Refugia srodpolne jako siedliska rzadziej spotykanych i zagrozonych gatunkow pajakow [Araneae] w Polsce

• Autorzy: Oleszczuk M

Warianty tytułu

EN

Refugial areas in farmland as habitats for rarely found and threatened species of spiders [Araneae] in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca przedstawia faunę pająków zasiedlających zadrzewienia śródpolne kępowe i pasowe oraz miedze. Celem pracy jest zaprezentowanie tych środowisk jako ostoi gatunków pająków rzadkich i zagrożonych w Polsce. Badaniami objęto cztery zadrzewienia i dwie miedze na Nizinie Południowopodlaskiej w latach 1998–2000 oraz cztery zadrzewienia w Wielkopolsce w okresie dwóch miesięcy (kwiecień i maj) 2007 roku. Próby pobierano za pomocą pułapek Barbera oraz czerpaka entomologicznego. W badanych siedliskach stwierdzono siedem gatunków pająków narażonych na wyginięcie według Czerwonej listy zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce, oraz 14 gatunków rzadziej stwierdzanych. Większość zagrożonych gatunków odnotowano w zadrzewieniach śródpolnych: Ero cambridgei, Xysticus luctator, Marpissa radiata, Thanatus arenarius, natomiast na miedzach występowały: Porrhomma errans, Porrhomma microphthalmum oraz Clubiona diversa. Zarówno wymienione gatunki pająków, jak i rzadziej stwierdzane taksony związane są ze środowiskami mniej lub bardziej wilgotnymi. Należy dążyć do zachowania w krajobrazie rolniczym zbiorników i cieków wodnych oraz miedz i zadrzewień jako refugiów zwiększających poziom bioróżnorodności

EN

Spider assemblages of clump midfield woods and balks from Eastern Poland and of forested strips of Western Poland are presented, among them seven species from the Polish Red List of Endangered Animals were found. Moreover, 14 spider species rarely found in Poland were stated in studied agricultural landscape. Spiders were collected with pitfall traps and sweep-net from April to October, once a month. The spider material from the Nizina Południowopodlaska lowland was taken in the years 1998–2000 and the samples from the Nizina Wielkopolska lowland were taken only for two months (April–May). Three studied clump midfield woods in the Nizina Południowopodlaska lowland were small (0.1– –0.8 ha) patches of landscape, whereas shelterbelts in the Wielkoposka region were forested strips of 10– 36 meters wide. The two studied balks were narrow uncultivated stripes covered with grass and weeds. Spider species mainly characteristic for forests were abundant in the woody clumps and stripes, whereas agrobiont spiders were more abundant in the balks. Four endangered spider species were found only in eastern Poland: Clubiona diversa (in the balk), Ero cambridgei and Marpissa radiata (in the clump midfield wood with two ponds) and Porrhomma microphthalmum (in both studied balks), one endangered species was collected in a shelterbelt in Wielkopolska – Thanatus arenarius, whereas two species were common for both regions: Porrhomma errans (collected in the balk and in the shelterbelt) and Xysticus luctator (stated in the one clump midfield wood and in two shelterbelts). Spider species rarely found in Poland (especially in farmland) recorded in the uncultivated patches were: Allomengea scopigera, Allomengea vidua, Argenna subnigra, Bathyphantes setiger, Diplocentria bidentata, Ostearius melanopygius, Erigone longipalpis, Palliduphantes insignis, Syedra gracilis, Tapinocyba biscissa, Liocranoeca striata, Hahnia nava, Pardosa saltans and Drassyllus lutetianus. Most of these species were earlier stated in humid natural or semi-natural areas. The small water bodies or draining ditches in the studied sites were able to ensure the proper humidity for above mentioned spiders. It seems very important to maintain wet areas in the farmland as habitats for endangered and rare spider species.

Słowa kluczowe

PL

ostoje; zadrzewienia srodpolne; miedze; siedliska; pajaki; Araneida; gatunki rzadkie; gatunki zagrozone; krajobraz rolniczy; Polska

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2010
• Tom: 66
• Numer: 5
• Opis fizyczny: s.361-375,rys.,tab.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Oleszczuk M

• Instytut Srodowiska Rolniczego i Lesnego PAN, Stacja Badawcza w Turwi, Turew, ul.Szkolna 4, 64-000 Koscian

