Stopien zagrozenia slodkowodnej ichtiofauny Polski: Czerwona lista minogow i ryb - stan 2009

• Autorzy: Witkowski A , Kotusz J. , Przybylski M.

Warianty tytułu

EN

The degree of threat to the freshwater ichthyofauna of Poland: Red list of fishes and lampreys - situation in 2009

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Aktualnie na terytorium Polski najbardziej zagrożonych jest 37 taksonów minogów i ryb. W najwyższych kategoriach (EXP, EW, CR) znajdują się gatunki anadromiczne (jesiotr ostronosy Acipenser oxyrhynchus, łosoś Salmo salar, minóg morski Petromyzon marinus, parposz Alosa fallax, aloza A. alosa, certa Vimba vimba, ciosa Pelecus cultratus, minóg rzeczny Lampetra fluviatilis) oraz głowacica (Hucho hucho). W kategoriach EN i VU jest 12 gatunków o specyficznych wymogach środowiskowych (strzebla błotna Eupallasella percnurus, piekielnica Alburnoides bipunctatus, minóg ukraiński Eudontomyzon mariae, minóg strumieniowy Lampetra planeri, kiełb białopłetwy Gobio albipinnatus, różanka Rhodeus sericeus, koza złota bałkańska Sabanejewia balcanica, koza z. bałtycka S. baltica, piskorz Misgurnus fossilis, stynka Osmerus eperlanus, głowacz białopłetwy Cottus gobio i pręgopłetwy C. poecilopus). W grupie gatunków niezagrożonych (LC) znajduje się zaledwie 19 gatunków, co stanowi 29,7 % rodzimej ichtiofauny. Obejmuje ona gatunki o niewielkich wymaganiach środowiskowych i tolerujących zanieczyszczenia wód.

EN

At present 37 taxa of fish and lamprey in Poland are regarded as seriously threatened (categories: EXP, EW, CR, EN, VU, NT). The degree of threat to particular species within the main hydrographic units (river systems of the Vistula, Oder, Pomeranian rivers and the whole area; Fig. 1) is presented in table 1. The three highest categories include mainly anadromous species (Acipenser oxyrhynchus, Salmo salar, Petromyzon marinus, Alosa fallax, A. alosa, Vimba vimba, Pelecus cultratus, Lampetra fluviatilis). Their status results from the difficulty to migrate to their spawning grounds which are located in the interior of the country; it is caused by building hydrotechnical constructions on rivers. The group includes also a resident species – Hucho hucho, which because of its size was and still is threatened by poaching. Lower categories (EN and VU) include “small species” (Eupallasella percnurus, Alburnoides bipunctatus, Eudontomyzon mariae, Lampetra planeri, Gobio albipinnatus, Rhodeus sericeus, Sabanejewia balcanica, S. baltica, Misgurnus fossilis, Osmerus eperlanus, Cottus gobio, C. poecilopus) of specific habitat requirements, especially sensitive to such anthropogenic effects as water pollution and draining of wetlands. The group includes also Salmo trutta m. lacustris, Barbus barbus, Coregonus albula, C. lavaretus, Lota lota, whose gradual disappearance results from overexploitation and progressive eutrophication of waters. Species near threat (NT) comprise: Barbus peloponnesius, Carassius carassius, Gobio kessleri, Aspius aspius, Phoxinus phoxinus, Leuciscus leuciscus, Cobitis elongatoides, Silurus glanis. A special position is occupied by conservation-dependent (CD) species (Anguilla anguilla, Thymallus thymallus, Salmo trutta m. truta, S. trutta m. fario), which without regular stocking and subject to a very strong angling pressure would certainly pass into higher threat categories. The group of not endangered species (LC) in Poland comprises at present only 19 species which constitutes 29.7% of the native ichthyofauna. They are ubiquist species, of small habitat requirements, tolerant to pollution of waters in which the saprobic index most often exceeds 2.0. A comparison of the present situation of threat to the ichthyofauna (Tab. 2) with the previous estimates (1999) shows that the proportion of the most threatened species in both periods was similar: 1999 – 57,1% and 2009 – 57,8%. During 10 years 26 species changed their status; 12 of them (Salmo salar, Eupallasella percnurus, Alburnoides bipunctatus, Eudontomyzon mariae, Rhodeus sericeus, Sabanejewia aurata (=S. balcanica, S. baltica), Misgurnus fossilis, Cottus poecilopus, Barbus peloponnesius, Thymallus thymallus, Barbus cyclolepis waleckii, Cobitis taenia) were shifted to lower categories, while 12 (Alosa fallax, A. alosa, Pelecus cultratus, Chondrostoma nasus, Salmo trutta m. lacustris, Gobio albipinnatus, G. kessleri, Osmerus eperlanus, Carassius carassius, Abramis sapa, Leuciscus leuciscus, Cobitis elongatoides) were moved to higher categories. The comparison of the changes in the numbers of species in particular threat categories shows that the greatest changes involved categories DD (100%), EN (91.7%), VU (59.1%), NT (54.5%), CR (50.0%) as well as NT, EXP and EW (33.3% each). The smallest changes were noted in the case of categories CD (25.0%) and LC (10.5%).

