Stan zdrowotnosci polskiego ziemniaka i jej zagrozenia

• Autorzy: Sadowski C
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Jedną z głównych przyczyn niskich plonów ziemniaka w Polsce jest zdrowotność roślin. Wielu rolników, szczególnie uprawiających ziemniaki na własne potrzeby, wysadza przez wiele lat własny materiał sadzeniakowy, co jeszcze bardziej pogarsza sytuację. Wysadzanie przez kilka lat własnego materiału sadzeniakowego powoduje wzrost zawirusowania roślin, sięgające nawet do kilkudziesięciu procent. Plon z takich roślin zawsze będzie niski. O silnym zagrożeniu przez wirusy świadczą liczne dyskwalifikacje lub degradacje do niższego stopnia plantacji nasiennych, wynoszące w latach 1989-2001 od 14,9 do 43,1%. Z sadzeniakami mogą przenosić się także choroby bakteryjne i powodowane przez grzyby. Z chorób bakteryjnych w produkcji ziemniaka największe znaczenie mają: czarna nóżka, mokra zgnilizna bulw, parch zwykły ziemniaka. Podstawą zmniejszenia ryzyka chorób, niezależnie od kierunku produkcji są zdrowe sadzeniaki. Plony obniża także zgnilizna kiełków (Rhizoctonia solani). Szczególnie duże zagrożenie występuje w latach, kiedy panują niższe temperatury i duża wilgotność gleby w okresie wschodów. W okresie wegetacji dużym problemem jest zaraza ziemniaka (Phytophthora infestans). Straty plonu w Polsce w sprzyjających latach dla rozwoju choroby na plantacjach niechronionych mogą osiągać nawet 60-70% potencjalnego plonu. W ostatnich latach w Polsce nastąpił wzrost zapotrzebowania na bulwy bardzo wysokiej jakości, tak do bezpośredniej konsumpcji, jak i na potrzeby przetwórstwa spożywczego, co spowodowało wzrost znaczenia patogenów skórki bulw. Coraz większego znaczenia nabiera parch srebrzysty (Helminthosporium solani), który występuje w całym kraju ale w różnym nasileniu. Podczas przechowywania rozwijać się może sucha zgnilizna bulw ziemniaka (Fusarium spp.). Oddzielnym problemem jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób kwarantannowych, które mogą powodować straty zarówno bezpośrednie - obniżenie plonu, jak i pośrednie, wynikające z przepisów kwarantannowych (dyskwalifikacja polowa, zakaz uprawy ziemniaka, wstrzymanie eksportu, obrotu wewnętrznego). Z obiektów kwarantannowych do najgroźniejszych w warunkach Polski najgroźniejsze są bakterioza pierścienowa ziemniaka (Clacibacter michiganensis subsp. sepedonicus) i rak ziemniaka (Synchytrium endobioticum).

EN

One of the main reasons of low potato yields in Poland is plant health. Many farmers, particularly those growing potatoes for their own needs, plant the same material year by year, making the situation worse and worse. Such a procedure significantly increases the viral infections of plants. The yield obtained from such infected plants will be always low. Numerous disqualifications of seed plantations or the degradations to lower degree ranging in 1989-2001 from 14.9 to 43.1%, indicate strong threat by viruses. Seed tubers mag also be a source of bacterial and fungal origin diseases. The most dangerous are: the black leg, wet rot of tubers and common scab. Apart from production specialization the healthy seed tubers are the basis to reduce the risk of diseases. Sprout rot (Rhizoctonia solani) also decreases the yield. Extremely high threat occurs in the years of lower temperature and higher soil moisture content during germination. Potato blight (Phytophthora infestans) is a serious problem during the whole vegetation season. Losses of potato yield in Poland in the years favourable for disease development on unprotected plantations may achieve even 60-70% of potential yield. In the last years increased demand on the tubers of very high quality, both for direct consumption, and for industrial processing, resulted in higher importance of tuber peel pathogens. Silver scurf (Helminthosporium solani), occurring at various intensity, becomes more and more important in Poland. Dry rot of the tubers (Fusarium spp.) may also develop during storage. Separate problem is connected with preventing the expansion of quarantine diseases that may cause loses, both direct - lower yield, and indirect - resulting from quarantine regulations - such as field disqualification, prohibition of potato cultivation, ban of the export and local turnover. Under Polish climatic conditions the most dangerous quarantine objects are ring rot of potato (Clacibacter michiganensis subsp. sepedonicus) and potato canker (Synchytrium endobioticum).

