmerkmale, Wachstum und Fortpflanzung bei einigen transkaukasischen Eremias-Formen (Reptilia, Lacertidae). - Senckenbergiana biologica 45, 445-467.
• Rage, J-C. 1987. Extinctions chez les Squamates (Reptiles) à la fin de l'Oligocène en France. Adaptations et modifications de l'environment. - Mémoires de Ia Societé géologique de France N.S. 150, 145-150.
• Rage, J-C. & Augé, M. 1993. Squamates from the Cainozoic of the Western part of Europe. - Revue de Paleobiologie, vol. spec. 7, 100-216.
• Richter, A.1994. Der problematische Lacertiher Ilerdaesaurus (Eeptilia, Squamata) aus der Unter Kreide von Una und Galve (Spanien).- Berliner geowissenschaftliche Abhandlungen 13, 135-161.
• Ritzkowski, S. 1997. K-Ar Altersbestimmungen der Bernsteinführenden Sedimente des Samlandes Paläogen, Bezirk Kaliningrad. In: R. Slotta & M. Ganzelewski (eds), Internationales Symposium im Deutschen Bergbau Museum. Sonderheft Metalla, Bochum 1997. - Neue Erkenntnisse zum Bernstein 66, 19-23.
• Ritzkowski, S. (in press). Die Eidechse Nucras succinea Boulenger, 1917, der Ehemahligen Königsberger Bernstein Sammlung. In: B. Kosmowska-Ceranowicz & H. Paner (eds), Baltic amber and other fossil resins, Gdańsk 1997. Proceedings of the International interdisciplinary Symposium.
• Schaal, S . &.Ziegler, W. (eds) 1988. Messel - Ein Schaufenster in die Geschichte der Erde und des Lebens. 315 pp. Verlag Waldemar Kramer, Frankfurt a/M.
• Weitschat, W. & Wichard, W. 1998. Atlas der Pflanzen und Tiere im Baltischen Berntein. 256 pp. Verlag Dr. Friedrich Pfeil. München.