Słowa kluczowe

PL

minogi; gatunki zagrozone; czerwona lista; Polska; ichtiofauna; ryby slodkowodne; stopien zagrozenia

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2009
• Tom: 65
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.33-52,tab.,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Witkowski A

• Uniwersytet Wroclawski, ul.Sienkiewicza 21, 50-335 Wroclaw

autor

Kotusz J.

autor

Przybylski M.

Bibliografia

• Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). 2004. Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
• Amirowicz A. 2001. Zagrożone gatunki ryb i minogów w ichtiofaunie województw Małopolskiego i Śląskiego. Rocz. Nauk. PZW 14 (supl.): 249-295.
• Augustyn L. 2008. Pstrąg potokowy i lipień w dorzeczu Dunajca. W: Mizieliński M. (red.). Użytkownik rybacki - nowa rzeczywistość. Wyd. PZW, Warszawa: 159-163.
• Balon E.K. 1964. Spis i ekologiczna charakterystyka słodkowodnych krągłoustych i ryb Polski. Pol. Arch. Hydrobiol. 12: 233-251.
• Balon E.K., Holčik J. 1964. Kilka nowych dla Polski form krągłoustych i ryb z dorzecza Dunaju (Czarna Orawa). Fragm. faun. 13: 189-206.
• Bănărescu P. 1960. Einige Fragen zur Herkunft und Verbreitung der Süsswasserfischfauna der europäisch-mediterranen Unterregion. Arch. Hydrobiol. 57: 16-134.
• Bartel R. 1964. Wzrost i odżywianie się troci jeziorowej (Salmo truta morpha lacustris) w jeziorze Smolnik. Rocz. Nauk Roln. B 84: 255-271.
• Bartel R. 1988. Trouts in Poland. Pol. Arch. Hydrobiol. 35: 321-339.
• Bartel R. 1993. Anadromous fishes in Poland. Bull. Sea Fish. Inst. (Gdynia) 1: 3-15.
• Bartel R. 1997. Preliminary results on restoration of Atlantic salmon (Salmo salar L.) in Poland. Arch. Ryb. Pol. 2: 201-207.
• Bartel R. 2001. Return of salmon back to Polish waters. Ecohydrol. & Hydrobiol. 1: 377-392.
• Bartel R., Bieniarz K., Sych R., Augustyn L. 1996. Wstępne wyniki introdukcji troci jeziorowej (Salmo trutta m. lacustris L.) i pstrąga potokowego (Salmo trutta m. fario L.) do zbiornika zaporowego Klimkówka na rzece Ropie. Zool. Pol. 41 (suppl.): 105-112.
• Bartel R., Kleszcz M. 2008. Zarybianie rybami wędrownymi w Polsce. W: Mizieliński M. (red.). Użytkownik rybacki - nowa rzeczywistość. Wyd. PZW, Warszawa: 127-133.
• Baruš V., Donát P., Trpák P., Zavázal V., Zima J. 1988. Red list of vertebrates of Czechoslovakia. Acta Sci. Nat. Brno 22: 1-33.
• Białokoz W, Chybowski L. 1997. Ichtiofauna systemu rzeczno-jeziorowego Czarnej Hańczy. W: Krzysztofiak L. (red.). Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego Stacja bazowa WIGRY (Wigierski Park Narodowy). PIOS, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa: 123-130.
• Białokoz W, Chybowski L., Krzywosz T. 1999. Ochrona ichtiofauny w wodach Wigierskiego Parku Narodowego. W: Zdanowski B., Kamiński M., Martyniak A. (red.). Funkcjonowanie i ochrona ekosystemów wodnych na obszarach chronionych, Wyd. IRS, Olsztyn: 557-562.
• Bieniarz K., Łysak A. 1975. Oddziaływanie człowieka na środowisko wodne i ichtiofaunę w Polsce południowej. Gosp. Ryb. 27: 6-9.
• Błachuta J. 2000. O konieczności odbudowy populacji karpiowatych ryb prądolubnych w dorzeczu górnej i środkowej Odry. W: Jakucewicz H., Wojda R. (red.). Karpiowate ryby reofilne. Wyd. PZW, Warszawa 33-44.
• Błachuta J. 2001a. Gobio albipinnatus (Lukasch, 1933) - Kiełb białopłetwy. W: Głowaciński Z. (red.). Polska czerwona księga zwierząt - kręgowce. PWRiL, Warszawa: 304-305.
