Breeding biology of the Roller Coracias garrulus in Puszcza Pilicka Forest [Central Poland]

• Autorzy: Sosnowski J , Chmielewski S

Warianty tytułu

PL

Biologia legow kraski w Puszczy Pilickiej

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Observations of breeding behaviour and checks on nests (N=99 nests) were made in 1957-1972, 1979-1982 and 1990- 1993. The first date of arrival at the breeding grounds was to some extent correlated with mean May temperatures (rs=0.7674, p=0.001). Nest clusters of up to 5 pairs were observed in especially favourable habitat conditions, but nestboxes placed within breeding grounds were seldom occupied. As observed previously, nest material was not carried in, although bits of shiny objects were sometimes found. Observations of birds arriving in couples suggest that pair bonding starts on the wintering grounds. Differences in the egg-laying dates of different pairs can be as great as 30 days. There was a strong positive correlation between the mean June and July temperatures and the number of fledglings reared by successful pairs (r=0.7460, p=0.05). Nesting success was strongly negatively correlated with average rainfall for July (r=-0.8124, p=0.05). The long-term mean for the number of young leaving a nest per successful pair was 1.8 (N=44).

PL

Puszcza Pilicka, zwana też Lasami Spalskimi, jest najdalej na zachód wysuniętym stanowiskiem licznego występowania kraski w Europie środkowo- wsdhodniej. Materiał zebrano w latach 1957-1972, 1979-1982 i 1990-1993 na terenie Puszczy Pilickiej (ryc. 1). Najwcześniejsze przyloty miały miejsce 22 IV 1969 i 24 IV 1990. Stwierdzono związek pomiędzy datą pierwszego pojawu a średnią temperaturą maja (rs=0.7674, p=0.001, N=20). Najpóźniejsze przyloty stwierdzono 17 V 1991, 22 V 1990, 25 V 1984. Spośród 98 stanowisk kontrolowanych 63% było usytuowanych na skraju lasu, 21% — wśród zadrzewionych łąk, 10% — w śródpolnych zadrzewieniach, 6% — w głębi lasu do 300 m od jego skraju. Terytoria lęgowe były zajmowane na ogół przez pary (31 przypadków), ale również obserwowano nieco wcześniejszy (1-2 dni) przylot pojedynczego ptaka (7 przypadków). Przyloty pojedynczych ptaków mogły dotyczyć osobników nielęgowych, bądź takich, które utraciły partnera, ponieważ w następnych latach zwykle obserwowano opuszczanie danego stanowiska lęgowego. Tam gdzie istniały warunki do gniazdowania, kraski były przywiązane do określonej okolicy przez wiele lat, tworząc skupienia 3-5 par. Kraski najczęściej wykorzystywały dziuple po dzięciole czarnym 79% (N= 52), dzięciole zielonym (11%) jak również dziuple naturalne (10%). Na 80 rozwieszonych skrzynek lęgowych modelu Sokołowskiego typu D tylko cztery były wykorzystywane przez 2-3 sezony. Znaleziono też w kolonii brzegówek norę zasiedloną przez kraskę. Stwierdzono, że kraska potrafiła skutecznie walczyć o dziuplę. Na 9 zanotowanych przypadków, w 5 wygoniła sikorę, w dwóch szpaka a w pozostałych krętogłowa i dudka. Taką agresywność obserwowano gdy w poprzednim sezonie właścicielem dziupli była kraska która preferowała właśnie tę mimo, że w najbliższym otoczeniu były inne odpowiednie dziuple. Taka dziupla była też broniona przed sąsiadami własnego gatunku. Dziuple zasiedlane w lasach znajdowały się na wysokości minimum 6 m przy czym ok. 70% z nich znajdowało się 8-12 m nad ziemią. Najniżej położona zajęta