Stan i prognoza uzytkowania oraz ochrona gruntow [gleb, ziem] w Polsce

• Autorzy: Siuta J
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zmiany w strukturze i sposobach użytkowania ziemi stanowią wiemy rejestr społeczno- gospodarczego rozwoju cywilizacji na określonym terenie. Nadmierne urolniczenie (wylesienie) terenu zwłaszcza o dominacji gleb piaskowych oraz ponowne zalesienie nieefektywnych (w tym porolnych nieużytków) gruntów to główny problem ekologicznej odnowy i racjonalizacji użytkowania środowiska w Polsce. Od połowy lat pięćdziesiątych lesistość Polski zwiększono z około 21,5 do 28%. Osiągnięcie 30% lesistości kraju jest niezbędne, a 33% celowe z ekologiczno-gospodarczych względów. Degradację rozumie się jako pomniejszenie lub niweczenie ekologiczno-produkcyjnych, sanitarno-zdrowotnych lub krajobrazowych wartości jednego lub wielu elementów środowiska. Głównymi czynnikami degradacji w Polsce są: 1/ nadmierne urolniczenie gleb piaskowych, 2/ erozja wodna i wietrzna na gruntach ornych, 3/ zakwaszenie i wyjałowienie gleby, 4/ przemysłowa degradacja lasów, 5/ chemiczne zanieczyszczenie gleb i roślin, 6/ zniekształcenie stosunków wodnych (fitoekologicznych zasobów wody) przez rolniczą i przemysłową działalność, 7/ zniekształcenie budowy gruntu i rzeźby terenu. Obszary przemysłowej degradacji środowiska pokrywają się z terenami bezpośredniego wpływu obiektów, kombinatów i aglomeracji przemysłowych. Stan i potencjalne zagrożenie degradacją przemysłową przedstawia tabela 1. W Polsce najlepiej rozpoznano zawartość metali ciężkich w glebach i roślinach. Niewiele uwagi poświęcono organicznym zanieczyszczeniom gleby. Polskie prawo w niedostatecznym stopniu chroni ziemię (gleby, grunty) przed chemiczną degradacją (w tym zanieczyszczeniem) i nie wymusza rekultywacji (w tym oczyszczania) gruntów zdegradowanych. Wyjątek stanowi działalność górnicza.

EN

Changes in land structure and -use constitute a true record of socio-economic development and of the civilisation stage within a definite area. Both the excessive agricultural development of lands, especially of those where sandy soils predominate, and the reafforestation of ineffective and abandoned farmlands pose a considerable challenge for the ecological renewal and rationalization of use of the environment in Poland. Since the mid fifties, the share of afforested area in the country has increased from about 21.5 to 28%. Achieving the target 30% afforested area is indispensable while the 33% level is recommended in consideration of ecological and economical reasons. Degradation is meant to denote a decrease or destruction of the ecological, productive, sanitary, health and landscape values of single or multiple elements of the environment. The main degradation factors in Poland include 1) excessive agricultural use of sandy soils, 2) water and wind erosion of tilled land, 3) acidification and depletion of soil resources, 4) industrial degradation of forests, 5) chemical pollution of plants and soils, 6) disturbance of hydrological conditions (phytoecological water resources) due to agricultural and industrial activities and 7) distortion of ground structure and land relief. Industrially degraded lands overlap with the area directly affcted by the industrial developments and industrial-urban agglomerations. The status-quo and potential threat resulting from the industrial degradation is shown in Table 1. The heavy-metal content in soils and plants is amongst the best recognized problems in Poland while only little attention has so far been paid to the organic pollution of soils. The Polish laws insufficiently protect the land (soils, grounds) against chemical degradation and/or pollution and do not oblige users to reclaim and/or treat the degraded site. An exception in this regard is the mining activity.