• Błachuta J. 2001b. Gobio kessleri Dybowski, 1862 - Kiełb Kesslera. W: Głowaciński Z. (red.). Polska czerwona księga zwierząt - kręgowce. PWRiL, Warszawa: 305-307.
• Boroń A. 2003. Karyotypes and cytogenetic diversity of the genus Cobitis (Pisces, Cobitidae) in Poland: a review. Cytogenetic evidence for a hybrid origin of some Cobitis triploids. Folia Biologica (Kraków) 51 (Suppl.): 49-54.
• Boroń A., Kotusz J. 2004. Nazwy gatunkowe i systematyka ryb i minogów odnotowanych w wodach śródlądowych Polski. Arch. Ryb. Pol. 12 (supl. 2): 167-174.
• Borowski W 2000. Stan zasobów Zalewu Wiślanego i warunki ich eksploatacji. W: Oszacowanie stanu zasobów ryb polskiej strefy przybrzeżnej i naturalne warunki ich eksploatacji. Studia i Materiały Morskiego Instytutu Rybactwa, B 72: 9-33.
• Brähmick U., Rothe U., Schuhr H., Tautenhahn M., Thiel U., Wolter C., Zahn S. 1998. Fische in Brandenburg, Ministerium f. Ernährung, Landwirtschaft und Forsten des Landes Brandenburg. Institut f. Binnenfischerei e.V. Potsdam-Sacrov.
• Brylińska M. (red.). 2000. Ryby słodkowodne Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Buras P., Wiśniewolski W., Błachuta J., Błachuta J., Bontemps S., Heese T. 2004. Certa Vimba vimba (L.) dorzecza Wisły: historia, stan aktualny i perspektywy. Arch. Ryb. Pol. 12 (supl. 2): 117-130.
• Chełkowski Z., Gancarczyk J. 1995. Występowanie troci jeziorowej w jeziorach Drawieńskiego Parku Narodowego. Parki Narodowe 2: 7-8.
• Danilkiewicz Z. 2001. Zagrożone gatunki ryb w rzekach środkowo-wschodniej Polski. Rocz. Nauk. PZW 14 (supl.): 157-172.
• Dębowski P. 1990. Ichtiofauna dorzecza górnej Pasłęki. Rocz. Nauk. PZW 3: 115-133.
• Dębowski P., Bernaś R., Radtke G., Skóra M. 2008. Stan populacji troci wędrownej (Salmo trutta m. trutta) i łososia (Salmo salar) w dorzeczu Słupi i możliwości optymalizacji tarła tych gatunków. Wyd. IRS, Olsztyn.
• Dębowski P., Terlecki J., Gancarczyk J., Martyniak A., Kozłowski J., Wziątek B., Hliwa P. 2000. Ichtiofauna rzek Drawieńskiego Parku Narodowego. Rocz. Nauk. PZW 13: 87-107.
• Dyrektywa 1979. Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku o ochronie dziko żyjących ptaków.
• Dyrektywa 1992. Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory.
• Fredrich F., Kapusta A., Ebert M., Duda A., G essner J. 2008. Migratory behaviour of young sturgeon, Acipenser oxyrhynchus Mitchill, in the Oder River drainage. Preliminary results of a radio telemetric study in the Drawa River, Poland. Arch. Ryb. Pol. 16: 105-117.
• Gąsowska M. 1960. Genus Coregonus L. discussed in connection with a new systematic feature that of shape and proportion of os maxillare and os supramaxillare. Ann. Zool. 18: 471-513.
• Gąsowska M. (red.). 1962. Klucze do oznaczania kręgowców Polski. Cz. I. Krągłouste - Cyclostomi, Ryby - Pisces. PWN, Warszawa-Kraków.
• Gąsowska M. 1970. Osteological analysis of the forms of the species Coregonus lavaretus (L.) from Poland and their relationship to forms from other places. W: Lindsey C.C. (red.). Biology of Coregonid Fishes, Winnipeg: 209-217.
• Głowaciński Z. 1997. Nowe kategorie IUCN/WCU dla gatunków zagrożonych i ginących. Chrońmy Przyr. Ojcz. 53: 60-66.
• Głowaciński Z. (red.). 2001. Polska czerwona księga zwierząt - kręgowce. PWRiL, Warszawa.
• Głowaciński Z. (red.). 2002. Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
