Mozliwosci wykorzystania geoinformacji do rozwiazywania konfliktow przestrzennych na obszarach chronionych

• Autorzy: Glowacka I , Jakubowski W. , Matuszkiewicz A. , Myslinski G.

Warianty tytułu

EN

Possibilities of using geoinformation to support decission process in conflicted protection areas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Jednym z podstawowych celów planowania przestrzennego jest minimalizacja konfliktów pomiędzy podmiotami działającymi w przestrzeni. Przestrzeń jest dobrem ograniczonym, dlatego też rodzaj i natężenie konfliktu przestrzennego zależy od jej stanu i dostępności, a przede wszystkim od celów,jakie chcą realizować podmioty zarządzające w tej samej przestrzeni. Może to prowadzić do konfliktu między parkiem krajobrazowym a samorządem gminnym. Celem parku krajobrazowego jest przede wszystkim ochrona zasobów, z wyszczególnieniem wartości przyrodniczych, historycznych i kulturowych. Cel samorządu gminnego to wykorzystanie zasobów dla zaspokojenia potrzeb społeczności lokalnej. Cel, jakim jest ochrona, postrzegany jest często jako zahamowanie rozwoju i zagrożenie swobodnej działalności gminy, podmiotów gospodarczych czy obywateli. W artykule skupiono się na konfliktach, których stronami są parki krajobrazowe lub parki narodowe oraz jednostki samorządu terytorialnego (gminy), przedmiotem są zasoby rozmieszczone w przestrzeni lub sama przestrzeń, przyczynami - sprzeczność interesów (celów) lub wartości, skutkujące negatywnymi efektami środowiskowymi lub wzajemnym impasem w rozwoju. Brano pod uwagę również potrzeby i możliwości wykorzystania technik GIS. Przeprowadzona w latach 2002-2003 analiza wykazała, że konfliktów jest niewiele. Najczęściej przedmiot sporu na terenie parku lub otuliny dotyczy: zabudowy letnisko wo-rekreacyjnej, chaotycznego rozprzestrzeniania się zabudowy wiejskiej, budowy sieci infrastruktury komunalnej oraz eksploatacji surowców mineralnych (często nielegalnej). Zamieszczone w tekście przykłady obrazują zróżnicowanie sytuacji konfliktowych, pod kątem ich przyczyn, natężenia i sposobów rozwiązywania. Przedstawiono obszary chronione, gdzie praktycznie konflikty nie występują, gdzie ich natężenie jest niewielkie bądź średnie, aż do takich, gdzie nagromadzenie sytuacji konfliktowych doprowadziło do stanu patowego, w którym obszar chroniony i jednostki samorządu terytorialnego wzajemnie blokują swój rozwój. Na podstawie analizy sytuacji wybranych obszarów chronionych sklasyfikowano najczęstsze przyczyny powstawania konfliktów przestrzennych: - Powoływanie obszarów bez wiedzy albo wbrew postulatom gmin; - Liczne i różne jakościowo przedmioty ochrony występujące na tym samym terenie; - Brak lub mała dokładność informacji o terenie lub brak przepływu informacji; - Silna presja rekreacyjna związana z położeniem obszarów chronionych w obrębie lub bezpośrednim sąsiedztwie obszarów o dużej gęstości zaludnienia; - Silna presja inwestycyjna; - Nieprecyzyjne w treści lub w odniesieniu do położenia w przestrzeni postanowienia planów ochrony. Wydaje się, że rosnące możliwości wykorzystania geoinformacji otwierają przed nami szerokie spektrum narzędzi przydatnych do głębokich analiz i przewidywania przyszłych stanów układów. Należy jednak pamiętać o pewnej kwestii wysuwanej przez niektórych autorów. Twierdzą oni np., że wykorzystanie systemów GIS będzie w przyszłości powodowało wzrost sytuacji konfliktowych, a nie ich spadek. Teza ta opiera się na tym, że systemy GIS dostarczają szczegółowej i aktualnej informacji jedynie na temat przedmiotu sporu (np. cenny obszar chroniony), natomiast podstawowym źródłem konfliktów jest odmienne postrzeganie przedmiotu sporu przez strony konfliktu. GIS ze swoimi praktycznie nieograniczonymi możliwościami dostarcza narzędzi, służących do selektywnego i w opinii stron jedynie słusznego argumentowania swych tez. Dlatego też możliwości wykorzystania GIS do rozwiązywania konfliktów mogą okazać się ograniczone. W związku z tym ważne wydaje się być to, aby geoinformacja odpowiednio przetworzona i prezentowana w sposób właściwy i uczciwy wpływała zarówno na świadomość mieszkańców, jak i władz jednostek samorządu terytorialnego oraz zarządzających terenami chronionymi.

