Devonian phoebodont shark teeth

• Autorzy: Ginter M , Ivanov A.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Shark teeth of the phoebodont type are the most common and diverse group of Upper Devonian ichthyoliths in the pelagic facies of the Holy Cross Mountains (Poland), South Urals and Timan (Russia). They were also found in the Givetian of Kuznetsk Basin (western Siberia). The morphology and function of tooth apparatus of Phoebodus was possibly similar to that of the recent shark Chlamydoselachus anguineus. A significant loss of diversity and relative productivity has been observed among the phoebodonts in the earliest Famennian. A new genus, Omalodus gen. n., and three new species of Phoebodus, Ph. bifurcatus sp. n., Ph. fastigatus sp. n. and Ph. turnerae sp. n. are proposed.

PL

Wśród ichtiolitów, występujących w facjach pelagicznych górnego dewonu obrzeżenia Platformy Wschodnioeuropejskiej (w Górach Świętokrzyskich, na Południowym Uralu i w prowincji timańsko-peczorskiej; Fig. 1), do najczęściej spotykanych należą zęby rekinów typu phoebodontowego. Zostały one znalezione także w górnym żywecie Basenu Kuźnieckiego (zachodnia Syberia). Korona tych zębów składa się z trzech głównych, smukłych wierzchołków prawie równej długości. Pomiędzy wierzchołkami głównymi mogą występować drobniejsze wierzchołki pośrednie. W zależności od kształtu i nachylenia podstawy zęba względem płaszczyzny korony wyróżnia się trzy rodzaje phoebodontidów: Omalodus gen. n., o podstawie skierowanej w stronę wargową; Phoebodus St. John & Worthen, o symetrycznej podstawie skierowanej w stronę językową; oraz Thrinacodus St. John & Worthen, charakteryzujący się podstawą wygiętą także w stronę językową, ale o niesymetrycznym zarysie i skręconą dodatkowo w osi prostopadłej do korony. Poszczególne gatunki z rodzaju Phoebodus rozróżnia się na podstawie drobnych cech morfologicznych podstawy i korony zęba, a w szczególności: zarysu podstawy, położenia i wielkości guzka zawiasowego oraz ornamentacji wierzchołków. Zęby rekinów z rodzaju Phoebodus były ułożone w szczęce i funkcjonowały prawdopodobnie w sposób zbliżony do aparatu szczękowego dzisiejszego rekina Chlamydoselachus anguineus Garman (patrz Gudger 1937). Różnicę stanowi wzmocnienie połączenia między kolejnymi, nakładającymi się na siebie zębami w spirali zębowej Phoebodus za pomocą guzków zawiasowych i wgłębień w podstawach (Fig. 2). Z górnego żywetu Basenu Kuźnieckiego opisano nowy rodzaj Omalodus gen. n. (Fig. 3H-M) oraz nowy gatunek Phoebodus fastigatus sp. n. (Fig. ЗА, В, G). W górnym dewonie obrzeżenia Platformy Wschodnioeuropejskiej znaleziono sześć gatunków phoebodontidów, w tym dwa nowe: frański Ph. bifurcatus sp. n. (Figs 4A-F, 5D-H) i fameński Ph. turnerae sp. n. (Fig. 8A-H). Istnieje znacząca luka w zapisie paleontologicznym phoebodontidów w poziomach P. linguiformis - P. triangularis (Fig. 9).

Słowa kluczowe

PL

Trinacodus; zeby; Syberia Zachodnia; phoebodontidy; skamienialosci; zywet; ichtiolity; Gory Swietokrzyskie; Omalodus; rekiny; Phoebodus fastigatus; Phoebodus; morfologia; paleontologia; Ural; dewon

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1992
• Tom: 37
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.55-75,fot.,tab.,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Ginter M

• Instytut Geologii Podstawowej UW, Aleja Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

autor

Ivanov A.

