EN
The influence of bean seed surface lipids on infestation of seeds by Acanthoscelides obtectus Say was investigated. The experiments were performed in dual-choice bioassays on three bean varieties: Blanka, Bor and Longina. The collected data for natural and solvent washed seeds concerned the number of ovipositions, embryo mortality, lack of seed-boring activity, dead larvae inside seeds and developed insects. The results clearly indicated that bean seed surface lipids are involved in all infestation stages, and could be used to distinguish resistant and non-resistant varieties of been. Chemical analyses revealed the following groups of surface lipids: wax esters, long chain primary alcohols, n-alkanes, sterols, fatty acids, squalene, aldehydes, monoacylglycerols, ketones and fatty acid esters. Quantitative composition of surface lipids was analysed using selected chemometric procedures to determine correlation with bioactivity. Cluster analysis of surface lipid composition enabled to distinguish resistant and non-resistant varieties. Fatty acids and monoacylglycerols were found to deter bean weevil infestation, while alkan-1-ols acted as attractants
PL
W przeprowadzonym doświadczeniu badano wpływ warstwy wosków powierzchniowych nasion fasoli na rozwój strąkowca fasolowego. Eksperyment przeprowadzono z wolnym prawem wyboru na nasionach 3 odmian fasoli: Blanka, Bor i Longina. Badano rozwój szkodnika na nasionach kontrolnych i wymywanych eterem naftowym, określając liczbę jaj złożonych przez samice, śmiertelność embrionów, larw niepodejmujących wgryzania, śmiertelność stadiów wewnątrz nasion i liczbę chrząszczy potomnych. Uzyskane wyniki wskazują, że woski powierzchniowe nasion fasoli mogą wpływać na poszczególne stadia rozwojowe strąkowca fasolowego, a tym samym mogą być czynnikiem różnicującym odmiany fasoli odporne i nieodporne nażerowanie A. obtectus Say. Analizy chemiczne wykazały, że w skład warstwy wosków powierzchniowych nasion fasoli wchodzą: estry kwasów tłuszczowych, długołańcuchowe alkohole pierwszorzędowe, n-alkany, sterole, kwasy tłuszczowe, skwaleny, aldehydy, monoacyloglicerole i ketony. Stwierdzono, że kwasy tłuszczowe i monoacyloglicerole działają odstraszająco na strąkowca fasolowego, natomiast niektóre alkohole są atraktantami.