Relationships between the structure of mid-field woods and their breeding bird communities

• Autorzy: Kujawa K

Warianty tytułu

PL

Zaleznosci pomiedzy struktura zadrzewien srodpolnych i zgrupowaniami ptakow legowych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Work done in the years 1991-1994 involved an assessment of breeding bird density and numbers of species in relation to habitat structure in 74 plots located in mid-field woods in an agricultural landscape 50 km south of Poznań (W Poland). A total of 68 breeding species were recorded, with a density of 14.6 pairs/ha. The dominants in the community were: Fringilla coelebs (15.7%), Emberiza citrinella (12.8%), Passer montanus (7.4%), Miliaria calandra (5.1%). In the avenue-shaped woods the density (9.8 p/ha) and mean number of species (10) were lower than in wood belts (where the respective figures were 18.3 p/ha and 16 species) or clumps (14.9 and 21). The densities of birds expressed per unit of length were 13.8 p/km in avenues compared with 33.6 p/km in belts. It was found that 74-91% of differences in the numbers of species and densities in the different types of woods could be related to just several habitat parameters, above all the age of tree stand, the percentage cover of tree stand and shrub layers and the area of the given wood.

PL

Celem badań była charakterystyka zgrupowań ptaków lęgowych zróżnicowanych zadrzewień śródpolnych i określenie parametrów środowiskowych warunkujących te zgrupowania. Badania przeprowadzono w latach 1991-1994 w urozmaiconym krajobrazie rolniczym koło wsi Turew (50 km na pd. od Poznania), gdzie wyznaczono 74 powierzchnie badawcze: 20 w alejach, 33 w zadrzewieniach pasowych i 21 w zadrzewieniach kępowych (ryc. 1, tab. 1). Zagęszczenie ptaków oceniono przy użyciu kombinowanej metody kartograficznej. Każdą z powierzchni scharakteryzowano w odniesieniu do: wielkości (dla alei i pasów także do długości i szerokości), wieku drzewostanu, stopnia pokrycia drzewostanem, podszytem i runem, zagęszczenia drzew, wysokości runa i udziału dwuliściennych w runie. Związki pomiędzy strukturą środowiska a zgrupowaniami ptaków badano przy pomocy krokowego doboru zmiennych w regresji wielorakiej oraz analizy współczynnika korelacji. Na wszystkich powierzchniach łącznie stwierdzono 68 gatunków lęgowych ze średnim zagęszczeniem (średnia ważona) 14,6 par na ha. Liczba gatunków na poszczególnych powierzchniach wynosiła od 1 do 31 (ryc. 2), a zagęszczenie od 0,7 do 87,8 p/ha (ryc. 3). W zgrupowaniu dominowały: zięba, trznadel, mazurek i potrzeszcz (tab. 3). Średnia liczba gatunków w kępach była istotnie wyższa, niż w alejach i pasach (P < 0,001 i P < 0,05 w teście t) a najmniejsza — w alejach (tab. 4). Zagęszczenie ptaków w kępach i pasach (tab. 4), przy braku różnic między nimi, było wyższe, niż w alejach (odpowiednio P < 0,05 i P < 0,01 w teście t). Zagęszczenie ptaków w przeliczeniu na długość było w pasach 2,5-krotnie wyższe, niż w alejach (tab. 4) przy P < 0,01 w teście t. W alejach stwierdzono więc najuboższą awifaunę, zarówno pod względem liczby gatunków, jak i zagęszczenia. W kępach i pasach gniazdowało około 30 gatunków nie stwierdzonych w alejach, natomiast w alejach nie gniazdował żaden gatunek (z wyjątkiem skrajnie nielicznej pójdźki), którego nie stwierdzono w pozostałych typach zadrzewień. Pomimo to aleje, zasiedlane przez ponad 30 gatunków ptaków, mogą się istotnie przyczynić — przy braku możliwości zakładania kęp i pasów — do ochrony bogactwa awifauny w krajobrazie rolniczym. Różnice w awifaunie pomiędzy zadrzewieniami były wyraźnie związane ze strukturą roślinności w analizowanych typach zadrzewień. Aleje w stosunku do pasów cechowały się mniejszym stopniem pokrycia drzewostanem i podszytem oraz mniejszym zagęszczeniem drzew, a również mniejszym stopniem pokrycia runem oraz jego mniejszą wysokością. Struktura roślinności w pasach i kępach była podobna (tab. 2). Stwierdzono, że zmienność w liczbie gatunków ptaków zależała: w alejach — w 91% od wieku drzewostanu i stopnia pokrycia podszytem, w pasach — w 91% od ich powierzchni, stopnia pokrycia drzewostanem i podszytem, a w kępach — w 95% od ich powierzchni, wieku drzewostanu i udziału roślin dwuliściennych w runie. Zmienność w zagęszczeniu ptaków zależała: w alejach — w 91% od wieku drzewostanu, stopnia pokrycia drzewostanem i zagęszczenia drzew, w pasach — w 74% od stopnia pokrycia drzewostanem i runem oraz od szerokości, w kępach — w 78% od wieku drzewostanu i zagęszczenia drzew. Uwagę zwracają tu wysokie wartości współczynników determinacji, co świadczy o dużych możliwościach prognozowania stanu awifauny (liczby gatunków i zagęszczenia) i jej zmian na podstawie analizy struktury środowiska. Po wykluczeniu z analizy parametrów struktury roślinności, wymiary geometryczne zadrzewień okazały się mieć istotny wpływ na liczbę gatunków i zagęszczenie ptaków, z wyjątkiem alej, gdzie nie wystąpiły żadne zależności (tab. 5).