• Grabda E. 1968. Jesiotr, ryba ginąca. Ochr. Przyr. 33: 177-191.
• Heese T 2000. Wędrowne ryby śledziowate, aloza i parposz jako biologiczne wskaźniki przekształceń ujść rzecznych. Acta Univ. Nicolai Copernici, Pr. Limnol. 21 (supl. 105): 10-15.
• Heese T. 2001. Alburnoides bipunctatus (Bloch, 1782) Piekielnica. W: Głowaciński (red.). Polska czerwona księga zwierząt - kręgowce. PWRiL, Warszawa: 307-309.
• Heese T 2004a. Alosa fallax (Lacépede, 1803) - Parposz. W: Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 198-203.
• Heese T 2004b. Gobio albipinnatus (Lukasch, 1933) Kiełb białopłetwy. W: Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 217-220.
• Heese T., Skóra K. 2004. Alosa alosa (Linnaeus, 1758) Aloza. W: Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 204-209.
• Holčik J., Mišik V., Bastl I., Kirka I. 1965. Ichtyologický výskum Karpatského oblúka. 3.
• Ichtyofauna povodia oravskej priehrady a jej pritokov. Ac. Rer. Nat. Mus. Nat. Slov. 11: 93-138.
• IUCN 1994. IUCN red list categories. Prepared by the IUCN Species Survival Commission. As approved by the 40th Meeting of the UCN Council. Gland, Switzerland, 30 Nov. 1994.
• IUCN 2001. IUCN Red List Categories. Version 3.1. Prepared by the IUCN Species Survival Commision. IUCN, Gland. Switzerland and Cambridge, UK.
• Jokiel J. 1963. Minogi w Polsce. Bull. Sea Fish. Inst. (Gdynia) 75-76: 23-26.
• Kaj J. 1953. Rozprzestrzenienie i zmienność rasowa ryb z gatunku Phoxinus percnurus Pall. na terenie Polski. Pol. Arch. Hydrobiol. 1: 49-78.
• Kapusta A., Duda A., Fredrich F., Gancarczyk J., Raczkowski M., Kolman R. 2008. Zastosowanie telemetrii w badaniach migracji juwenilnych osobników jesiotra ostronosego, Acipenser oxyrhynchus Mitchill w Drwęcy i Drawie. Kom. Ryb. 1: 11-14.
• Kazimierczak T. 1965. Jeszcze o minogu morskim, Petromyzon marinus L. Przegl. Zool. 4: 444.
• Kolman R. 2003. Jak jesiotr wyginął w Bałtyku. Kom. Ryb. 1: 1-3.
• Kolman R. (red.). 2007. Restytucja jesiotra bałtyckiego. Wyd. IRŚ, Olsztyn.
• Kolman R., Kapusta A. (red.). 2008. Actual status and active protection of sturgeon fish populations endangered by extinction. Wyd. IRŚ, Olsztyn.
• Kolman R., Kapusta A., Szczepkowski M., Duda A., Bogacka-Kapusta E. 2008. Jesiotr bałtycki Acipenser oxyrhynchus oxyrhynchus Mitchill. Wyd. IRS, Olsztyn.
• Kotusz J. 2001a. Sabanejewia aurata (Filippi, 1865) - Koza złotawa. W: Głowaciński Z. (red.). Polska czerwona księga zwierząt - kręgowce. PWRiL, Warszawa: 313-314.
• Kotusz J. 2001b. Misgurnus fossilis Linné, 1758 - Piskorz. W: Głowaciński Z. (red.). Polska czerwona księga zwierząt - kręgowce. PWRiL, Warszawa: 315-316.
• Kotusz J. 2008. Morphological relationships between polyploid hybrid spined loaches of the genus Cobitis (Teleostei: Cobitidae) and their parental species. Ann. Zool. 58: 891-905.
• Kotusz J., Krappe M., Kusznierz J., Popiołek M., Riel P., Waterstraat A., Witkowski A. 2004. Distribution, density and habitat of Cottus poecilopus (Heckel, 1836) in Lake Hańcza (North East Poland) as compared with the situation in the Luzin lakes (North East Germany). Verh. Ges. Ichthyol. 4: 91-105.
• Kotusz J., Witkowski A., Błachuta J., Kusznierz J. 2001. Stan ichtiofauny w górnym i środkowym dorzeczu Odry. Rocz. Nauk. PZW 14 (supl.): 297­310.
• Kruk A., Penczak T., Przybylski M. 2001. Wieloletnie zmiany w ichtiofaunie górnego biegu Warty. Rocz. Nauk. PZW 14 (supl.): 189-211.