Słowa kluczowe

PL

przepisy prawne; uzytkowanie gruntow; gleby; Polska; ochrona gleb

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 1995
• Tom: 418
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.13-23,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Siuta J

• Instytut Ochrony Srodowiska, ul.Krucza 5/11, 00-548 Warszawa

Bibliografia

• 1. Darkiewicz Z. (1994): Polityka transportowa oraz prognoza rozwoju transportu w Polsce. „Transport a Ochrona Środowiska”, Kancelaria Sejmu RP.
• 2. IUNG (1985): Gleby kwaśne i bardzo kwaśne. Mapa Polski w skali 1:1 000 000.
• 3. Józefaciuk Cz., Józefaciuk A. (1987): Mapy erozji wodnej powierzchniowej, wąwozowej i wietrznej w skali 1:750 000. „Narodowy program ochrony środowiska i gospodarki wodnej do 2010 roku” (maszynopis). IUNG, Puławy.
• 4. Malisz B. i in. (1978): Gospodarka ziemią ze szczególnym uwzględnieniem optymalnego jej wykorzystania na cele rolnicze, leśne, przemysłowe i turystyczne oraz problemy rekultywacji gruntów. Ekspertyza KPZK PAN, Warszawa.
• 5. Maliszewska-Kordybach (1993): Trwałość wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w glebie. Wyd. IUNG H(4), Puławy.
• 6. Ney B. i in. (1990): Gospodarka gruntami. Ekspertyza KPZK PAN, Biuletyn, z. 150, Warszawa.
• 7. PIOŚ (1994): Wskaźniki metodyczne do oceny zanieczyszczenia gruntów i wód podziemnych ropopochodnymi i innymi substancjami chemicznymi w pracach rekultywacyjnych. Warszawa.
• 8. Siuta J. (1974): Kształtowanie przyrodniczych warunków rolnictwa. PWN, Warszawa.
• 9. Siuta J. (1990): Prognoza degradacji i użytkowania ziemi w Polsce. „Ochrona środowiska” nr 1, s. 51- 74.
• 10. Siuta J. (1993): Chemiczna degradacja gleb i roślin. Konferencja „Chemia w ochronie środowiska”. Politechnika Lubelska.
• 11. Siuta J. (1993): Ekologiczno-produkcyjne wymogi zalesienia nieefektywnych gruntów rolnych. „Postępy nauk rolniczych” nr 3, s. 61-75.
• 12. Siuta J. (1994): Koncepcja dokumentowania, ochrony i użytkowania ekosystemów żywicielskich w obszarach przemysłowej degradacji. „Chemia i Inżynieria Ekologiczna” nr 1, s. 132-145.
• 13. Siuta J. (1995): Zasady badania gleb i roślin w ochronie środowiska (maszynopis do druku). IOŚ, Warszawa.
• 14. Siuta J. i in. (1983): Degradacja ziemi. Mapa Polski w skali 1:500 000. Wyd. IKŚ, Warszawa.
• 15. Siuta J. i in. (1987): Ekologiczne skutki uprzemysłowienia Puław. Wyd. IOŚ, Warszawa.
• 16. Siuta J. i in. (1987): Potrzeby dolesień. Mapa Polski w skali 1: 1 000 000. Wyd. IOŚ, Warszawa.
• 17. Siuta J. i in. (1993): Biodegradacja ropopochodnych składników w glebach i w odpadach. Wyd. IOŚ, Warszawa.
• 18. Siuta J., Kucharska A., Sienkiewicz R. (1995): Wieloczynnikowa degradacja środowiska. Mapa Polski w skali 1:750 000 (przygotowana do druku). IOŚ, Warszawa.
• 19. Siuta J., Lekan Sz., Żórawska B. (1971): Rolnicza rekultywacja gleb na terenie kopalni siarki w Grzybowie. „Ochrona Terenów Górniczych” nr 15, s. 30-37.
• 20. Siuta J., Mikielewicz E., Kucharska A. (1992): Techniczno-rolnicza degradacja struktury ekologicznej. Mapa Polski w skali 1:1 000 000. Wyd. IOŚ, Warszawa.
• 21. Siuta J., Truszkowska R., Zielińska A. (1974): Odporność gleb na degradację. Mapa Polski w skali 1:1 000 000. Wyd. IKŚ, Warszawa.
• 22. Strzemski M., Siuta J., Witek T. (1973): Przydatność rolnicza gleb Polski. PWRiL, Warszawa.
• 23. Terelak H., Motowicka-Terelak T., Budzyńska K. (1994): Zawartość siarki w glebach. Mapa Polski w skali 1:500 000. Wyd. IUNG, Puławy.
• 24. Terelak H., Piotrowska M., Budzyńska K. (1994): Stan zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi. Mapa Polski w skali 1:500 000. Wyd. IUNG, Puławy.
• 25. Witek T. i in. (1981): Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin. IUNG, Puławy.