EN

One of the basic aims of spatial planning is to minimise conflicts between actors that manage the space. Space itself is limited asset, so the type and intensity of spatial conflicts are strictly correlated with the state of the space and space accessibility. Actors' purposes for using space are also very important case. Among other kinds of conflicts there are conflicts between the landscape park and local authorities that represent local people interests. The main aim of landscape park's activity is to protect assets and resources, especially natural, cultural and historical values. The aim of the local authority is to use those values to fulfil local people needs. Protection is often saw as a barrier for development and threat for unlimited activity of a commune, enterprises and people. Most important tools for spatial management are protection plan of the park and local plan of the commune. So the most conflicts are related to mutual relations between those two documents. This article focuses on conflicts between parks (landcsape parks, national parks) and communes, where resources distributed in the space or the space itself are the subject of the conflicts and different values or interests are main causes of conflicts. Most interesting situation for us exists when such conflicts result in negative environmental effects or mutual impasse in development. We pay special attention on possibilities and demands for using GIS techniques. Analysis conducted in 2002-2003 revealed that conflict situations are not so many. Most frequent subjects of conflicts between the park and the local authorities are as follows: recreation buildings, chaotic sprawl of village areas, construction of infrastructure facilities and mineral resources exploitation. Examples of conflicts differ in aspects of causes, intensity and solving. We present areas where there is not any large conflicts, areas where the conflicts are on an average level, up to the areas where conflicts intensity resulted in mutual impasse in the development of the park and the commune. Basing on analysis of conflict situation we classify most frequently appear causes of conflicts. They are as follows: - Constitution of protection areas without local people knowing or public participation, - Many different subjects of protection on the same area, - Lack of information, its weak precision or lack of information dissemination, - Intensive recreation pressure on protected areas, - Intensive investment pressure and conflicted infrastructure constructions - Lack of precision and strict location in space protection plan statements. We can see that growing possibilities of using GIS techniques can help prepare new, very useful tools for supporting decision making process on protected areas. But we should remember about questions raised by some authors. They say that GIS will increase rather that decrease conflicts, since the tools based on geoinformation analysis can be used selectively by conflicting parties to support their positions. Moreover differences of opponents are often based on conflicting values and not on lack of information. So the possibilities of using GIS in solving spatial conflicts can be limited. It is very important to find a way of preparing and developing such tools that influence on local people, local authorities and park authorities in the proper and honest way.

Słowa kluczowe

PL

plan ochrony przyrody; konflikty przestrzenne; obszary chronione; parki krajobrazowe; Wigierski Park Narodowy; Nadmorski Park Krajobrazowy; wykorzystanie; Suwalski Park Krajobrazowy; parki narodowe; System Informacji Geograficznej; Mazowiecki Park Krajobrazowy; Kampinoski Park Narodowy

• Wydawca: -
• Czasopismo: Człowiek i Środowisko
• Rocznik: 2004
• Tom: 28
• Numer: 1-2
• Opis fizyczny: s.107-135,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Glowacka I

• Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, ul.Krzywickiego 9, 02-078 Warszawa

autor

Jakubowski W.

autor

Matuszkiewicz A.

autor

Myslinski G.

Bibliografia

• Cichocki Z. z zespołem, Projekt planu ochrony Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka. Warszawa 2003
• Krajewska H., Parki krajobrazowe jako przedmiot konfliktów w gospodarce przestrzennej. Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski. Zeszyt 8(10), Poznań 2002
• Obermayer N.J., Spatial conflicts in the information age. URIS A 1994
• Rąkowski G. (red.), Parki krajobrazowe w Polsce. IOŚ, Warszawa 2002
• Solon J., Mapa roślinności rzeczywistej Wigierskiego Parku Narodowego. Materiały niepublikowane w wersji cyfrowej, 2000
• Stolarska W., Społeczne i ekonomiczne aspekty funkcjonowania obszarów chronionych na przykładzie KPN. Praca magisterska - Wydz. Geogr. i Stud. Reg. UW. Warszawa 1998
• Tobolski K., Ocena konfliktów w funkcjonowaniu wybranych parków krajobrazowych, w: Ochrona parków krajobrazowych a działalność gospodarcza - pod red. L. Ryszkowskiego i S. Bałazego, 2001
• Walczak M. i inni, Obszary chronione w Polsce. IOŚ, Warszawa 2001
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jeleniewo. IG- PiK 2000
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta gminy Władysławowo. IGPiK 2000
• Plan ochrony Wigierskiego Parku Narodowego. Krzywe, 2003 r. Załącznik Nr 1 do Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Wigierskiego Parku Narodowego (projekt)
• Plan Ochrony dla Suwalskiego Parku Krajobrazowego na okres od 01.12.2003 r. do 30.11.2023 r; Załącznik nr 1 do rozporządzenia nr 25/03 z dnia 06.11.03 Wojewody Podlaskiego
• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane, Dz. U. 1994 r. Nr 89, poz. 414 z późniejszymi zmianami [tekst ze zmianami http://www.isip.sejm.gov.pl/prawo/]
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) z późniejszymi zmianami [tekst ze zmianamihttp://www.isip.sejm.gov.pl/prawo/]
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Dz. U. 2003 Nr 162, poz. 1568
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dz.U. 2004, Nr 92, poz. 880
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 kwietnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania projektu planu ochrony dla parku narodowego. Dz.U. 2002, Nr 55, poz. 495
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 kwietnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania projektu planu ochrony dla parku krajobrazowego. Dz.U. 2002, Nr 55, poz. 497
• Uchwala nr IX/49/78 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku z dnia 5 stycznia 1978 r. (Dz.U. WRN w Gdańsku z 1978 r. nr 1, poz. 3), ze zmianami wprowadzonymi rozporządzeniem nr 5/94 Wojewody Gdańskiego z dnia 8 listopada 1994 r. (Dz.U. Woj. Gdańskiego z 1994 r. nr 27, poz. 139) i nr 11/98 z dnia 3 września 1998 r. (Dz.U. Woj. Gdańskiego z 1998 r. nr 59, poz. 294).