The Peregrine Falcon Falco peregrinus in Poland - its situation and perspectives for reinstatment

• Autorzy: Mizera T , Sielicki J

Warianty tytułu

PL

Sokol wedrowny w Polsce - wystepowanie i perspektywy restytucji

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Since the middle of this century, the Peregrine Falcon was a species which - although rare - was still resident throughout Poland, with the lowland population nesting in trees. However, the nesting population disappeared almost totally from the 1960's onwards, with only three proven instances of nesting in the period to 1994, as well as several observations of birds of unknown status. It is the considered opinion of the authors that the natural re-establishment of a tree-nesting population of Peregrine Falcons in Poland is improbable in the foreseeable future, and that reintroduction measures will therefore be required if the species is to be reinstated in the country within a realistic time frame.

PL

Praca jest oparta o dane z literatury oraz ostatnie obserwacje sokoła wędrownego w Polsce. Na początku XX wieku był to gatunek rozpowszechniony w całym kraju. Najliczniej występował na Warmii i Mazurach (dawne Prusy Wschodnie), gdzie tylko na terenie regionu Olsztyńskiego Tischler (1941) w 1935 roku ocenił stan na około 100 gniazd. Po II wojnie światowej aż do lat 60-tych dane na temat liczebności i rozmieszczenia sokoła wędrownego w Polsce są bardzo skąpe. Około 1950 roku nastąpił katastrofalny spadek liczebności. Dane powojenne nie pozwalają określić czasu i tempa tego spadku. Jedynie kontrole czaplińców w północno-zachodniej Polsce pokazują szybkość tego procesu. W latach 60-tych populacja lęgowa sokoła wędrownego w Polsce przestała istnieć. Późniejsze obserwacje sokołów i ich lęgów są sporadyczne. W 1970 roku koło Świdnicy na Śląsku stwierdzono parę lęgową (Tomiałojć 1972), lecz opuściła ona gniazdo nie wyprowadzjąc młodych. W 1980 roku Cichocki (1986) w Tatrach znalazł wyjątkowe gniazdo sokoła, które znajdowało się w starym gnieździe kruka na świerku (!). W 1990 roku R. Kalski i M. Mellin (Komisja Faunistyczna SO PTZool. 1993) znaleźli gniazdo sokoła wędrownego na drzewie w północno-wschodniej Polsce. Wyleciały z niego 3 młode. W latach następnych nie zaobserwowano tam sokołów. Ponadto znanych jest kilka obserwacji o nie pewnym statusie, przytoczonych w Tabeli 1. Ornitolodzy zrzeszeni w Komitecie Ochrony Orłów (ok. 150 osób, w tym ok. 30 aktywnie pracujących w terenie) kontrolują corocznie większość gniazd najrzadszych ptaków drapieżnych, a także kolonie czapli i kormoranów. Do tej pory nie stwierdzono w wyniku tych prac ani jednego gniazda sokoła wędrownego. Nie wykluczając jego istnienia można jednak stwierdzić, że liczebność tego gatunku jest niewątpliwie bliska zeru. W Europie zachodniej trwa obecnie odbudowa populacji sokoła wędrownego. Niektóre populacje zawdzięczają ten wzrost reintrodukcji dokonanej przez sokolników, inne odbudowały się w sposób samoistny. Niektórzy ornitolodzy (Tomiałojć & Szymkiewicz 1992) wyrażają pogląd, że reintrodukcje sokoła w Polsce nie są konieczne, ze względu na skażenie środowiska i przykład naturalnej odbudowy populacji w Szwajcarii. Poziom skażenia środowiska w Polsce jest bardzo zróżnicowany. Wrażliwy na skażenia gatunek - bielik - stale zwiększa u nas swoją liczebność, a nawet osiąga tu jedne z najwyższych w Europie parametry rozrodu. Przykład Szwajcarii, gdzie populacja szybko wzrosła z 1 do ponad 100 par bez żadnych reintrodukcji także nie jest uzasadniony, gdyż reintrodukcji dokonywano w krajach sąsiednich. W dyskusji nad reintrodukcją sokołów nie bierze się pod uwagę najistotniejszego problemu jakim jest sposób gniazdowania sokołów wędrownych w Polsce. Sokoły na terenach nizinnych Europy od Holandii po Zachodnią Syberię gnieździły się na drzewach, zaś w Europie Zachodniej - na skałach, klifach i budowlach. Nie są znane przypadki samorzutnej zmiany sposobu gniazdowania ze skał na drzewo. Wykazano natomiast eksperymentalnie, że wdrukowanie na miejsce urodzenia (imprinting) u piskląt powoduje, że sokoły wypuszczane na budynkach zaczęły gniazdować także na budynkach. Wydaje się zatem, że jest to jedyna dostępna metoda przywrócenia naszej lęgowej populacji nadrzewnej. Przywrócenie sokoła wędrownego jako ptaka lęgowego może zająć wiele lat. Zgłoszono (Trommer 1994) projekt zintensyfikowania tego procesu: z najliczniejszej populacji brytyjskiej w ciągu 2 lat pozyskać 200-300 młodych, które po odchowaniu w odpowiedni sposób zostałyby wypuszczone w celu przywrócenia populacji nadrzewnej. W podobny sposób odbudowano populację bielika i kani rudej na Wyspach Brytyjskich. Prowadzenie reintrodukcji ma niewątpliwie pozytywną rolę wychowawczą i promuje idee ochrony przyrody. Być może wkrótce każdy będzie się mógł naocznie przekonać o właściwości takiego rozwiązania.

