Wazki [Odonata] wybranych zbiornikow torfowiskowych w okolicy Zlocienca [Polska polnocno-zachodnia]

• Autorzy: Buczynski P , Bernard R. , Pietrzak L.

Warianty tytułu

EN

Dragonflies [Odonata] of selected dystrophic water bodies in the vicinity of Zlocieniec [north-western Poland]

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy jest uzupełnienie wiedzy o ważkach zasiedlających torfowiska pojezierzy Polski północnej, terenów kluczowych dla przetrwania gatunków torfowisk sfagnowych w Europie Środkowej. Badano trzy torfowiska z jeziorkami i drobnymi zbiornikami w okolicy Złocieńca (1. Czarnówek, 2. Gronowo, 3. Krosino). Stwierdzono 27 gatunków ważek, najmniej (11) w drobnych zbiornikach w ple torfowcowym na stanowisku 1a, najwięcej (26) w jeziorku mezohumusowym na stanowisku 1b. W faunie badanych obiektów dominowały tyrfobionty i tyrfofile, liczne były też niektóre eurybionty. Stwierdzono również kilka gatunków nietypowych dla badanych siedlisk, np. Erythromma viridulum i Lestes viridis (stanowisko 1). Przedyskutowano przyczyny ich występowania, zwłaszcza E. viridulum. Najważniejszym elementem jest występowanie Nehalennia speciosa: ważki tyrfofilnej, krytycznie zagrożonej w Europie, narażonej w Polsce (EN), bliskiej zagrożenia w skali świata (NT). Jej liczną populację stwierdzono w szuwarze Carex limosa na stanowisku 2. Kwalifikuje je to do ochrony prawnej i utworzenia strefy ochronnej. W oparciu o występowanie gatunków specjalnej troski i wskaźnikowych, określono wartość sozologiczną badanych obiektów, która była bardzo wysoka dla stanowisk 1 i 2 oraz przeciętna dla stanowiska 3

EN

Studies of the odonate fauna (mostly larvae and exuviae, additionally imagines) were carried out between 1999 and 2001 at 3 localities in the environs of Złocieniec (“Czarnówek” No. 1, “Gronowo” No. 2, “Krosino” No. 3). All the water bodies represent acidic habitats typical of the Pomeranian Lake Districts (NW Poland): an oligohumic, very poor in nutrients, and extremely clearwater pool surrounded by a broad Sphagnum bog (No. 3); a mesohumic lake and small pools situated in a Sphagnum bog channel (No. 1a – pools, 1b – lake); a polyhumic, kettle lake with brownish water, bounded only with a few-metre-wide Sphagnum zone (No. 2). 27 species were recorded, i.e. 37% of the odonate fauna of Poland. Most of them were autochthonous, several – probably autochthonous, and one certainly allochthonous species. Number of species was the poorest in small, less diversified pools ”hanging” in Sphagnum mats, and (among greater water bodies) in oligohumic, crystal lake No. 3. Species composition was mostly typical of the habitats, predominated by tyrphobiontic (Leucorrhinia dubia, Aeshna subarctica elisabethae) and tyrphophilic (e.g. Leucorrhinia rubicunda, Leucorrhinia albifrons, Lestes virens, Coenagrion hastulatum, Nehalennia speciosa) species. This was confirmed by high values of the Biocenosis Naturality Index (especially in its quantitative aspect). In this context, the occurrence of Erythromma viridulum (with reproductive behaviour) was rather surprising. It suggests its misidentification of the microhabitat – an occupied specific patch of floating Sphagnum at locality No. 1 was physionomically very similar to favourable Ceratophyllum demersum. The autochthonous large population of Lestes viridis at locality No. 1 and a regular occurrence of Coenagrion lunulatum were also noteworthy. However, the large population of Nehalennia speciosa (critical species in Europe, EN in the Polish Red list, NT in the Global Red list) in Carex limosa belt at locality No. 2 was certainly the most valuable element, qualifying this site for legal protection with the use of a buffer protection zone. The occurrences of N. speciosa and other redlisted/ protected/critical species translate into high values of sozological importance of the studied localities

Słowa kluczowe

PL

Zlocieniec; wystepowanie; sklad gatunkowy; wazki; owady; zbiorniki torfowiskowe; Polska Polnocno-Zachodnia; Odonata

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2009
• Tom: 65
• Numer: 5
• Opis fizyczny: s.353-364,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Buczynski P

• Uniwersytet M.Curie-Sklodowskiej, ul.Akademicka 19, 20-033 Lublin

autor

Bernard R.

autor

Pietrzak L.

