Skalki wapienne w Dolinie Brzoskwinki kolo Chrosnej na Wyzynie Krakowskiej

• Autorzy: Aleksandrowicz S W , Aleksandrowicz Z.

Warianty tytułu

EN

Limestone cliffs the Brzoskwinka Valley near Chrosna - Cracow Upland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Dolina Brzoskwinki w swoim środkowym biegu ma charakter skalistego wąwozu, przecinającego południową część Garbu Tenczyńskiego. Po obu stronach jest obramowana rzędami wyniosłych skałek, zbudowanych z wapieni skalistych górnej jury. W ich obrębie wyraźnie zaznaczają się spękania ciosowe, które w wyniku zjawisk grawitacyjnych oraz procesów krasowych ulegają powolnemu rozszerzaniu, przyczyniając się do rozczłonkowywania masywów skalnych. Zbocza doliny i ściany skalne tworzą siedliska sprzyjające rozwojowi bogatej i zróżnicowanej fauny mięczaków, obejmującej zarówno gatunki cieniolubne, jak też typowe dla środowisk otwartych i kserotermicznych. Wzdłuż prawego zbocza doliny została wytyczona ścieżka dydaktyczno-widokowa. Walory krajobrazowe i przyrodnicze przełomowego odcinka doliny motywują potrzebę jego ochrony. Dla zabezpieczenia grup skalnych odsłoniętych wzdłuż ścieżki postuluje się utworzenie pomnika przyrody. Ponadto celowe jest podjęcie starań o udostępnienie lewego zbocza doliny, będącego własnością prywatną, przeciwdziałanie zabudowie jej dna oraz ustanowienie rezerwatu przyrody, który objąłby cały opisywany odcinek Doliny Brzoskwinki

EN

Valleys crossing southern part of the Cracow Upland are particularly attractive for tourism, recreation, scientific research and education. They are protected in the Ojców National Park and numerous nature reserves (Fig. 1). A part of the Brzoskwinka Stream valley, situated within the Tenczynek Range, is specific as a narrow gap bordered with high cliffs formed of Upper Jurassic massive limestones. They are crossed by systems of fissures developed along joint, enraged due to gravitational and karst processes. Several of them form deep and narrow corridors as well as rock shelters and small caves. The bottom of the valley is about 50 m wide with a low flood-plain terrace. Groups of limestone rocky forms cropped out on the deforested slope, occur along the right bank of the valley (Fig. 2). The row of rocky forms running on the opposite slope is covered with trees and bushes (dry-ground forest). The described part of the Brzoskwinka valley is outside protection till now. Habitats favorable for molluscs are developed on both hillsides of the valley, particularly close to limestone walls. Mesofile species, shadow-loving and open-country ones as well as xerophile snails have been found in a lot of sites (Fig. 7, Tab. 1). Two of them, particularly distinctive as dominating species: Chondrina clienta and Pyramidula rupestris, as well as another one – Clausilia parvula, are noted in the Polish Red List of Threatened Animals as species of “Lower Risk – Near Threatened” (Wiktor, Riedel 2002). Owing to the initiative and personal activity of Mr. Stefan Rzewuski, supported by inhabitants of the Chrosna village, the didactic trail has been traced. It passes along most interesting rocky forms and attractive view-points from the outlet of the gap through the right slope of the valley up to the hilltop of the Tenczynek Range. It runs below picturesque groups of rocky forms cropped out on the deforested slope, proposed to protection as the nature monument (Fig. 2–6). White calcareous rocky forms, cliffs and monadnocks both bordering valleys and crowning the plateau are most picturesque and attractive components of the landscape, particularly distinctive for the nature diversity of the region. They stay under the permanent influence of the plant succession, gradually became grown over bushes and trees and finally are covered by forests. Together with the progressive and chaotic built-up of many areas it leads to diminishing and even lost of scenic values of the Cracow-Częstochowa Upland. The Brzoskwinka river valley is an instructive example of these treatments.

