Porownanie zawartosci azotanow w splywach powierzchniowych w rejonie gorskim i wyzynnym

• Autorzy: Wisniowska-Kielian B , Klima K
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Porównano zawartość azotanów w fazie ciekłej spływu powierzchniowego z 5 różnych użytków (ugór nienawożony, mieszanka koniczyny i tymotki, pszenżyto ozime, burak pastewny, ugór nawożony) położonych na stokach o nachyleniu 7 i 16% w rejonie górskim (Czyrna) i wyżynnym (Mydlniki) w latach 2003-2004. Stężenie azotanów w spływach zależało od ilości, natężenia i terminu opadu w stosunku do zastosowanego nawożenia, nachylenie stoku, rodzaju użytku oraz pokrycia gleby roślinnością. Wielokrotnie większe stężenia N-NO₃ w obydwu miejscach badań wystąpiły w 2003 r. na skutek długich okresów suszy oraz intensywnych opadów, które wystąpiły bezpośrednio po zastosowaniu saletry amonowej. Mimo zbliżonej sumy opadów, znacznie większą koncentrację N- NO₃ miały spływy w rejonie górskim niż wyżynnym. W 2004 r. stężenia azotanów w spływach w obydwu rejonach były bardziej zbliżone, jednak nadal większe w rejonie górskim niż wyżynnym. Większe spływy ze stoku o nachyleniu 16% w Mydlnikach zwykle miały wyższe stężenie azotanów, zaś w Czyrnej średnio więcej azotanów zawierały spływy z użytków na stoku o spadku 7%. W obu rejonach najwięcej NO₃ zanotowano w spływach z ugoru nawożonego lub uprawy buraka pastewnego, a najmniejsze z ugoru nienawożonego, ale różnice koncentracji azotanów w spływach ze wszystkich użytków nawożonych w rejonie wyżynnym były mniejsze. Mieszanka koniczyny z tymotką oraz pszenżyto ozime w największym stopniu ograniczały stężenia azotanów w spływie ze względu na dobre pokrycie gleby roślinnością. Stężenia N- NO₃ w spływach przekraczało jego zawartość w wodach wrażliwych na eutrofizację, ale tylko po opadach w maju i czerwcu w 2003 r. można je zaliczyć do wód zanieczyszczonych według Dyrektywy Azotanowej.

EN

The content of nitrates in liquid phase of the surface runoff from 5 different kind of arable lands (unfertilized fallow, meadow clover and timothy mixture, winter triticale, fodder beet and fertilized fallow) situated on the slopes with 7 and 16% inclination in mountain (Czyrna) and upland (Mydlniki) regions in 2003-2004 were compared. Nitrates concentration in runoffs depended on the amount, intensity and date of precipitation in relation to fertilizer application, slope gradient, kind of arable land and soil covering by vegetation. Many times higher NO₃-N concentrations in both locations were stated in 2003 as a result of long term drought periods and intensive rainfall immediately after ammonium nitrate application. Despite similar total amount of precipitation, considerably larger NO₃ concentrations contained the runoffs in mountain than in upland region. In 2004 nitrates concentrations in runoffs in both regions were more similar, though still higher in mountain than in upland region. Larger runoffs from slope with 16% gradient in Mydlniki had usually higher nitrates concentrations, however in Czyrna, on average, more nitrate contained runoffs from slope of 7% gradient. In both regions the highest NO₃ concentrations were noted in runoffs from fertilized fallow or fodder beet cultivation, and the smallest ones from unfertilized fallow. In upland region the differences of nitrate concentrations in runoff from all fertilized lands were visibly smaller. Clover with timothy mixture and winter triticale to largest extent reduced nitrate concentrations in runoffs because of good soil covering by vegetation. Runoff nitrate concentration surpassed their contents in waters sensitive to eutrophication, but according to „Nitrate Directive” one may pass to polluted waters only the runoffs after precipitation in May and June 2003.