Słowa kluczowe

PL

ptaki; wystepowanie; Polska; restytucja gatunku; Falco peregrinus; sokol wedrowny; ptaki drapiezne

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ornithologica
• Rocznik: 1995
• Tom: 30
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.47-52, rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Mizera T

• Akademia Rolnicza, ul.Wojska Polskiego 71c, 60-625 Poznan

autor

Sielicki J

• Foundation "Active Protection of Threaatened Birds", 3-go Maja 22, 87-800 Włocławek

Bibliografia

• Bednorz J. 1962. [Heron (Ardea cinerea L.) and Cormorant (Phalacrocorax carbo sinensis Shaw. et Nodd.) in N-W Poland]. Bad. fizjogr. Pol. Zach. 10:75-131.
• Cichocki W. 1986. [Some species of breeding birds in Tatra National Park]. Parki Narod. Rezerw. Przyr. 1986,7:57-62.
• Cygański M. 1584. Myślistwo ptasze [Bird game]. Kraków, (reprint WAiF Warszawa 1979).
• Domaniewski J. 1951. [Game ornithology], t. II, Warszawa.
• Falandysz J., Jakuczun B., Mizera T. 1988. Metals and organochlorines in four female White-tailed Eagles. Marine Pollution Bull. 19, 10:521-526.
• Falandysz J., Yamashita Y., Tanabe S., Tatsukawa R., Rucińska L., Mizera T., Jakuczun B. 1994. Congener-specific analysis of poly chlorinated biphenyls in White-tailed Sea Eagles Haliaeetus albicilla collected in Poland. Arch. Environm. Contamination and Toxicol. 26:13-22.
• Faunistic Commision. 1993. [Rare birds obseved in Poland in 1991. Report No. 8]. Not. orn. 34:347-358.
• Fischer W, 1961. Ornitologische Beobachtungen in der Bialowiezer Heide und in der Pilica-Niederung bei Smardzewice (Polen). Falke 8,9 & 12:320-323, 418-421.
• Gensbol В., Thiede W. 1991. Greifvogel, Alle europäischen Arten, Bestimmungsmerkmale, Flugbilder, Biologie, Verbreitung, Gefahrdungsgrad, Bestandsentwicklung. BLV Verl., Munchen, Wien, Zürich, 390 pp.
• Kirmse W. 1987. Zur Habitatstruktur und Brutökologischen traditionsbildung bei Baumbrtenden Wanderfalken Falco peregrinus Tunstall, in: Stubbe M. (ed.), Populationsökologie Greifvogel- u.Eulenarten. Wissenschaftliche Beitrage 1987 /14 (P 27), Halle (Salle), pp. 99-110.
• Knabe G. 1939. Ostpreussische Fischreihersiedlungen und der Zug ostpreussischer Fischreiher Ardea cinerea auf Grund sechsjahriger Bestandsaufnahmen und Beringungsergebnisse nach dem Stand vom 1 October 1937. Sehr. Physo. -konom. Gesselschaft, 70, 1:10-51.
• Komitet Ochrony Orłów, 1994. Bulletin No 6
• Luniak M., Kalbarczyk W., Pawłowski W. 1964. [Birds of Warsaw], Acta orn. 8, 6:175-285.