• Kukuła K. 2001. Zagrożone gatunki ryb i minogów w południowo-wschodniej Polsce. Rocz. Nauk. PZW 14 (supl.): 235-248.
• Kulamowicz A. 1963. Przegląd materiałów do taksonomii i rozsiedlenia Phoxinus (Gila) percnurus (Pallas, 1811), Osteichthyes w Polsce. Zesz. Nauk. Uniw. Łódz., ser. 2, 15: 47-86.
• Kulamowicz A., Jażdżewski K. 1960. Przyczynek do znajomości taksonomii i rozsiedlenia strzebli błotnej - Phoxinus percnurus (Pall.) (Cyprinidae) w Polsce. Zesz. Nauk. Uniw. Łódz., ser. 2, 7: 141-152.
• Kusznierz J. 1996. Aktualny stan polskich populacji strzebli błotnej Moroco (=Phoxinus) percnurus (Pallas, 1811) i perspektywy ich aktywnej ochrony. Zool. Pol. 41 (suppl.): 143-146.
• Kusznierz J. 2001. Strzebla błotna Eupallasella perenurus (Pallas, 1811). W: Głowaciński Z. (red.). Polska czerwona księga zwierząt - kręgowce. PWRiL, Warszawa: 301-303.
• Kusznierz J., Wolnicki J., Kamiński R., Myszkowski L. 2002. Strzebla błotna Eupallasella perenurus (Pallas, 1811) - historia, zagrożenia i perspektywy ochrony. Kom. Ryb. 2: 11-13.
• Lojkasek B., Lusk S. 2004. Ichtiofauna dorzecza górnego biegu Odry na terenie Republiki Czeskiej. Arch. Ryb. Pol. 12 (supl. 2): 73-89.
• Ludwig A., Debus L., Lieckfeld D., Wirigin I., Benecke N., Jenneckens I., Willot P., Waldmann J.R., Pitra C. 2002. When the American sea sturgeon swam east. Nature 493: 447-448.
• Lusk S. 1995. The status of Chondrostoma nasus in waters of the Czech Republik. Folia Zool. 44 (Suppl.): 1-8.
• Lusk S., Hanel L. 1996. Červený seznam mihuli a ryb České republiky - verze 1995. Biodiverzita ichtyofauny Česke republiky 2: 16-25.
• Lusk S., Hanel L. 2000. Červený seznam mihuli a ryb České republiky - verze 2000. Biodiverzita ichtyofauny Česke republiky 3: 3-15.
• Lusk S., Hanel L., Luskova V. 2000. Red list of the ichthyofauna of the Czech Republic: Development and present status. Folia Zool. 53: 215-226.
• Lusk S., Luskova V, Halačka K., Šchlechta V., Šchlechtova V 2002. Status and protection of species and intraspecificdiversityoftheichthyofauna in Czech Republic. W: Collares-Pereira M.J., Coelho M.M., Cowx I.G. (red.). Conservation of freshwater fishes: Options for the future. Fishing New Books, Blackwell Science Oxford: 21-33.
• Mamcarz A. 1992. Effect of introductions of Coregonus peled Gmel. on native C. lavaretus L. stocks in Poland. Pol. Arch. Hydrobiol. 3: 847-852.
• Mamcarz A. 2000. Decline of the Atlantic sturgeon Acipenser sturio L., 1758 in Poland. An outline of problems and prospects. Bol. Inst. Esp. Oceanogr. 16: 191-202.
• Marszał L., Przybylski M. 1996. Zagrożone i rzadkie ryby Polski Środkowej. Zool. Pol. 41 (supl.): 61-72.
• Martyniak A., Hliwa P., Kozłowski J., Wziątek B., Heese T., S o b o cki M. 2004. Some aspects of the biology of the anadromous population of whitefish (Coregonus lavaretus lavaretus) from Lake Łebsko (Northern Poland). Arch. Ryb. Pol. 12: 51-59.
• Penczak T. 1964. Minóg morski, Petromyzon marinus L., złowiony w Pilicy, lewobrzeżnym dopływie środkowej Wisły. Przegl. Zool. 8: 261-265.
• Penczak T. 2008. Znaczenie monitoringu w badaniach ichtiofauny rzek dla potrzeb racjonalnej gospodarki rybacko-wędkarskiej. W: Mizieliński M. (red.). Użytkownik rybacki - nowa rzeczywistość. Wyd. PZW, Warszawa: 53-59.
• Penczak T., Galicka W, Kruk A., Zięba G., Marszał L., Koszaliński H., Tybulczuk S. 2007. Ichtiofauna dorzecza Pilicy w piątej dekadzie badań. Część II. Dopływy. Rocz. Nauk. PZW 20: 35-81.