Bibliografia

• Askew R.R. 2004. The dragonflies of Europe. Revised edition. Harley Books, Colchester.
• Bernard R. 1995. Coexistence of Cercion lindenii (Sélys, 1840) (Zygoptera: Coen with some species of Coenagrionidae and Platycnemididae on lakes in the Wielkopolska Region, north-western Poland. W: Abstract Booklet of the 13. International Symposium on Odonatology. Societas Internationalis Odonatologica, Bilthoven: 14.
• Bernard R. 1998. Stan wiedzy o rozmieszczeniu i ekologii Nehalennia speciosa (Charpentier, 1840) (Odonata: Coenagrionidae) w Polsce. Rocz. nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. „Salamandra” 2: 67-93.
• Bernard R., Buczyński P. 2006. Poland, Estonia, Lithuania, Latvia, Belarus and Ukraine. W: Dijkstra K.-D.B. (red.). Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe. British Wildlife Publishing, Milton on Stour: 43-45.
• Bernard R., Buczyński P. 2008. Stan zachowania i wybiórczość siedliskowa iglicy małej Ne- halennia speciosa (Charpentier, 1840) w Polsce. Odonatrix 4 (2): 43-60.
• Bernard R., Buczyński P., Tończyk G. 2002. Present state, threats and conservation of dragonflies (Odonata) in Poland. Nature Conserv. 59 (2): 53-71.
• Bernard R., Buczyński P., Tończyk G., Wendzonka J. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• Bernard R., Wildermuth H. 2005. Nehalennia speciosa (Charpentier, 1840) in Europe: a case of a vanishing relict (Zygoptera: Coenagrionidae). Odonatologica 34 (4): 335-378.
• Bernard R., Wildermuth H. 2006. Nehalennia speciosa. W: IUCN 2006. 2006 IUCN Red List of Threatened Species [www.iucnredlist.org].
• Buczyńska E., Buczyński P., Lechowski L., Przewoźny M. 2009. Wybrane owady wodne (Odonata, Heteroptera, , Trichoptera, Lepidoptera). W: Herbich J., Ciechanowski M. (red.). Przyroda rezerwatów Staniszewskie Błoto i Kurze Grzędy na Pojezierzu Kaszubskim. Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk: 169-198.
• Buczyński P. 2001a. Ważki (Insecta: Odonata) torfowisk środkowo-wschodniej Polski. Praca doktorska, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Buczyński P. 2001b. Ważki (Insecta: Odonata) Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego. Parki nar. Rez. Przyr. 20 (1): 63-78.
• Buczyński P. 2003. Ważki (Odonata) Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego. Rocz. nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. „Salamandra” 7: 65-85.
• Buczyński P. 2004. Ważki (Odonata) Poleskiego Parku Narodowego i jego otuliny: nowe dane i podsumowanie badań z lat 1985-2003. Parki nar. Rez. Przyr. 23 (3): 381-394.
• Buczyński P. 2008a. Expansion nach Norden - Neues von mediterranen Libellenarten im Nordostpolen. W: Müller O., Dieke M., Lemke M. (red.). 27. Jahrestagung, Gesellschaft deutschsprachiger Odonatologen (GdO e.V.), 7.-9. März 2008 - Potsdam. Natur & Text, Rangsdorf: 32-33.
• Buczyński P. 2008b. Ważki (Odonata) Lasów Kozłowieckich (województwo lubelskie). Odonatrix 4 (2): 33-42.
• Buczyński P., Czachorowski S., Lechowski L. 2001. Niektóre grupy owadów wodnych (Odonata, Heteroptera, Coleoptera, Trichoptera) proponowanego rezerwatu „Torfowiska wiszące nad jeziorem Jaczno” i okolic: wyniki wstępnych badań. Rocz. nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. „Salamandra” 5: 27-42.
• Buczyński P., Czachorowski S., Serafin E., Szczepański W. 2003. Is a nature reserve the best form to protect invertebrates? - on the example of dragonflies and caddis flies (Insecta:Odonata, Trichoptera) of the ”Lake Kośno” reserve. Acta biol. Univ. Daugavpilensis 3 (2): 125-132.
• Buczyński P., Zawal A. 2004. O występowaniu chronionych gatunków ważek w północno-zachodniej Polsce. Chrońmy Przyr. Ojcz. 60 (1): 53-66.
• Buczyński P., Zawal A. 2007. Ważki (Odonata) rezerwatu „Jezioro Szare”. Parki nar. Rez. Przyr. 27 (4): 79-91.
• Czachorowski S., Buczyński P. 1999. Wskaźnik naturalności biocenoz - potencjalne narzędzie w monitorowaniu stanu ekologicznego torfowisk Polski, na przykładzie Odonata i Trichoptera. W: Radwan S., Kornijów R. (red.). Problemy aktywnej ochrony ekosystemów wodnych i torfowiskowych w polskich parkach narodowych. Wydawnictwo UMCS, Lublin: 153-158.
• Dévai G. 1976. A magyarországi szitakötö (Odonata) fauna chorológiai elemzése. Acta biol. Debrecina 13 (suppl. 1): 119-157.
