Akumulacja metali ciezkich przez wybrane warzywa korzeniowe uprawiane wokol aglomeracji krakowskiej. Czesc II. Chrom, zelazo, mangan i nikiel

• Autorzy: Sekara A , Poniedzialek M.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W publikacji przedstawiono wyniki badań nad akumulacją metali ciężkich przez wybrane gatunki warzyw korzeniowych (marchew, pietruszka, burak ćwikłowy), uprawianych na 10 poletkach doświadczalnych wokół aglomeracji krakowskiej. Doświadczenia założono w latach 1994 - 1995, w rejonach intensywnej produkcji warzywniczej, zróżnicowanych pod względem glebowo-klimatycznym, o różnej lokalizacji w stosunku do źródeł emisji zanieczyszczeń. Określono poziom chromu, żelaza, manganu i niklu w korzeniach spichrzowych warzyw oraz jego uzależnienie od warunków środowiskowych: typu i właściwości gleb, zawartości metali ciężkich w glebach, atmosferycznej depozycji metali. Stwierdzono, że warzywa korzeniowe uprawiane w sąsiedztwie aglomeracji krakowskiej akumulują chrom, żelazo, mangan i nikiel w ilościach przekraczających poziom uznawany za naturalny. Z objętych badaniami gatunków największą tendencję do gromadzenia chromu, żelaza i niklu wykazała pietruszka, natomiast manganu - burak ćwikłowy. O akumulacji pierwiastków śladowych zadecydowały warunki środowiskowe: właściwości gleb stanowisk badawczych oraz położenie w stosunku do źródeł zanieczyszczeń. Potwierdzeniem tych związków były istotne współczynniki korelacji pomiędzy poziomem metali w korzeniach warzyw a ich atmosferyczną depozycją, zawartością w glebie oraz wybranymi właściwościami gleby.

EN

The results of investigations on heavy metals accumulation by different species of vegetables are presented in this publication. In 1994 and 1995 the experiments were carried out in 10 localities around Cracow urban agglomeration. The levels of chromium, iron, manganese and nickel in roots of carrot, parsley, and red beet planted on experimental plots were determined using the ASA method. The level of heavy metals in soil, physico-chemical soil properties and the atmospheric deposition of trace elements were determined in order to estimate the effect of these factors on heavy metals accumulation in plants. It was found that the vegetables grown around Cracow urban agglomeration accumulate higher than natural amounts of chromium, iron, manganese, and nickel. The highest levels of chromium, iron, and nickel were found in parsley roots, and manganese - in red beet roots. Trace elements accumulation depended on the soils properties and the localization of experimental plots towards the sources of pollution. Significant correlation coefficients were found among the heavy metals level in plants, atmospheric deposition of these elements and some soil properties.

Słowa kluczowe

PL

mangan; zelazo; akumulacja; buraki cwiklowe; nikiel; aglomeracja krakowska; marchew; zawartosc metali ciezkich; zanieczyszczenia srodowiska; chrom; metale ciezkie; warzywa korzeniowe; pietruszka

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 1999
• Tom: 466
• Opis fizyczny: s.413-428,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Sekara A

• Akademia Rolnicza, Al.29 Listopada 54, 31-425 Krakow

autor

Poniedzialek M.

Bibliografia

• Bridges E. M., Van Baren J. H. V. 1997. Soil: an overlooked, undervalued and vital part of the human environment. The Environmentalist 17: 15 - 20.
• Curzydło J. 1992. Zagrożenie upraw warzywniczych i sadowniczych w pobliżu dróg i w rejonie nowohuckim. Mat. I Konf. PTNO, Kraków, 22 maja: 11 - 13.
• Dubiel W. 1978. Zawartość przyswajalnych form B, Mn, Cu, Mo w zależności od ilości części spławialnych i materii organicznej oraz odczynu gleb południowo-wschodniej Polski. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, Rozpr. Habil. nr 147: 49 ss.
• Gambuś F. 1994. Fitoprzyswajalność metali ciężkich zawartych w glebie. Biul. Reg. ZDR 305: 173 - 184.
• Gorlach E., Gambuś F. 1995. Zawartość metali ciężkich w glebach i roślinach łąkowych północno-zachodnich rejonów woj. krakowskiego, sąsiadujących z terenami eksploatacji górniczej i przeróbki cynku i ołowiu. Acta Agr. et Silv. 32: 13 - 24.
• Gorlach E., Brydak K., Gambuś F. 1993. Distribution of heavy metals in soil profiles of the Cracow region. Polish Journal of Soil Sci. 26(2): 97 - 103.
• Gorlach E., Gambuś F., Brydak K. 1994. Zawartość metali ciężkich w glebach i roślinach łąkowych wokół Huty im. T. Sendzimira. Acta Agr. et Silv., Ser. Agraria 32: 13 - 24.
• Grant C. A., Buckley W. T., Bailey L. D., Selles F. 1998. Cadmium accumulation in crops. Can. J. Plant Sci. 78: 1 - 17.
• Grodzińska K. (red.). 1996. Monitoring ekologiczny województwa krakowskiego w latach 1993 - 1995. wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Kraków: 110 ss.
• Gumińska M., Delrome A. (red.). 1990. Klęska ekologiczna Krakowa. Praca Polskiego Klubu Ekologicznego. Kraków: 420 ss.
• Jasiewicz C., Olkuśnik S. 1993. Zagrożenia uprawy warzyw w rejonach o podwyższonej zawartości metali ciężkich. Mat. Konf. „Rola doradztwa w kształtowaniu i ochronie środowiska rolniczego w gminie”, Świnoujście - Kopenhaga, 7-11 listopada: 75 - 80.
• Jasiewicz C., Sendor R. 1995. Toksyczność i akumulacja niklu w roślinach kukurydzy w zależności od jego zawartości w podłożu. Acta Agr. et Silv. 33: 73 - 79.
• Kabata-Pendias A., Motowicka-Terelak T., Piotrowska M., Terelak H., Witek T. 1993. Ocena stopnia zanieczyszczenia roślin metalami ciężkimi i siarką, ramowe wytyczne dla rolnictwa. IUNG Puławy: 20 ss.
• Kabata-Pendias A., Pendias H. 1993. Biogeochemia pierwiastków śladowych. Wyd. Nauk. PWN Warszawa: 363 ss.
• Kabata-Pendias A., Wiącek K. 1985. Excessive uptake of heavy metals by plants from contaminated soils. Roczn. Glebozn. 36(4): 33 - 42.
• Ostrowska A., Gawliński S., Szczubiałka Z. 1991. Metody oceny i analizy gleb i roślin. Katalog. Instytut Ochrony Środowiska. Warszawa: 333 ss.
• Pinta M. 1977. Absorpcyjna spektrometria atomowa. PWN Warszawa: 657 ss.
• Poniedziałek M., Cywiński M., Banduła A. 1995. Możliwość uprawy marchwi, sałaty i szpinaku w rejonie oddziaływania krakowskiej aglomeracji miejskiej. Mat. Konf. „Nowe technologie a jakość plonu warzyw”. Wrocław, 21 czerwca: 95 - 100.
• Tymińska-Zawora K., Koczańska W. 1982. Wstępne wyniki badań składu chemicznego niektórych warzyw korzeniowych w warunkach emisji pyłów z Kombinatu HiL. Zesz. Nauk. AGH 868, Sozologia i Sozotechnika 17: 71 - 92.
• Witek T. 1994. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Atlas środowiska geograficznego Polski. PAN. IGiPZ. Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Gregorczyk. Warszawa: 97 tablic.