dziupla w krajobrazie rolniczym znajdowała się na wysokości 1.6 m. Średnia wysokość umieszczenia zajętych dziupli dla całego badanego obszaru wynosiła (x=9.0 m SD=3.4, N=61). Otwór dziupli najczęściej skierowany był na E lub NE (ryc. 3). Dziuple po dzięciole czarnym miały głębokość od 35- 60 cm ( x = 43.1, SD=7.2, N=26). Sucha masa kału po trzech pisklętach zajmowała objętość około 1 dm³ i ważyła około 500-800g. Kraski nie usuwały kału, zatem po 3-4 latach następowało zapełnienie dziupli wyschniętym kałem. Kraski nie znosiły materiału wyściółkowego i jaja składały wprost na próchnie. Rozpylony kał w dziupli był siedzibą roztoczy Acari ssp., wszołów Mallophaga ssp. i larw mącznika młynarka Tenebrio molitor. Wkrótce po przylocie na stanowisko lęgowe ptaki zachowywały się skrycie przez pierwsze 2-3 dni, wydawały jedynie głosy kontaktowe. Jednak jeśli były już inne pary w pobliżu — zachowanie było bardziej hałaśliwe. Ptaki w terytorium wykonywały loty tokowe i odzywały się tokowymi głosami. Na stanowiskach gdzie istniały skupienia kilku par loty tokowe miały miejsce nawet po uzyskaniu lotności przez młode. Składanie jaj stwierdzono już w końcu maja. Większość par przystępowała do lęgów w 1 dekadzie czerwca (tab. 3), a niekiedy w 2 dekadzie tego miesiąca. Średnia wielkość zniesienia wynosiła 3.59 jaja (tab. 4). Świeżo zniesione jaja ważyły 12-14 g ( x =13.6, SD=0.54, N=11). Świeżo wyklute pisklęta miały masę ok. 10 g ( x=10.1, SD=0.22, N=9). Obserwowano liczne przypadki strat w gniazdach jak też po wykluciu. Stwierdzono brak statystycznie istotnych różnic (test Fishera, p>0.05) w liczbie gniazd w których wykluły się młode między okresami 1969-1972, 1979-1982 i 1990-1993 (tab. 5). Sukces stwierdzony w latach 1969-1972 oraz w latach 1979-1982 był bardzo zbliżony (test Fishera, p>0.1). W latach 1990-1993 w porównaniu z obu poprzednimi okresami zaznaczył się spadek procentu gniazd z których wyleciało przynajmniej jedno młode (różnice istotne statystycznie, test Fishera p=0.03). Stwierdzono związek pomiędzy średnią temperaturą czerwca i lipca a liczbą młodych wyprowadzonych na parę z sukcesem (r=0.7460, p=0.05, N=9). Odwrotną zależność stwierdzono w powiązaniu ze średnią opadów lipca (r=-0.8124, p=0.05, N=9). Liczba młodych na parę opuszczających dziuplę wynosiła 1.8 młodego (N=44). Stwierdzono zaledwie cztery przypadki powtarzania lęgów. W Puszczy Pilickiej najdalej znajdujące się od dziupli żerowisko stwierdzono w odległości 2300 m. W pobliżu gniazda teren żerowiskowy wynosił kilkadziesiąt arów, natomiast poza terytorium lęgowym było to kilka stałych obszarów o wielkości 15-25 ha wykorzystywanych na zmianę w ciągu danego roku (ryc. 2). Na 23 żerowiska obserwowane tylko 3 były wspólnie wykorzystywane przez gniazdujące w pobliżu pary. W okresie poprzedzającym składanie jaj kraski wykorzystywały na ogół żerowiska znajdujące się w pobliżu miejsca lęgu. Natomiast w okresie późniejszym, aż do momentu odlotu żerowały przemiennie na terenach bardziej oddalonych. Pokarm dla młodych przynoszony był w całości. Podstawowym składnikiem pokarmu kraski były chrząszcze Coleoptera ssp. (tab. 6). W środkowym dorzeczu Pilicy pierwsze osobniki rozpoczynały migrację w połowie sierpnia. Najwcześniej odlatywały osobniki które nie podjęły lęgów, następnie ptaki młode i wreszcie pary lęgowe. Najpóźniejsze daty odlotów to 25-28 IX.