• Penczak T., Kruk A., Marszał L., Zięba G., Galicka W, Tszyndel M., Tybulczuk S., Pietraszewski D. 2008. Monitoring systemu rzeki Gwdy: trzecia dekada badań. Rocz. Nauk. PZW 21: 61-89.
• Penczak T., Kruk A., Zięba G., Marszał L., Koszaliński H., Tybulczuk S., Galicka W 2006. Ichtiofauna dorzecza Pilicy w piątej dekadzie badań. Część I. Pilica. Rocz. Nauk. PZW 19: 103-122.
• Pęczalska A. 1973. Parposz, Alosa fallax (Lacépede, 1803) - ryba mało znana. Przegl. Zool. 17: 195200.
• Popiel J. 1962. Clupeidae, Engraulidae, Scombridae. W: Gąsowska M. (red.). Klucze do oznaczania kręgowców Polski. Cz. I. Krągłouste - Cyclostomi, Ryby - Pisces. PWN, Warszawa-Kraków.
• Przybylski M. 1997. Monitoring ichtiofauny rzek Polski. W: Backiel T. (red.). Wędkarstwo w ochronie wód i rybostanów. Mat. uzup. Rocz. Nauk. PZW, Wyd. PZW, Warszawa: 29-40.
• Przybylski M. 2004. Rhodeus sericeus (Pallas, 1776) Różanka. W: Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 221-224.
• Przybylski M., Marszał L., Zięba G., Augustyn L. 2002. Monitoring ichtiofauny systemu Czarnej Orawy. Rocz. Nauk. PZW 15: 15-39.
• Radtke G. 2001. Salmo trutta m. lacustris (Linné, 1758) Troć jeziorowa. W: Głowaciński (red.). Polska czerwona księga zwierząt - kręgowce. PWRiL, Warszawa: 295-297.
• Radtke G. 2005. Preliminary field observations of lake trout (Salmo truta m. lacustris L.) redd structure, and fry emergence in the upper Wda River system (northern Poland). Arch. Ryb. Pol. 13:111-119.
• Radtke G. 2008. Some characteristics of lake trout (Salmo truta m. lacustris L.) redds in the upper Wda River system (North Poland). Arch. Ryb. Pol. 16: 119-134.
• Radtke G., Dębowski P. 1996. Troć z jeziora Wdzydze, Salmo trutta m. lacustris L., w latach 1951-1995. Zool. Pol. 41 (supl.): 99-104.
• Radtke G., Witkowski A., Grochowski A., Dębowski P., Kotusz J. 2005. Odkrycie głowacza pręgopłetwego Cottus poecilopus Heckel (Cottidae) w polskich przymorskich rzekach. Przegl. Zool. 49: 147-154.
• Rembiszewski J.M., Rolik H. 1975. Krągłouste i ryby Cyclostomata et Pisces. Katalog Fauny Polski. 38, PWN, Warszawa.
• Rolik H. 1967. Materiały do ichtiofauny Strwiąża (dopływ Dniestru) ze szczególnym uwzględnieniem Gobiogobio (L.) i Cobitis (Sabanejewia) aurata (Fil.). Fragm. faun. 14: 133-151.
• Rolik H., Rembiszewski J. M. 1987. Ryby i krągłouste (Pisces et Cyclostomata). Fauna Słodkowodna Polski. 5, PWN, Warszawa.
• Rozporządzenie 2004. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r.w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz.U. Nr 220, poz. 2237).
• Sakowicz S. (red.). 1961. Monografia biologiczno- gospodarcza troci jeziora Wdydze. Rocz. Nauk Roln. 93 D.
• Skóra K.E. 1998. Aloza, nowa ryba w kolekcji Stacji Morskiej UG. Helska Bliza 9: 6.
• Sobocki M. 2003. Ichtiofauna. W: Mudryk Z. (red.). Jezioro Gardno. Pomor. Akad. Ped., Słupsk: 113­120.
• Szczerbowski J.A. 1970. Biologiczne podstawy produkcji siei w jeziorach. Wyd. IRS, Olsztyn, 46: 1-16.
• Szczerbowski J. A. 2000. Sieja - Coregonus lavaretus (Linnaeus, 1758). W: Brylińska M. (red.). Słodkowodne ryby Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 381-386.
• Terlecki J. 2004. Pelecus cultratus (Linnaeus, 1758) Ciosa. W: Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 234-236.