Słowa kluczowe

PL

ptaki; sklad gatunkowy; zgrupowania legowe; zadrzewienia srodpolne; ornitologia; zageszczenie populacji

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ornithologica
• Rocznik: 1997
• Tom: 32
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.175-184, rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kujawa K

• Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN, ul. Szkolna 4, 64-003 Turew

Bibliografia

• Balat F. 1985. Birds of narrow belts of vegetation along water channels and ditches in the field landscape of southern Moravia. Folia zool. 34:245-254.
• Bastian О., Hummitzsch P., Schrack M. 1989. Beziehungen zwischen Landschaftsstruktur und Artenvielfalt der Avifauna in der Agrarlandschaft nördlich von Dresden. Zool. Abh. 45:53-73.
• Bezzel E. 1982. Vögel in der Kulturlandschaft. Ulmer Verl., Stuttgart.
• Chłapowski D. 1843. O rolnictwie. Poznań.
• Cieślak M. 1992. Breeding bird communities on forest edge and interior. Ekol. pol. 40:461-475.
• Cieślak M., Dombrowski A. 1993. The effect of forest size on breeding bird community. Acta orn. 27:97-111.
• Czwałga T. 1990. [Breeding avifauna of a Robinia pseudacacia forest near Sulechów], Lub. Przegl. przyr. 1:49-51.
• Flade M. 1994. Die Brutvogelgemeinschaften Mittel- und Norddeutschlands. IHV-Verlag.
• Fowler J. Cohen L. 1988. Statistics for ornithologists. ВТО Guide No. 22, ВТО.
• Fretwell S. D., Lucas H. L.J r. 1969. On territorial behavior and other factors influencing habitat distribution in birds. Acta biotheoret. 19:16-36.
• Gassman H., Glück E. 1993. Nistplatzwahl und Bruterfolg von Vögeln in Hecken. Vogelwelt 114:136-147.
• Gromadzki M. 1970. Breeding community of birds in midfield afforested areas. Ekol. pol. A, 18:307-350.
• Janda J. 1985. Relationship of the avifauna to the vegetation in an agricultural landscape. Ekologia (CSSR) 4:387-398.
• Jermaczek A. 1991. [Breeding bird communities of deciduous forests of Lubusian Land], Lubuski Przegl. przyr. 2:3-64.
• Kujawa K. 1992. [Role of manorial parks for preservation of avifauna richness in agricultural landscape]. In: Bałazy S., Ryszkowski L. (eds.). Produkcja pierwotna, zasoby zwierząt i wymywanie materii organicznej w krajobrazie rolniczym. ZBŚRiL PAN, Poznań, pp. 137-150.
• Kujawa K. 1994. Awifauna lęgowa Agroekologicznego Parku Krajobrazowego im. gen. D. Chłapowskiego. Biul. Parków krajobr. 1:37-49.
• Kujawa K. 1996. Wpływ struktury krajobrazu rolniczego na awifaunę lęgową. Dr. thesis Uniwersytet Wrocławski.
• Kurlavicius P. 1986. [Habitat distribution of birds in midfield woods]. Mosklas, Vilnius.
• Lack P. C. 1988. Hedge intersections and breeding bird distribution in farmland. Bird Study 35:133-136.
• O'Connor R. J., Shrubb M. 1986. Farming and birds. Cambridge University Press.
• Osborne P. 1984. Bird numbers and habitat characteristics in farmland hedgerows. J. appl. Ecol. 21:63-82.
• Pfister H., Naef-Danzer B. 1987. Der Neuntöter und andere Heckenbrüter in der modernen Kulturlandschaft. Beih. Veröff. Naturschutz Landschaftspfl. Bad.-Württ. 48:147-157.
• da Prato S. R. D. 1985. The breeding birds of agricultural land in south-east Scotland. Scottish Birds 13:203-216.
• Ryszkowski L., Karg J. 1991. The effect of the structure of agricultural landscape on biomass of insects of the above-ground fauna. Ekol. pol. 39:171-179.
• Straka U. 1991. Brutzeitbeobachtungen in einer reich strukturierten Kulturlandschaft im südlichen Weinviertel. Vogelkundliche nachrichten aus Ostösterreich. 2,4:1-4.
• Tomiałojć L. 1980. The combined version of the mapping method. In: Oelke H. (ed.). Bird census work and nature conservation. Göttingen, pp. 92-106.
• Tomiałojć L., Profus P. 1977. Comparative analysis of breeding birds communities in two parks of Wrocław and in adjacent Querco- Carpinetum forest. Acta om. 16:117-177.
• Tomiałojć L., Wesołowski W. Walankiewicz W. 1984 . Breeding bird community of a primeaval temperate forest (Białowieża National Park, Poland). Acta orn. 20:241-310.
• Wesołowski T., Czapulak A. 1986. [Breeding biology of Blackbird and Song Thrush in Poland — a preliminary analysis of nest cards]. Not. orn. 27:1-2.
• Wuczyński A. 1990. [An analysis of the breeding avifauna of the small mid-field woodlots in the Równina Wrocławska plain]. Not orn. 36:99-117.