• Dolný A., Drozd P., Buczyński P., Veselý M., Bulánková E. 2007. Distribution and habitat specialization of peat-bog and fen dragonfly species in Central Europe. W: Martens A., Sahlén G., Marais E. (red.). 5th WDA International Symposium of Odonatology. Abstracts. 16-20 April 2007. Swakopmund, Namibia. National Museum of Namibia, Windhoek: 17.
• Dolný A., Miszta A., Parusel J. 2003. Ważki (Insecta: Odonata) czterech rezerwatów przyrody województwa śląskiego (polska część Górnego Śląska) - wyniki wstępnych badań. Nat. Silesiae superior 7: 93-103.
• Dolný A., Teperová E., Volná K. 2001. Važky (Odonata) na území NPR Rejviz - součastný stav, změny v průběhy 20. století, ochrana a ohrožení. Čas. Slez. Muz. Opava, ser. A (Supl.): 66-77.
• Dreyer W. 1988. Zur Ökologie der Hochmoorlibellen. Bonn. zool. Beitr. 39 (2/3): 147-152.
• Jasnowska J., Jasnowski M. 1983. Pojezierze Zachodniopomorskie. Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Jödicke R. 1997. Die Binsenjungfern und Winterlibellen Europas. Lestidae. Westarp Wissenschaften, Magdeburg.
• Kondracki J. 2000. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
• Łabędzki A. 1985. Ważki Odonata rezerwatu Czartowe Pole na Roztoczu. Parki nar. Rez. Przyr. 6 (2): 85-91.
• Łabędzki A. 1987. Ważki (Odonata) Puszczy Zielonki koło Poznania. Bad. fizjogr. Pol. zach., sec. C, 35: 4152.
• Marczak D. 2007. Materiały do poznania ważek Pojezierza Olsztyńskiego. Przegl. zool. 51 (1-2): 67-77.
• Mielewczyk S. 1966. Larwy ważek (Odonata) Wielkopolskiego Parku Narodowego. Pr. monogr. Przyr. Wiel- kop. Par. Nar. Pozn. 4 (3): 1-39.
• Mielewczyk S. 1969. Larwy ważek (Odonata) niektórych torfowisk sfagnowych Polski. Pol. Pismo ent. 39 (1): 17-81.
• Mielewczyk S. 2003. Materiały do poznania entomofauny (Odonata, Hemiptera: Heteroptera, Coleoptera) torfowiska „Niknącej Łąki” w Parku Narodowym Gór Stołowych. Szczeliniec 7: 59-72.
• Peus F. 1932. Die Tierwelt der Moore unter besonderer Berücksichtigung der europäischen Hochmoore. Verlag von Gebrüder Bornträger, Berlin.
• Rozporządzenie 2004. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną. Dz.U. Nr 220 (2004), poz. 2237.
• Sahlén G., Bernard R., Cordero Rivera A., Ketelaar R., Suhling F. 2004. Critical species of Odonata in Europe. W: Clausnitzer V., Jödicke R. (red.). Guardians of the watershed. Global status of dragonflies: critical species, threat and conservation. Int. J. Odonatol. 7 (2): 385-398.
• Sternberg K. 1993. Bedeutung der Temperatur für die (Hoch)-Moorbindung der Moorlibellen (Odonata: Anisoptera). Mitt. dtsch. Ges. allg. angew. Ent. 8: 521527.
• Sternberg K. 1994. Hochmoorschlenken als warme Habitatsinseln im kalten Lebensraum Hochmoor. Telma 23: 125-146.
• Sternberg K. 1999. Chalcolestes viridis (Vander Linden, 1825). Weidenjungfer. W: Sternberg K., Buchwald R. (red.). Die Libellen Baden-Württembergs. Band 1. Allgemeiner Teil, Zygoptera. Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart (Hohenheim): 379-388.
• Sternberg K., Hunger H., Schmidt B. 1999. Erythromma viridulum (Charpentier, 1840). Kleines Granatauge. W: Sternberg K., Buchwald R. (red.). Die Libellen BadenWürttembergs. Band 1. Allgemeiner Teil, Zygoptera. Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart (Hohenheim): 323335.
• Śniegula S. 2006. Materiały do znajomości ważek (Odonata) gminy Borne Sulinowo (Pojezierze Pomorskie), ze szczególnym uwzględnieniem gatunków zagrożonych i objętych ochroną prawną. Wiad. entomol. 25 (4): 197-212.
• Tończyk G. 2006. Notatki odonatologiczne z okolic Jeziora Wigierskiego. Odonatrix 2 (2): 40-42.
• Tończyk G., Mielewczyk S. 2007. Ważki Odonata. W: Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I., Skibińska E. (red.). Fauna Polski. Charakterystyka i wykaz gatunków. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa: 293-314.
• Weihrauch F., Jödicke R., Martens A., Mauersberger R. 2006. Germany. W: Dijkstra K.-D.B. (red.). Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe. British Wildlife Publishing, Milton on Stour: 41-43.
• Zawal A., Buczyński P., Mrowiński P. 2004. Ważki (Odonata) kilku drobnych zbiorników okolic Nowogardu (Pobrzeże Szczecińskie). Wiad. entomol. 22 (4): 197-213.