• Maciorowski G. 1993. [Birds of prey of the central Biebrza basin], MSc thesis - manuscript in Libr. Agricult. Univ. Poznań, 72 pp.
• Mierzejewski W. 1965. Contributions to the avifauna of Poland. III Falco peregrinus Tunst. Sokół wędrowny. Acta Orn. 9,3:125.
• Mizera T. 1990. The White-tailed Sea Eagle Haliaeetus albicilla in Poland: the present status and prospects. Baltic Birds, 2:17-23.
• Mizera T., Szymkiewicz M. 1991. Trends, status and Management of the White-tailed Sea Eagle Haliaetus albicilla in Poland. Birds of Prey Bull. 4:1-10.
• Pax F. 1925. Wirbeltierfauna von Schlesien in Gebrudev Brontraeger. Berlin.
• Pielowski Z., Głowaciński Z., Profus P. 1992. [Peregrine Falco peregrinus] in: Głowaciński Z. (ed.) [Polish Red Data Book of Animals], Warszawa, pp. 142-145.
• Piluga W., Tille A. 1991. [Adaptation of Saker to antropogenic environment in N-W Black Sea stronghold]. in: Ilyitchev V. (ed.) [Mat. X All-Union Ornit. Conf.], Minsk, pp. 147-148.
• Puchalski W. 1957. Wyspa Kormoranów, Warszawa, 179 pp.
• Schnurre О. 1936. Ein Beitrage zur Biologie des deutschen Uhus. Beitr. Fortpfl. Biol. Vogel, 12:1-12, 54-69.
• Sielicki C., Sielicki J. 1995. Reintroduction of the Peregrine Falco peregrinus by hacking in the region of Włocławek (Poland) - method and preliminary results, Acta orn. 30:93-96.
• Sokołowski J.B. 1933. Przy gnieździe sokoła wędrownego, PROP, Nr 36, Warszawa.
• Sokołowski J.B. 1956. Ptaki drapieżne. PZWS, Warszawa.
• Sokołowski J.B. 1972. Ptaki Ziem Polskich, II. PWN, Warszawa, 457 pp.
• Taczanowski W. 1860. O ptakach drapieżnych, Warszawa.
• Taczanowski W. 1882. Ptaki krajowe, Kraków.
• Tischler F. 1941. Die Vogel Ostpreussens und seiner Nachbargebiete. Konigsberg/Berlin.
• Tomiałojć L. 1990. [Birds of Poland,] Warszawa 393 pp.
• Tomiałojć L., Szymkiewicz M. 1992. Zagadnienia ochrony ptaków drapieżnych w Polsce i problem sokolnictwa. in: Olaczek R.(ed.) [Active Protection of Animals], Warszawa, pp. 79-105.
• Trommer G. 1994. Re-establishment of tree-nesting Peregrine Falcons. In: Newsletter of the World Working Group on Birds of Prey & Owls (WWGBP), No. 19/20:18-21.
• Uttendorfer O. 1939. Die Ernahrung der deutschen Raubvogel und Eulen und ihre Bedeutung in der heimeschen Natur. Berlin
• Wodzicki K. 1858. O sokolnictwie i ptakach myśliwskich. Warszawa.
• Wiegner B. 1959. [Heron colonies of Wielkopolska and Lubuski regions] Przyr. Pol. Zach. 2,1:55-67.