Słowa kluczowe

PL

choroby kwarantannowe; rak ziemniaka; zgnilizna kielkow; zdrowotnosc roslin; Rhizoctonia solani; odmiany roslin; parch srebrzysty; sucha zgnilizna bulw ziemniaka; choroby roslin; bakterioza pierscieniowa ziemniaka; zaraza ziemniaka; Helminthosporium solani; ziemniaki; Phytophthora infestans; Synchytrium endobioticum; Clavibacter michiganensis ssp.sepedonicus; Fusarium

EN

quarantine disease; potato wart; sprout rot; plant health; Rhizoctonia solani; plant cultivar; silver scurf; tuber dry rot; plant disease; bacterial ring rot; late blight; Helminthosporium solani; potato; Phytophthora infestans; Synchytrium endobioticum; Clavibacter michiganensis ssp.sepedonicus; Fusarium

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2006
• Tom: 511
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.37-51,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Sadowski C

• |Katedra Fitopatologii, Akademia Techniczno-Rolnicza, ul.Kordeckiego 20, 85-225 Bydgoszcz

Bibliografia

• Bain R.A., Perombelon Mcm.L., Nachmias A. 1990. Blackleg development and tuber yield in reaction of Ervinia carotovora subsp. atroseptica on seed tubers. Plant Pathology 39: 125-133.
• Coboru 2005. Lista Opisowa Odmian, Rośliny Rolnicze. Cz. II. Słupia Wielka: 15-16.
• Cwalina-Ambroziak B., Wróbel E. 2004. Rozwój ważniejszych chorób na bulwach ziemniaka w zależności od niektórych czynników agrotechnicznych. Konf. „Nasiennictwo i ochrona ziemniaka”, Kołobrzeg 4-5 III 2004, IHAR w Radzikowie, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie: 99-102.
• Fiedorow Z., Gołębniak B., Weber Z. 2004. Choroby roślin rolniczych. Wydawn. AR w Poznaniu: 68-99.
• Kapsa J. 2001. Zaraza (Phytophthora infestans /Mont./ de Bary) występująca na łodygach ziemniaka. IHAR Radzików, Monografie i Rozprawy Naukowe 11: 108.
• Kapsa J. 2004. Zmiany stanu zagrożenia i ochrony plantacji ziemniaka przed zarazą (Phytophthora infestans) w Polsce na tle krajów europejskich. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 44(1): 129-137.
• Kapsa J., Kraska A. 2005. Ogólnopolski, internetowy system monitorowania występowania zarazy na plantacjach ziemniaka. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 45(1): 218-226.
• Kostiw M. 2004. Ochrona plantacji nasiennych ziemniaka w Polsce w świetle zmieniających się uwarunkowań przyrodniczych i biologicznych. Prog. Plant. Protection/Post. Ochr. Roślin 44(1): 158-166.
• Kurzawińska H. 1989a. Wpływ niektórych czynników agrotechnicznych na porażenie bulw wybranych odmian ziemniaka przez Helminthosporium solani (Dur., Mont). Zesz. Nauk. ATR 159(28): 63-74.
• Kurzawińska H. 1989b. Wpływ trzech terminów sadzenia i czterech poziomów nawożenia azotowego na porażenie bulw wybranych odmian ziemniaka przez Helminthosporium solani (Dur. et Mont). Zesz. Nauk. AR w Krakowie, Ogrodnictwo 18:127-136.
• Lebecka R. 2005. Choroby bakteryjne ziemniaka. Konf. „Nasiennictwo i ochrona ziemniaka” Kołobrzeg 10—11 III: 40-43.
• Lenc L., Sadowski Cz., Nowacki W. 2006. Wpływ podkiełkowywania sadzeniaków na występowanie parcha zwykłego (Streptomyces scabies) i suchej zgnilizny bulw (Fusarium spp.) sześciu odmian ziemniaka uprawianego systemem ekologicznym. Zesz. Probl. Post Nauk Rol. 511: 337-405.
• Lutomirska B., Szutkowska M. 2004. Wpływ gleby i niektórych zabiegów agrotechnicznych na porażenie bulw ziemniaka parchem srebrzystym (Helminthosporium solani Dur. et Mont.). Prog. Plant. Protection/Post. Ochr. Roślin 44(2): 918-923.
• Lutomirska B, Szutkowska M. 2005. Wpływ gleby i nawadniania ziemniaka na porażenie bulw przez Rhizoctonia solani (Kuhn). Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 45(2): 865-868.