Bibliografia

• Baldissera R., Ganade G., Fontoura S.B. 2004. Web spider community response along an edge between pasture and Araucaria forest. Biol. Conserv. 118 (3): 403-409.
• Batáry P., Báldi A., Samu F., Szüts T, Erdös S. 2008. Are spiders reacting to local or landscape scale effects in Hungarian pastures? Biol. Conserv. 141: 2062-2070.
• Czajka M., Goos M. 1976. Pająki (Aranei) pól buraków cukrowych w Pawłowicach Wielkich koło Wrocławia. Pol. Pismo Ent. 46: 179-185.
• Czajka M., Kania C. 1976a. Pająki (Aranei) w agrocenozie ziemniaka w Pawłowicach Wielkich koło Wrocławia w latach 1971-1974. Pol. Pismo Ent. 46: 623-629.
• Dąbrowska-Prot E. 1995. Ecological importance of ecotones between forests and crop fields - a synthesis. Ekol. Pol. 43: 135-144.
• Dziabaszewska J. 1961. Pająki z rodziny Thomisidae Wielkopolskiego Parku Narodowego. W: Rafalski J. (red.). Prace monograficzne nad przyrodą Wielkopolskiego Parku Narodowego pod Poznaniem 4 (1). PTPN, Poznań: 1-29.
• Dziabaszewski A. 1979. O faunie pająków (Aranei) aglomeracji wielkomiejskich na przykładzie miasta Poznania. Streszcz. Ref. XII Zj. PTZool., Poznań: 43-44.
• Dziabaszewski A. 1991. Nowe gatunki pająków (Aranei) dla miasta Poznania, III. Pr. Kom. Mat.-Przyr. PTPN, Poznań 73: 27-34.
• Dziabaszewski A., Dziabaszewska J., Ciołek J., Jankowski A. 1989. Pająki (Aranei) grądów Wielkopolski. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. 38, seria C - Zool.: 35-42.
• Flückiger R., Schmidt M.H. 2006. Contribution of sown wildflower areas to cereal aphid control: from local to landscape scale. IOBC/WPRS Bull. 29: 41-44.
• Frank T., Nentwig W 1995. Ground dwelling spiders (Araneae) in sown weed strips and adjacent fields. Acta Oecol. 16: 179-193.
• Hajdamowicz I. 2002. Fauna pajaków (Araneae) wybranych środowisk w Poleskim Parku Narodowym z uwzględnieniem skutków antropopresji (praca doktorska, msc.) Katedra Zoologii AP, Siedlce.
• Jędryczkowski W, Staręga W 1980. Bezkręgowce lądowe (Isopoda, Diplopoda, Aranei, Opiliones) rezerwatu kserotermicznego „Kulin” Fragm. Faun., Warszawa 25: 179-197.
• Kajak A. 1990. Spatial pattern of the intensity of area searching by predators. Acta Zool. Fenn. 190: 199-204.
• Kajak A. 2007. Effects offorested strips on spider assemblages in adjacent fields: dispersal activity of spiders. Pol. J. Ecol. 55 (4): 691-704.
• Kajak A., Oleszczuk M. 2004. Effect of Shelterbelts on adjoining cultivated Fields: patrolling intensity of carabid beetles (Carabidae) and spiders (Araneae). Pol. J. Ecol. 52 (2): 155-172.
• Kupryjanowicz J. 2005. Pająki (Araneae) Biebrzańskiego Parku Narodowego. W: Dyrcz A., Werpachowski C. (red.). Przyroda Biebrzańskiego Parku Narodowego. Monografia. BPN, Oso- wiec-Twierdza: 275-299.
• Łuczak J. 1974. Ecological groups of spiders on potato and rye fields. Bull. Acad. Pol. Sci. Cl. II. Sér. Sci. Biol. 22: 387-383.
• Łuczak J. 1975a. Spiders of cultivated fields. Proc. 6th Int. Arachnol. Congr., Amsterdam: 91-94.
• Łuczak J. 1975b. Spider communities of the crop- fields. W: Ryszkowski L. (red.). Studies on crop- field ecosystem. Pol. Ecol. Stud. 1 (3): 93-110.
• Łuczak J. 1976. Zubożenie fauny pająków w agroce- nozach jako skutek zabiegów agrotechnicznych. W: Sandner H. (red.). Entomologia a ochrona środowiska. PWN, Warszawa: 99-103.
• Łuczak J. 1979. Spiders in agrocoenoses. Pol. Ecol. Stud. 5 (1): 151-200.
• Łuczak J. 1993. Ecotone zones between forest islands and crop fields in the Masurian Lakeland, Poland, as barrier for migration of spiders to crop fields. Bull. Soc. Neuchatel Sci. Nat. 116: 161-167.
• Łuczak J. 1995. Plant-dwelling spiders of the ecotone between forest islands and surrounding crop fields in agricultural landscape of the Masurian Lakeland. Ekol. Pol. 43: 79-102.
• Nyffeler M. 1982. Field studies on the ecological role of the spiders as insects predators in agroecosystems (abandoned grassland, meadows and cereal fields). Ph.D. Thesis, Swiss Federal Institute of Technology, Zurich: 1-174.
