Composition and dynamics of wintering bird communities in mid-field woods and woodbelts in Turew [western Poland]

• Autorzy: Kujawa K

Warianty tytułu

PL

Sklad i dynamika zgrupowan ptakow zimujacych w srodpolnych lasach i zadrzewieniach okolic Turwi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Studies carried out in an agricultural landscape between 1989 and 1992 revealed 32 wintering species of birds along 13.6 km of transects passing through three biotopes: woodland interior, woodland edge and belts of trees. 42 species were noted in the area as a whole. The variability in the densities and biomass of plant-eating species was found to be greater than that for insect-eaters, but no trends were noted for changes in density in the course of the winter. The variability in the density of plant-eating species was less differentiated in the different biotopes and greater than that observed for insect-eating species. 27 species fed in belts of trees (7.3 ind. /ha), 24 at the woodland edge (2 ind. / ha) and 22 in the woodland interior (3.9 ind./ha). Plant-eating species showed a significant preference for belts of trees over the other biotopes, while insect-eating species favoured belts of trees or the woodland interior where population density was concerned, and the woodland interior when it came to biomass. The proportion of insect-eating species was lowest in belts of trees (35% by population density and 10% by biomass) and highest in the woodland interior (86% and 71% respectively). Population density and biomass were correlated positively with the age of tree stand for insect-eating species but not for plant-eating species. The distribution of birds in woodbelts was modified by adjoining woods: population density (total or within trophic guilds) was higher near woodlands than in central parts of the belt of trees.

PL

Celem badań było określenie wpływu struktury środowiska na bogactwo gatunkowe oraz liczebność (zagęszczenie i biomasę) ptaków zimujących w zadrzewieniach (pasach wiatrochronnych i alejach) i lasach śródpolnych. Badania prowadzono w obrębie Agroekologicznego Parku Krajobrazowego koło wsi Turew (woj. leszczyńskie). W okolicy tej znajdowały się liczne aleje i pasy wiatrochronne w wieku do 170 lat. Ich łączne zagęszczenie wynosiło średnio 2, a lokalnie do 5km/km². Ptaki liczono na dwóch transektach (ryc. 1) o łącznej długości 13.6km przez trzy kolejne zimy w latach 1989-1992. Liczenia powtarzano kilkakrotnie w ciągu każdej zimy (łącznie 28 liczeń na obu transektach). Transekty obejmowały trzy wyróżnione biotopy: wnętrze lasu, skraj lasu i zadrzewienia liniowe (ryc. 1). Ich łączna powierzchnia wynosiła około 50ha (tab. 1). Biomasę ptaków obliczono na podstawie danych w opracowaniu Bussego (1990). Zagęszczenie i biomasa badanych zgrupowań ptaków zmieniały się znacznie w kolejnych terminach liczeń (ryc. 2), przy czym zagęszczenie i biomasa gatunków owadożernych (ryc. 3) były w porównaniu do roślinożernych (ryc. 4) znacznie mniej zmienne (P<0.01 w teście F). W dodatku zmiany zagęszczenia i biomasy były pomiędzy gatunkami owadożernymi i roślinożernymi niezsynchronizowane (P>0.3). Zmienność zagęszczenia gatunków roślinożernych była mniej zróżnicowana w trzech wyróżnionych biotopach (dla wnętrza lasu, jego skraju i zadrzewień pasowych c.v. wynosił 1.99, 2.29, 1.98) i wyższa niż owadożernych (c.v.= 0.7, 0.63, 1.22). Wyższa zmienność zagęszczenia gatunków owadożernych w zadrzewieniach świadczy prawdopodobnie o tym, że są one wykorzystywane jako drogi przemieszczania się ptaków pomiędzy lasami. W zadrzewieniach pasowych zimowało 27 gatunków (tab. 3), na skraju lasu - 24 (tab. 4), a we wnętrzu lasu - 22 (tab. 5). Różnice w zagęszczeniu i biomasie pomiędzy biotopami (z wyjątkiem jednej) były istotne (0.05>P>0.0001). Gatunki roślinożerne preferowały zadrzewienia pasowe (ryc. 5), natomiast gatunki owadożerne pod względem zagęszczenia - zadrzewienia i wnętrze lasu, a pod względem biomasy - wnętrze lasu (ryc. 6). Udział gatunków roślinożernych w całkowitym zagęszczeniu i biomasie wynosił: w zadrzewieniach - odpowiednio 35% i 10%, na skraju lasu - 79% i 57%, a we wnętrzu lasu - 86% i 71%. We wnętrzu lasu zagęszczenie i biomasa gatunków owadożernych (ryc. 7) były istotnie niższe (P<0.05) w drzewostanie najmłodszym (10-20 lat), niż w starszych (25-40 oraz 90-100 lat). Natomiast zagęszczenie i biomasa gatunków roślinożernych oraz łączna liczba gatunków nie były związane z wiekiem drzewostanu (ryc. 8). Stwierdzono wyraźny wpływ składu gatunkowego drzewostanu w zadrzewieniach pasowych na zagęszczenie i biomasę gatunków roślinożernych - na odcinku z jesionami i klonami wynosiły one odpowiednio 2.7os./ha i 89.8g/ha, a na odcinku z robiniami - 0.3os./ha i 9.5g/ha. Natomiast zagęszczenie i biomasa gatunków owadożernych na tych odcinkach były bardzo podobne. Rozmieszczenie ptaków w zadrzewienieniu pasowym było modyfikowane przez sąsiadujące z nim lasy. Zarówno zagęszczenie, jak i biomasa na skrajach zadrzewienia w pobliżu lasów były wyższe, niż w środkowej części zadrzewienia (ryc. 9). Dotyczyło to zarówno całości zgrupowania ptaków, jak i grup troficznych.