Słowa kluczowe

PL

tereny wyzynne; azotany; uzytkowanie gruntow; zawartosc azotanow; tereny gorskie; splyw powierzchniowy

EN

upland area; nitrate; land use; nitrate content; mountain area; surface flow

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2006
• Tom: 513
• Opis fizyczny: s.535-545,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Wisniowska-Kielian B

• Katedra Chemii Rolnej, Akademia Rolnicza, al.A.Mickiewicza 21, 31-120 Krakow

autor

Klima K

• Katedra Ogolnej Uprawy Roli i Roslin, Akademia Rolnicza, Krakow

Bibliografia

• Ball Coelho B.R., Roy R.C., Bruin A.J. 2006. Nitrogen Recovery and Partitioning with Different Rates and Methods of Sidedressed Manure. Soil Sci. Soc. Am. J. 70: 464-473.
• Bedard-Haughn A., Tate K.W., van Kessel C. 2004. Using nitrogen-15 to quantify vegetative buffer effectiveness for sequestering nitrogen in runoff. J. Environ. Qual. 33: 2252-2262.
• Cymes I., Szymczyk S. 2004. Wpływ użytkowania i typu gleby na skład chemiczny wód w śródpolnych małych zbiornikach. Nawozy i Nawożenie (Fertilizer and Fertilization) 2(19): 86-96.
• Duer I., Fotyma M., Madej A. (red.) 2004. Kodeks dobrej praktyki rolniczej. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, Wyd. III: 96 s.
• Elbanowska H., Zerbe J., Siepak J. 1999. Fizyczno-chemiczne badania wód. Wyd. Nauk. UAM, Poznań: 232 s.
• Fierer N.G., Gabet E.J. 2002. Carbon and nitrogen losses by surface runoff following changes in vegetation. J. Environ. Qual. 31: 1207-1213.
• Fotyma E., Fotyma M., Pietruch Cz. 2005. Zawartość azotu mineralnego w glebach Polski. Nawozy i Nawożenie (Fertilizer and Fertilization) 2(23): 39-48.
• Gascho G.J., Wauchope R.D., Davis J.G., Truman C.C., Dowler C., Hook J.E., Sumner H.R., Johnson A.W. 1998. Nitrate-nitrogen, soluble, and bioavailable phosphorus run- off from simulated rainfall after fertilizer application. Soil Sci. Soc. Am. J. 62(6): 1711-1718.
• Gil E. 1994. Monitoring obiegu wody i spłukiwania na stokach, w: Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego, Stacja Bazowa Szymbark (Karpaty Fliszowe). Starkel L. i Gil E. (red.), Bibl. Monit. Środow., Warszawa: 66-87.
• Golladay S.W., Battle J. 2002. Effects of flooding and drought on water quality in gulf coastal plain streams in Georgia. J. Environ. Qual. 31: 1266-1272.
• Grabińska B., Koc J., Glińska-Lewczuk K. 2004. Wpływ użytkowania zlewni na zagrożenie wód związkami azotu. Nawozy i Nawożenie (Fertilizer a Fertilization) 2(19): 164-177.
• Imgw 2004. Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i depozycji zanieczyszczeń do podłoża 1999-2003. [Online] http://www.gios.gov.pl/chemizm/index.html [12.12.2004]
• Jaynes D.B., Dinnes D.L., Meek D.W., Karlen D.L., Cambardella C.A., Colvin T.S. 2004. Using the late spring nitrate test to reduce nitrate loss within a watershed. J. Environ. Qual. 33: 669-677.
• Józefaciuk A., Józefaciuk C. 1996. Mechanizm i wskazówki metodyczne badania procesów erozji. Państ. Insp. Ochr. Śród. ser. Bibl. Monit. Śród., Warszawa: 1-148.
• Kaczorowska Z. 1962. Opady w Polsce w przekroju wieloletnim. Prace Geogr. IG PAN 33: 1-107.
• Klima K., Pieczko E. 2003. Zawartość wybranych składników pokarmowych w spływach powierzchniowych w zależności od nachylenia i użytkowania stoku. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 493(2): 389-395.