Bibliografia

• Abramova, A. & Baryshev, V. (Абрамова, A. & Барышев, B.)(in press) Франский ярус западного склона Южного Урала. In: М. Ржонсницкая, В. Цыганко (eds) Франскuŭ ярус СССР, его гранuųы u nодразделенuя. St. Petersburg.
• Abramova, A., Baryshev, V., & Yudina Yu. (Абрамова, А., Барышев, В. & Юдина, Ю.)(in press) Новые данные по биостратиграфии верхнего франа - нижнего фамена западного склона Южного Урала. In: Kонодонmы Урала.
• Derycke, С., Blieck, А., & Turner, S. (in press) Vertebrate microfauna from the Devonian/Carboniferous boundary stratotype at La Serre, Montagne Noire (Herault, France). In: Arsenault, M. & Janvier, P. (eds) Proceedings of VII International Symposium, Studies on Early Vertebrates, June 91, Parc de Miguasha, Quebec.
• Derycke, C. 1989. Sélaciens du Dévonien du Tafilalet (Maroc). Ichthyolith Issues 2, 4-5.
• Eastman, C.R. 1899. Descriptions of new species of Diplodus teeth from the Devonian of northeastern Illinois. Journal of Geology 7, 489-493.
• Ginter, M. 1990. Late Famennian shark teeth from the Holy Cross Mts, Central Poland. Acta Geologica Polonica 40, 69-81.
• Gorizdro-Kulczycka, Z. 1934. Ptyctodontidae górnodewońskie z Gór Świętokrzyskich. Sur les Ptyctodontidae du Dévonien supérieur du Massif de S-te Croix. Prace Polskiego Instytutu Geologicznego 3, 1-38.
• Gross, W. 1973. Kleinschuppen. Flossenstacheln und Zähne von Fischen aus europäischen und nordamerikanischen Bonebeds des Devons. Palaeontographica A 142, 51-155.
• Gudger, E.W. 1937. Abnormal dentition in sharks, Selachii. Bulletin of American Museum of Natural History 73, 249-280.
• Gupta, V. J. & Janvier, Ph. 1979. Late Devonian vertebrate remains from Western Himalayas (Himachal Pradesh, India), Bulletin of Indian Geological Association 12, 161-171.
• Hladil, J., Krejci, Z., Kalvoda, J., Ginter, M., Galle, A., & Berousek, P. (in press) Carbonate ramp environment and biostratigraphy of Kellwasser time-interval (Lesni Lom, Moravia, Czechoslovakia). Annales et Bulletin de la Societé Géologique de Belgique
• Hotton, N. 1952. Jaws and teeth of American xenacanth sharks. Journal of Paleontology 23, 489-500.
• Ivanov, A. 1992. Vertebrate fauna at the Frasnian/Famennian boundary of the South Urals. The International Symposium on Devonian System and Its Economic Oil and Mineral Resources, 9-12.09.92, Guilin, China. Abstract.
• Ivanov, A., Vyushkova, L., & Esin, D. (Иванов, А., Вьюшкова. Л., & Есин, Д.)(in press) Ихтиофауна. In: В. Kраснов & М. Ржонсницкая (eds) Тunовые разрезы погранuчных оmложенuŭ среднего u верхнего девона, франа u фамена окраuн Kузнеųкого бассеŭна. Маmерuалы V выездноŭ сесuu Kомuсuu nо девонском сuсmеме МСK СССР, 16-26.07.91, Кузбас.
• Kietzke, K.K. & Lucas, S.G. 1992. Ichthyoliths from the Devonian-Carboniferous boundary in the Sacramento Mountains, south-central New Mexico, USA. Ichthyolith Issues 8, 17-21.
• Kulczycki, J. 1957. Upper Devonian fishes from the Holy Cross Mountains. Acta Palaeontologica Polonica 2, 285-380.
• Liszkowski, J. & Racki, G. (in press) Fish teeth and scales and deepening events in the Devonian carbonate platform of the Holy Cross Mountains. Acta Palaeontologica Polonica 37
• Long, J.A. 1990. Late Devonian chondrichthyans and other microvertebrate remains from Northern Thailand. Journal of Vertebrate Paleontology 10, 59-71.
• McGhee, G.R. 1989. The Frasnian - Famennian extinction event. In: S.K. Donovan (ed.) Mass extinctions: processes and evidence, 133-151. Belhaven Press, London.
• Newberry, J.S. 1889. The Paleozoic fishes of North America. U.S. Geological Survey, Monograph 16, 1-340.
• Pfeil, F.H. 1983. Zahnmorphologishe Untersuchungen an rezenten und fossilen Haien der Ordnungen Chlamydoselachiformes und Echinorhiniformes. Palaeoichthyologica 1, 1-315.
• Racki, G. 1985. Conodont biostratigraphy of the Givetian/Frasnian boundary beds at Kostomłoty in the Holy Cross Mts. Acta Geologica Polonica 35, 266-275.
• Racki, G., Głuchowski, E., & Wrzołek, T. 1989. Zdarzenie na granicy fran-famen w regionie świętokrzyskim a najważniejsze grupy bentosu. Przegląd Geologiczny 11, 546-551.
• Sandberg, C.A., Ziegler, W., Dreesen, R., & Butler, J.L. 1988. Part 3: Late Frasnian mass extinction: conodont event stratigraphy, global changes, and possible causes. Courier Forschungsinstitut Senckenberg 102, 263-307.
• St. John, O. & Worthen, AH. 1875. Descriptions of fossil fishes. Geological Survey of Illinois, Palaeontology 6, 245-488.
• Szulczewski M. 1971. Upper Devonian conodonts, stratigraphy and facies development in the Holy Cross Mts. Acta Geologica Polonica 21, 1-129.
• Szulczewski M. 1981. Dewon środkowy i górny zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Przewodnik LIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Kielce, 68-82.
• Szulczewski M. 1989. Światowe i regionalne zdarzenia w zapisie stratygraficznym pogranicza franu i famenu. Przegląd Geologiczny 11, 551-557.
• Turner, S. 1982. Middle Palaeozoic elasmobranch remains from Australia. Journal of Vertebrate Paleontology 2, 117-131.
• Ulmishek, G. 1988. Upper Devonian - Tournaisian facies and oil resources of the Russian Cratonʼs eastern margin. In: N.J. McMillan. A.F. Embry, & D.J. Glass (eds) Devonian of the world. Volume 1: Regional syntheses, 527-549. Calgary.
• Wang, S.-T. 1989. Biostratigraphy of vertebrate microfossils. Vertebrate microfossils. In: Ji Qiang (ed.) The Dapoushang Section. 36-38, 103-108. Science Press. Beijing.
• Wang, S.-T. & Turner, S. 1985. Vertebrate microfossils of the Devonian-Carboniferous boundary. Muhua Section, Guizhou Province. Vertebrata Palasiatica 23, 224-234.
• Wells, J.W. 1944. Fish remains from the Middle Devonian bone beds of the Cincinnati Arch Region. Palaeontographica Americana 3, 5-62.
• Williams, M.E. 1985. The "cladodont level" sharks of the Pennsylvanian black shales of central North America. Palaeontographica A 190, 83-158.
• Ziegler, W. & Sandberg, C.A. 1990. The Late Devonian standard conodont zonation. Courier Forschungsinstitut Senckenberg 121, 1-81.