Słowa kluczowe

PL

ptaki; dynamika populacji; sklad gatunkowy; Turew; zadrzewienia srodpolne; zimowanie zwierzat; populacje zwierzat; ornitologia

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ornithologica
• Rocznik: 1995
• Tom: 29
• Numer: 3
• Opis fizyczny: s.145-154, rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kujawa K

• Field Station of the Res.Center for the Agricul.and Forest Environment,Polish Acad.Sc.,Szkolna 4, 64-003 Turew

Bibliografia

• Buchanan J.B., Schick C.T., Brennan L.A. Herman S.G. 1988. Merlin predation on wintering Dunlins: hunting success and Dunlin escape tactics. Wilson Bull. 100: 108 -118.
• Busse P. (ed.) 1990. Mały słownik zoologiczny. Ptaki. Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Cink C.L., Boyd R.L. 1988. Fortieth Winter Bird-Population Study. Am. Birds 42: 149 -151.
• Desrochers A., Hannon S.J., Nordin K.E. 1988. Winter survival and territory acquisition in a northern population of Black-capped Chickadees. The Auk 105: 727 - 736.
• Ekman J., Cederholm G., Askenmo C. 1981. Spacing and survival in winter groups of Willow Tit Parus montanus and Crested Tit P. cristatus: a removal study. J. anim. Ecol. 50: 1 - 9.
• Farina A. 1986. Bird communities wintering in northern italian farmlands. In: Farina A. (ed.) First Conference on birds wintering in the Mediterranean Region. Suppl. Ric. Biol. Selvaggina. pp. 123-135.
• Foksowicz T., Sokołowski J. 1956. [Birds in the windbreak near Rogaczewo, Poznań voivodship]. Ekol. pol. Ser. A. 4, 3: 35 - 93.
• Fowler J., Cohen L. 1985. Statistics for ornithologists. Springer Verlag, Berlin.
• Gromadzki M. 1970. Breeding communities of birds in mid-field afforested areas. Ekol. pol. 18: 307 - 350.
• Górski W. 1976. [Investigation on birds wintering in fields near Poznań]. Acta orn. 16: 79 -116.
• Górska E., Górski W. 1980. [Birds wintering in Poznań]. Acta orn. 17: 271 - 295.
• Hammel P.B., Smith W.P., Wahl J.W. 1993. Wintering bird populations of fragmented forest habitat in the Central Basin, Tennessee. Biol. Conserv. 66: 107 -115.
• Jabłońska J., Jabłoński B. 1971. [Certain problems arising from studies on the avifauna of the countryside cultures], Przegl. Zool. 15: 164 - 179.
• Jabłoński B. 1972. The phenological in terchange of bird communities in agricultural biotopes in the eastern part of Masovian lowland region. Acta orn. 13: 281 - 321.
• Kujawa K. 1994. Awifauna lęgowa Agroekologicznego Parku Krajobrazowego im. gen. D. Chłapowskiego. Bird. Parków Krajobr. 1: 37-49.
• Kujawa K. (in press) Influence of land-use change within agricultural landscapes on the abundance and diversity of breeding bird communities. In: Ryszkowski L., Bałazy S. (red.) Functional appraisal of agricultural landscape in Europe. Proc. III MaB Seminar, Błażejewko 1992. ZBŚRiL PAN Poznań.
• Kus B.E. 1986. Attack patterns of Merlin hunting flocking sandpipers. In: Drickamer L.E. (ed.) Behavioural ecology and population biology. Toulouse, Privat, I.E.C. pp.133 -138.