• Pfiffner L., Luka H. 2000. Overwintering of arthropods in soils of arable fields and adjacent semi-natural habitats. Agr. Ecosyst. Environ. 78 (3): 215-222.
• Rozwałka R. 2000. Pająki (Araneae) zespołu Brachypodio-Teucrietum rezerwatu Stawska Góra. W: Łętowski J. (red.). Walory przyrodnicze Chełmskiego Parku Krajobrazowego i jego najbliższych okolic. Wyd. UMCS, Lublin: 109-118.
• Rozwałka R. 2004. Materiały do znajomości pająków (Araneae) Roztocza. Nowy Pam. Fizjogr. 3 (1-2): 101-116.
• Rozwałka R. 2006a. Pająki (Araneae) Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego. Nowy Pam. Fizjogr. 4 (1-2): 55-56.
• Rozwałka R. 2006b. Pająki (Araneae) stanowiska roślinności kserotermicznej w Żmudzi koło Chełma. Parki Nar. Rez. Przyr. 25 (2): 51-68.
• Rozwałka R. 2007. Materiały do znajomości pająków (Araneae) Wyżyny Lubelskiej. Nowy Pam. Fizjogr. 5 (2006) (1-2): 145-173.
• Schmidt M.H., Thies C., Tscharntke T. 2004. The landscape context of arthropod biological control. W: Gurr G.M., Wratten S.D., Altieri M.A. (red.). Ecological Engineering for Pest Management: Advances in Habitat Manipulation for Arthropods, CSIRO, Collingwood VIC.: 55-63.
• Stańska M. 2003. Fauna pająków (Araneae) wybranych typów lasów liściastych w Puszczy Białowieskiej (praca doktorska, msc.). Katedra Zoologii AP, Siedlce.
• Stańska M. 2007. Rare and threatened spider species (Araneae) in selected types of deciduous forests in the Białowieża Forest. Nature Conserv 64: 13-29.
• Staręga W 1978. Materiały do znajomości rozmieszczenia pająków (Aranei) w Polsce, III-VII. Fragm. Faun. 23 (12): 259-302.
• Staręga W. 1983. Wykaz krytyczny pająków (Aranei) Polski (The critical list of spiders (Aranei) of Poland). Fragm. Faun. 27: 149-268.
• Staręga W 1988. Pająki (Aranei) Gór Świętokrzyskich (The spiders (Aranei) of the Świętokrzyskie Mountains). Fragm. Faun. 31: 185-359.
• Staręga W 1996. Spinnen (Araneae) aus der Borkenheide und anderen Lokalitäten der Masurischen Seenplatte. Fragm. Faun. 39: 287-311.
• Staręga W. 2000. Spinnen (Araneae) aus Roztocze und den anliegenden Gebieten. Fragm. Faun. 43 (7): 59-89.
• Staręga W, Błaszak C., Rafalski J. 2002. Araneae Pająki. Czerwona lista gatunków. W: Głowaciński Z. (red.). Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. IOP PAN, Kraków: 133-140.
• Staręga W, Stankiewicz A. 1996. Beitrag zur Spinnenfauna einiger Moore Nordostpolens. Fragm. Faun. 39: 345-361.
• Sunderland K. , Samu F. 2000. Effects of agricultural diversification on the abundance, distribution, and pest control potential of spiders: a review. Ent. Exp. Appl. 95: 1-13.
• Szymkowiak P., Woźny M. 1998. Dominance structure and seasonal changes in the abundance of dominant epigeic spiders in pastures of northern Greater Poland. W: Selden P.A. (red.). Proc. 17th Eur. Coll. Arachnol. British Arachnological Society, Edinburgh: 245-252.
• Wolak M. 2001. Rare spider species (Araneae) in agrocoenoses. Fragm. Faun. 44: 357-364.
• Wolak M. 2002. The spider fauna of balks. W: Toft S., Scharff N. (red.). European Arachnology 2000. Proc. 19th Europ. Coll. Arachnol., Arhus University Press, Arhus: 229-326.
• Wolak M. 2004. The significance of unmanaged “island” habitats for epigeic spiders in a uniform agricultural landscape. W: Samu F., Szinetar Cs. (red.). European Arachnology 2002. Proc. 17th Eur. Coll. Arachnol. Plant Protection Institute, Berzsenyi College, Budapest: 327-336.
• Wolak M., Karg J. 2002. Pająki zimujące w zadrzewieniach śródpolnych. W: Banaszak J. (red.). Wyspy Środowiskowe. Bioróżnorodność i próby typologii. Wyd. Akademii Bydgoskiej: 147-158.
• Woźny M., Szymkowiak P. 2000. Epigeic spiders of the pastures of northern Wielkopolska. Arachnol. Mitt. 20: 1-25.
• (http://www.arachnologia.edu.pl/arachnopage/pli-ki/checklist-01.12.doc).