Słowa kluczowe

PL

ptaki; Coracias garrulus; legi ptakow; Puszcza Pilicka; Polska Srodkowa; rozrod zwierzat; kraska; ornitologia

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Ornithologica
• Rocznik: 1996
• Tom: 31
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.119-131, rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Sosnowski J

• Bardowskiego 4/24, 97-200 Tomaszow Maz.

autor

Chmielewski S

• Rnek 12, 05-640 Mogielnica, Poland

Bibliografia

• Aulak. W. 1989. Klucz do oznaczania gniazd ptaków lęgowych Polski. SGGW-WA. Warszawa.
• Cramp S. (eds.). 1985. The Birds of the Western Palearctic. IV. Oxford Univ. Press. Oxford.
• Creutz G. 1979. Die Entwiclung des Blaurackenbestandes in der DDR 1961 bis 1976. Falke. 26:222-230.
• Dementiev G. P., Gladkov N. A. 1951. [Birds of the Soviet Union.] Moskva.T. 1, pp 491-500.
• Dyrcz A., Grabiński W., Stawarczyk T., Witkowski J. 1991. [Birds of Silesia.] Wrocław. 290-291.
• England M. D. 1963. Studies of less familiar birds. Roller. 121. Brit. Birds. 56:58-62.
• Flux J. E. C., Flux M. M. 1992. Nature red in claw: how and why starlings kill each other. Notornis 39:293-300.
• Frisch O. 1966. Beitrag zur Ethologie der Blauracke. Z. Tierpsychol. 23:44-51.
• Glutz v. Blotzheim., Bauer K. 1980. Handbuch der Vogel Mitteleuropas. 9. Wiesbaden.
• Gotzman J., Jabłoński B. 1972. Gniazda naszych ptaków. Warszawa.
• Haensel J. 1966. Zur Ernahrungsbiologie der Blauracke nach Analysen von Gewollen und Nisthohleninhalten im Bezirk Frankfurt/O. Beitr. Vogelkde. 12:129-147.
• Heinroth O., Heinroth M. 1966. Die Vogel Mitteleuropas. T1. Leipzig, pp. 281-285.
• Howell A. B. 1943. Starlings and woodpeckers. Auk 60:90-91.
• Hudec K. (eds.). 1983. Fauna CSSR. Dil III/l. Academia. Praha.
• Kondracki J. 1981. Geografia fizyczna Polski. Warszawa.
• Krogulec J., Lewartowski Z. 1992. [Roller (Coracias garrulus). In: Głowaciński Z. (ed.). Polish Red Data Book of animals.]. Warszawa, pp. 210-212.
• Makatsch W. 1957. Ptak i gniazdo, jajo, pisklę. PWN. Warszawa.
• Malcevskij A. C., Pukinskij J., 1983. [Birds of the Leningrad province.]. LGU. T 3. pp. 440-444.
• Rydzewski W. 1949. [Compte rendu de l'activité de la Station pour l'Étude des Migrations des Oiseaux pour l'année 1938.] Acta orn. 4:1-113.
• Samwald O. 1995. Verbreitung und Bestand der Blauracke Coracias garrulus auf der giechischen Insel Kos (Dodekanes/Agais). Vogelvelt 116:327-330.
• Sokołowski J. 1972. Ptaki ziem polskich. T1. Warszawa, pp. 292-294.
• Stastny K., Randik A., Hudec K. 1987. [Atlas of the breeding birds of Czechoslovakia 1973/77.] Academia. Praha.
• Szczepski J. B. 1951. [Compte rendu de l'activité de la Station Ornithologique pour les l'années 1945-1948.] Acta orn. 4: 237- 272.
• Szijj J. 1958. Zur Nahrungsbiologie der Blauracke in Ungarn. Bonn, zool. Beitr. 9:25-39.
• Tomiałojć L. 1990. [The birds of Poland.] PWN. Warszawa.
• Wigsten H. 1955. The habits of the Roller on Faroe. Var Fagelv. 14: 21-45.
• Zerhusen P. A. 1992. European Starling — Eastern Bluebird nest site competition. IV. Sialia. 55: 71.