Słowa kluczowe

PL

skalki wapienne; malakofauna; mieczaki; wykaz gatunkow; dolina Brzoskwinki; wies Chrosna; Wyzyna Krakowska

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2010
• Tom: 66
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.3-14,rys.,tab.,wykr.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Aleksandrowicz S W

• Polska Akademia Umiejetnosci, ul.Slawkowska 17, 31-139 Krakow

autor

Aleksandrowicz Z.

Bibliografia

• Alexandrowicz S.W. 1960. Budowa geologiczna okolic Tyńca. Biul. Inst. Geol. 152: 5-93.
• Alexandrowicz S.W. 1987. Analiza malakologiczna w badaniach osadów czwartorzędowych. Kwart. AGH, Geol. 12 (1-2): 3-240.
• Alexandrowicz S.W. 1989. Stratigraphy and Ma- lacofauna of the Upper Vistulian and Holocene Deposits of the Szklarka Stream Valley, Cracow Upland. Bull. Pol. Acad. Sci., Earth Sci. 37 (3-4): 247-260.
• Alexandrowicz S.W, Alexandrowicz Z. 2003. Pattern of carst landscape of the Cracow Upland (South Poland). Acta Carsologica 32 (1): 39-56.
• Alexandrowicz S.W, Alexandrowicz Z., Michalik S., Rzewuski S. 2005. Dolina Brzoskwinki - piesza ścieżka dydaktyczno-widokowa „Chrośnianeczka”. Wyd. Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK, Kraków (folder).
• Alexandrowicz Z., Kućmierz A., Urban J., Otęska-Budzyn J. 1992. Waloryzacja przyrody nieożywionej obszarów i obiektów chronionych w Polsce. Wyd. Państw. Inst. Geologiczny, Warszawa.
• Dżułyński S. 1952. Powstanie wapieni skalistych jury krakowskiej. Roczn. Pol. Tow. Geol. 21 (2): 125-180.
• Gradziński R., Gradziński M., Michalik S. 1994. Przyroda. W: Natura i Kultura w Krajobrazie Jury, 3. Wyd. Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, Kraków: 1-119.
• Kowalski K. 1951. Jaskinie Polski, I - Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa: 1-466.
• Matyszkiewicz J. 1997. Microfacies, sedimentation and some aspects of diagenesis of Upper Jurassic sediments from the elevated part of the Northern peri-Tethyan Shelf: a comparative study on the Lochen area (Schwäbische Alb) and the Cracow area (Cracow-Wielun Upland, Polen). Berliner Geowiss. Abhandl. E-21: 1-111.
• Matyszkiewicz J. 2008. The Cracow-Częstochowa Upland (Southern Poland) - the land of white cliffs and caves. Przeg. Geol. 56 (8-1): 647-652.
• Michalik S. (red.) 1996. Krakowskie parki krajobrazowe. Wyd. Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, Kraków: 1-143.
• Rzewuski S. 2005. Piesza pętla dydaktyczno-widokowa „Chrośnianeczka”. Rękopis, zbiory prywatne.
• Towpasz K. 1992. Zmiany we florze i roślinności Doliny Kluczwody w okresie ostatnich 25 lat. Ochr. Przyr. 50 (2): 3-16.
• Walczak M., Lubelska T., Radziejowski J., Smogorzewska M. 1993. Obszary chronione w Polsce. Wyd. Inst. Ochr. Środowiska, Warszawa.
• Wieczorek P. 2005. Szata roślinna Doliny Brzoskwinki. Wyd. Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK Kraków (folder).
• Wiktor A., Riedel A. 2002. Gastropoda terrestria ślimaki lądowe. W: Głowaciński Z. (red.). Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. IOP PAN, Kraków: 27-33.
• Zaręczny S. 1894. Mapa geologiczna okolic Krakowa i Chrzanowa. Atlas Geologiczny Galicyi, tekst do zeszytu trzeciego. AU, Kraków: 1-290