• Terlecki J., Białokoz W, Chybowski L., Kozłowski J., Martyniak A. 2001. Aktualny stan wiedzy o ich- tiofaunie rzek Warmii i Mazur oraz Suwalszczyzny. Rocz. Nauk. PZW 14 (supl.): 129-136.
• Terlecki J., Kozłowski J., Dostatni D., Hliwa P., Vilmos J., Martyniak A., Wziątek B., Przybylski M. 2002. Monitoring ichtiofauny Łyny. Narod. Fund. Ochr. Środ.
• Terlecki J., Kozłowski J., Dostatni D., Hliwa P., Martyniak A., Przybylski M., Wziątek B. 2004. Ichtiofauna rzeki Łyny oraz Gubra, Dajny i Sajny. Rocz. Nauk. PZW 17: 35-54.
• Thumann M. E. 1943. Fang eines Meerneunauges in der Oder. Fisch. Ztg. 46: 149.
• Van Damme D., Bogutskaya N. Hoffmann R.C., Smith C. 2007. The introduction of European bitterling (Rhodeus amarus) to West and Central Europe. Fish and Fisheries 8: 79-108.
• Wajdowicz Z. 1972. Uwagi o wsiedleniu troci jeziorowej (Salmo trutta m. lacustris L.) do zbiornika zaporowego w Przeczycach. Acta Hydrobiol. 10: 395-412.
• Wajdowicz Z. 1974. Characteristic of the Vimba vimba n. carinata from the Czarna Orawa. Acta Hydrobiol. 16: 221-238.
• Wajdowicz Z. 1976. The biological characteristics of lake trout (Salmo trutta m. lacustris L.) from Wdzydze released into dam reservoirs. Acta Hydrobiol. 18: 101-125.
• Wiśniewolski W, Augustyn L., Bartel R., Depowski R., Dębowski P., Klich M., Kolman R., Witkowski A. 2004. Restytucja ryb wędrownych a drożność polskich rzek. Wyd. IRS, Olsztyn.
• Wiśniewolski W, Borzęcka I., Buras P., Szlakowski J., Woźniewski M. 2001. Ichtiofauna dolnej i środowej Wisły - stan i zagrożenia. Rocz. Nauk. PZW 14 (supl.): 137-155.
• Wiśniewolski W, Buras P., Ligięza J., Kleszcz M., Witkowski A. 2008. Wędrowna forma certy - Vimba vimba (L.) w systemie rzek Wisła i San - stan historyczny i obecny. W: Kukuła K., Rak J., Czopek S.(red.). Walory przyrodniczo-historyczne Pogórzy, Wyd. Uniw. Rzeszowski-Politech. Rzeszowska, Rzeszów: 7-22.
• Witkowski A. 1975. Głowacz pręgopłetwy, Cottus poecilopus Heck., 1836 w jeziorze Hańcza. Przegl. Zool. 19: 224-227.
• Witkowski A. 1990. O zagrożeniu głowacicy Hucho hucho (L.) w Europie. Chrońmy Przyr. Ojcz. 46: 47-53.
• Witkowski A. 1995. Stan obecny i perspektywy ochrony minogów (Petromyzonidae) w Polsce. Chrońmy Przyr. Ojcz. 4: 19-29.
• Witkowski A. 1996. Changes in distribution of the River lamprey, Lampetra fluviatilis (L.) in Poland and the reasons for the species decline. Zool. Pol. 41 (suppl.): 93-98.
• Witkowski A. 2000. Minóg morski - Petromyzon marinus Linnaeus, 1758. W: Brylińska M. (red.).Słodkowodne ryby Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 133-137.
• Witkowski A. 2001. Petromyzon marinus Linné, 1758 Minóg morski. W: Głowaciński (red.). Polska czerwona księga zwierząt - kręgowce. PWRiL, Warszawa: 323-325.
• Witkowski A. 2003. Głowacica, Hucho hucho (L.) (Salmonidae) uratowany gatunek dla polskiej ichtiofauny. Suppl. ad Acta Hydrobiol. 6: 109-113.
• Witkowski A. 2004a. Petromyzon marinus (L., 1758) Minóg morski. W: Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 181-183.
• Witkowski A. 2004b. Lampetra fluviatilis (L., 1758) - Minóg rzeczny. W: Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 187-189.
• Witkowski A. 2004c. Eudontomyzon mariae (Berg, 1931) - Minóg ukraiński. W: Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 184-186.
• Witkowski A. 2004d. Lampetra planeri (L., 1758) Minóg strumieniowy. W: Adamski P., Bartel R.,Bereszyński A.,Kepel A.,Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 190-192.