• Nelson G.A. 1985. Survival of Corynebacterium sepedonicum in potato stems and on surfaces held AT freezing and above freezing temperatures. Am. Potato J.: 23-28.
• Nowacki W. 2005. Stopień chemizacji w technologii uprawy ziemniaka w Polsce. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 45(1): 317-324.
• Osowski J., Bernat E. 2005. Problem parcha srebrzystego na odmianach ziemniaka zarejestrowanych w Polsce. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 45(1): 336-342.
• Pastuszewska T. 1996. Bakterioza pierścieniowa ziemniaka. Konf. „Ochrona ziemniaka”, Mielno 1-2 IV 1996, Instytut Ziemniaka Bonin: 63-65.
• Sadowski W. 2001. Wpływ przyoranych międzyplonów na występowanie bulw ospowatych i porażonych parchem zwykłym. Konf. „Ochrona ziemniaka”, Kołobrzeg 19-20 IV 2001, IHAR Oddział w Boninie: 77-80.
• Sadowski Cz., Klepin J., Baturo A., Lenc L. 2002a. Zdrowotność bulw i kiełków ziemniaka uprawianego w systemie ekologicznym i konwencjonalnym. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 489: 95-102.
• Sadowski Cz., Lenc. L., Korpal W., Kawalec A. 2002b. Health status of tubers of potato cultivated under organic and integrated conditions. Instytut Ochrony Środowiska, Monografia „Obieg pierwiastków w przyrodzie” t. II: 682-686.
• Sadowski Cz., Pańka D., Lenc L. 2004. Porównanie zdrowotności bulw i kiełków wybranych odmian ziemniaka uprawianych w systemie ekologicznym. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 500: 373-381.
• Sadowski Cz., Peszek J., Rzekanowski Cz., Sobkowiak S. 1996. Effect of irrigation and different nitrogen fertilization rates on the occurrence of Streptomyces scabies on potato cultivated on very light soil. Plant Breeding and Seed Sci. 40(1-2): 45-49.
• Stakman E.C., Harrar J.G. 1963. Podstawy patologii roślin. PWRiL Warszawa: 641 ss.
• Sujkowski L.S. 1992. Zmienność wirulencji i agresywności u grzyba Phytophthora infestans (Mont) de Bary w stosunku do ziemniaka. Instytut Ziemniaka, Rozpr. habilit.: 1-56.
• Stefan K., Pastuszewska T., Malinowska E., Junosza-Kisielewska I., Lubiewska E. 2000. Problematyka agrofagów kwarantannowych w uprawie ziemniaka. Konf. „Ochrona ziemniaka”, IHAR, Kołobrzeg 4-5 IV 2000: 51—53.
• Weber Z., Liu P., Hylak B., Nowacka K. 1998. Porażenie bulw kiełków ziemniaka przez Phtophthora infestans (Mont) de Bary. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 38(1): 50-55.
• Weber Z. 1976. Wpływ przedplonu i innych czynników na występowanie rizoktoniozy ziemniaka (Rhizoctonia solani K.). Rocz. Nauk. Roln. Seria E 6(2): 45-65.
• Wojtowicz A., Głowacki G., Bubniewicz P. 2005. Ocena skuteczności zwalczania Phytophthora infestans według zaleceń sformułowanych za pomocą programów Simphyt i Negfry. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 45(2): 1205-1210.
• Tsror L., Peretz-Alon I. 2002. Reduction of silver scurf on potatoes by pre- and post-storage treatment of seed tubers with imazalil. Am. J. Potato Res. 79: 33-37.
• Zarzycka H. 2000. Oospory - nowe potencjalne źródło infekcji pierwotnej Phytophthora infestans - jako zagrożenie upraw ziemniaka przez zarazę. Konf. „Ochrona ziemniaka” IHAR, Kołobrzeg 4-5 IV 2000: 41-44.
• Zarzycka H., Sobkowiak S. 1997a. Ocena zmian zachodzących w polskiej populacji Phytophthora infestans (Mont.) de Bary. Biul. Inst. Ziemn. 48: 125-135.
• Zarzycka H., Sobkowiak S. 1997b. Zagrożenie upraw ziemniaka przez zarazę ziemniaka w świetle zmian zachodzących w polskiej populacji Phytophthora infestans. Progr. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 37: 172-178.