• Koc J., Szymczyk S., Procyk Z. 1999. Czynniki kształtujące wymywanie azotu, fosforu i potasu z gleb uprawnych. Zesz. Nauk. Post. Nauk Rol. 467: 119-125.
• Kruszyk R. (red.). 2005. Stan geoekosystemów Polski w roku 2004. Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego w Polsce, Poznań 2005. [online] http://main2.amu.edu.pl/~zmsp/stan2004/stan2004.html [15.04.2006]
• Lipiński W., Rutkowska B., Szulc W. 2005. The content of nitrogen mineral forms in soil as a criterion of estimation of soil environment condition. Ecol. Chem. Eng. 12(1/2): 129-138.
• Lucey K.J., Goolsby D.A. 1993. Effect of climatic variations over 11 years on nitrate- nitrogen concentrations in the Raccoon River, Iowa. J. Environ. Qual. 22: 38-46.
• Mengel K., Kirkby E.A. 1983. Podstawy żywienia roślin. PWRiL Warszawa: 262-292.
• Meyer R.D., Coppock R. 1980. Nitrate losses from irrigated cropland. Leaflet 21136, Division of Agricultural Sciences, University of California: 23 ss.
• Pijanowski Z., Kanownik W. 1997. Zmienność stężeń wybranych substancji chemicznych w wodach powierzchniowych przepływających przez tereny wiejskie o różnym zagospodarowaniu. Roczn. AR w Poznaniu CCXCFV: 347-358.
• Randall G.W., Mulla D.J. 2001. Nitrate nitrogen in surface waters as influenced by climatic conditions and agricultural practices. J. Environ. Qual. 30: 337-344.
• Rozporządzenie MS 2002. Z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. Dz. U. Nr 241, poz. 2093.
• Schilling K.E. 2002. Chemical transport from paired agricultural and restored prairie watersheds. J. Environ. Qual. 31: 1184-1193.
• Sheeder S.A., Lynch J.A., Grimm J. 2002. Modeling Atmospheric Nitrogen Deposition and Transport in the Chesapeake Bay Watershed. J. Environ. Qual. 31: 1194-1206.
• Skwierawski A., Szyperek U. 2002. Wpływ rolnictwa na jakość wody w małych zbiornikach wodnych Pojezierza Olsztyńskiego. Fragm. Agron. 2(74): 236-244.
• Stachowicz K. 1995. Migracja wodna składników pokarmowych ze zlewni rolniczych. Człowiek i Środowisko 19(1): 125-141.
• Vademecum nauk erozyjno-rolniczych. [Online] http://www.erozja.iung.pulawy.pl/ Vademecum/V4Pl.htm [20.03.2005]
• Van Der Ploeg H.R., Machulla C. 1995. Late fall site-specific soil nitrate upper limits for groundwater protection purposes. J. Environ. Qual. 24: 725-733.
• Watson C.J. 2001. Nitrogen cycling in grassland systems. The International Fertilizer Society, Reprints from Society Proceedings. Fertilizer and Fertilization 4(9): 119-153.
• Wischmeier W.H., Smith D.D. 1978. Predicting rainfall erosion losses. Agricult. Handbook No 537, Sci. and Educ. Admin. U.S. Dept. Agr., Washington D.C.: 1-58.
• Wiśniowska-Kielian B., Niemiec M. 2005. Dynamika zawartości azotanów i rozpuszczalnych fosforanów w wodach wybranych dopływów rzeki Dunajec w sezonie wegetacyjnym. Proc. CEC ECOpole’05, Jamrozowa Polana-Hradec Králové, 20-22 X 2005 (w druku).
• Zdanowicz A. 2002. Wpływ filtracji przestrzennej na skuteczność działania strefy ekotonowej w procesie oczyszczania wody gruntowej. Woda-Srodowisko-Obszary Wiejskie (Water-Environment-Rural Areas) 2, 2(5): 171-179.
• Zheng Fen-Li, Huang Chi-Hua, Norton L.D. 2004. Effects of near-surface hydraulic gradients on nitrate and phosphorus losses in surface runoff. J. Environ. Qual. 33: 2174-2182.