• Witkowski A. 2004e. Cottus gobio (L., 1758) Głowacz białopłetwy. W: Adamski P., Bartel R.,Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. MinisterstwoŚrodowiska, Warszawa: 258-260.
• Witkowski A. 2008. Stan populacji anadromicznych minogów: Petromyzon marinus L. i Lampetra fluviatilis (L.) w Polsce. WWF Polska-IRS Olsztyn, Mat. Konf. Nauk. Strategia restytucji i zróżnicowanego użytkowania populacji ryb wędrownych w Polsce. Falenty, 22-23.04.2008.
• Witkowski A., Bartel R., Kleszcz M. 2001. Udane restytucje ryb w Polsce. Rocz. Nauk. PZW 14 (supl.): 83-90.
• Witkowski A., Bartel R., Kolman R., Wiśniewolski W. 2004b. Realizacja programu restytucji ryb wędrownych w dorzeczach Wisły i Odry. Arch. Ryb. Pol. 12 (supl. 2): 309-325.
• Witkowski A., Błachuta J., Kleszcz M., Napora K. 2002. Realizacja projektu restytucji ryb dwuśrodowiskowych w górnym i środkowym dorzeczu Odry. Kom. Ryb. 3: 13-16.
• Witkowski A., Błachuta J., Kotusz J., Heese T 1999. Czerwona lista ichtiofauny Polski. Chrońmy Przyr. Ojcz. 4: 5-19
• Witkowski A., Błachuta J., Kotusz J., Kusznierz J. 2000. Lampreys and fishes of the upper and middle Odra basin (Silesia, SW Poland). The present situation. Acta Hydrobiol. 42: 283-303.
• Witkowski A., Goryczko K., Augustyn L. 2007a. Głowacica (Hucho hucho)- sukces polskiej ichtiologii. Kom. Ryb. 3: 17-22.
• Witkowski A., Kleszcz M., Heese T., Martyniak A. 2004c. Certa Vimba vimba (L.) dorzecza Odry: historia, stan aktualny i perspektywy. Arch. Ryb. Pol. 12 (supl. 2): 103-115.
• Witkowski A., Kotusz J. 2008. Stan ichtiofaunistycznych badań inwentaryzacyjnych rzek Polski. Rocz. Nauk. PZW 21: 23-60.
• Witkowski A., Kotusz J., Kusznierz J., Popiołek M. 2006. Ichtiofauna polskich dopływów dorzecza Łaby. Rocz. Nauk. PZW 19: 25-45.
• Witkowski A., Kotusz J., Przybylski M., Marszał L., Heese T., Amirowicz A., Buras P., Kukuła K. 2004a. Pochodzenie, skład gatunkowy i aktualny stopień zagrożenia ichtiofauny w dorzeczu Wisły i Odry. Arch. Ryb. Pol. 12 (supl. 2): 70-20.
• Witkowski A., Kowalewski M. 1988. Głowacica w Polsce - stan obecny i perspektywy. Gosp. Ryb. 11: 9-11.
• Witkowski A., Penczak T., Kotusz J., Przybylski M., Kruk A., Błachuta J. 2007b. Reofilne ryby karpiowate dorzecza Odry. Rocz. Nauk. PZW 20: 5-33.
• Wolnicki J. 2004. Eupallasella perenurus (Pallas, 1811) - Strzebla błotna (przekopowa). W: Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.). Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: 229-233.
• Wolnicki J., Kamieński R., Korwin-Kossakowski M., Kusznierz J., Myszkowski L. 2004. The influence of water temperature on laboratory reared lake minnow Eupallasella perenurus (Pallas) larvae and juveniles. Arch. Ryb. Pol. 12: 61-69.
• Wołos A., Mioduszewska H., Czerwiński T., Mickiewicz M. 2004. Porównanie składu gatunkowego odłowów wędkarskich w wybranych rzekach systemu górnej Wisły i górnej Odry. Arch. Ryb. Pol. 12 (supl. 2): 327-343.
• Wysokiński A. 1998. Fishery management in the Szczecin lagoon. Bull. Sea Fish. Inst. (Gdynia): 65-81.
• Wziątek B., Martyniak A., Mierzejewska K., Szymańczyk K. 2008. Ichtiofauna rzeki Łyny na terenie rezerwatów: Źródła Łyny i Las Warmiński. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 27: 99-108.
• Zięba G., Marszał L., Przybylski M. 2001. Fauna ryb i minogów Polski środkowej. Rocz. nauk. PZW 14 (supl.): 173-188.