• Lack D. 1966. Population studies of birds. Clarendon Press, Oxford.
• Lindströem A. 1989. Finch flock size and risk of predation at a migratory stopover site. The Auk 106: 225 - 232.
• Löhrl H. 1967. Die Kleiber Europas. Wittemberg.
• Luniak M. 1981. The birds of the park habitats in Warsaw. Acta orn. 18: 335 - 374.
• Meschini E., Lamberdni M. 1986. Winter censuses of avian communities in pine forests (Pinus pinea). In: Farina A. (ed.) First Conference on birds wintering in the Mediterranean Region. Suppl. Ric. Biol. Selvaggina. pp. 249 - 258.
• O'Connor R.J., Shrubb M. 1986. Farming and Birds. Cambridge University Press.
• Robbins C.S., Bystrak D. 1974. The Winter Bird Survey of central Maryland, U.S.A. Acta orn. 14: 254 - 271.
• Rychlik B. 1979. [Territorialism of the Great Spotted Woodpecker, Dendrocopos major (L.) in a pine-wood], Acta orn. 16: 451 - 466.
• Ryszkowski L., Wagner C.K., Goszczyński J., Truszkowski J. 1971. Operation of predators in a forest and cultivated fields. Ann. Zool. Fennici 8: 160 -168.
• Sikora S. 1980. [Territorialism of the Sitta europaea L. in the forest biotop]. Roczn. AR Poznań. Orn. Stosowana 122: 129 - 132.
• Suhonen J. 1993. Predation risk influences the use of foraging sites by tits. Ecology 74: 1197 - 1203.
• Suhonen J., Alatalo R.V., Carlson A., Höglund J. 1992. Food resource distribution and the organization of the Parus guild in a spruce forest. Ornis scand. 23: 467 - 474.
• Suhonen J., Halonen M., Mappes T. 1993. Predation risk and the organization of the Parus guild. Oikos 66: 94 - 100.
• Tomiałojć L. 1974. [The quantitative analysis of the breeding and winter avifauna of the forest in the vicinity of Legnica (Lower Silesia)]. Acta orn. 14: 59 - 97.
• Tucker G.M. 1989a. Farmland birds in winter. BTO News 162: 4 - 5.
• Tucker G.M. 1989b. The winter farmland hedgerow survey. A preliminary report. BTO News 164: 14 - 15.
• Tucker G.M. 1992. Effects of agricultural practices on field use by invertebrate-feeding birds in winter. J. Appl. Ecol. 29: 779 - 790.
• Wiatr B. 1975a. [Winter quarters of birds in a field habitat]. Roczn. AR Poznań., Orn. Stosow. 8/9/10: 211 - 220.
• Wiatr B. 1975b. [Investigations of the composition of feed of birds on field during the autumn-winter period]. Ibidem, pp. 221 - 231.
• Wiatr B. 1975c. [Experimental investigations on the selectivity of food of some species of Fringillidae during the winter period]. Ibidem, pp. 233 - 239.
• Witkowski J. 1964. [Winter 1962/63 observation of birds near Wrocław]. Acta orn. 8: 341 - 347.
• Wołk K. 1985. [Occurence of birds in the annual cycle versus the structure of forest in the Białowieża National Park]. Parki nar. Rez. przyr. 6: 57 - 75.
• Yahner R.H. 1981. Avian winter abundance patterns in farmstead shelterbelts: weather and temporal effects. J. Field Ornithol. 52: 50 - 56.