Bioekonomiczne aspekty trwalego rozwoju gospodarstw rolnych na obszarach wrazliwych

• Autorzy: Czarnecki A , Lewandowska-Czarnecka A
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań wykonanych w 5 gospodarstwach dysponujących gruntami narażonymi na erozje, względnie okresowe podtopienia, o profilu mieszanym roślinno-hodowlanym, znajdujących się na terenie gminy Grodziczno (województwo warmińsko-mazurskie). Każde z gospodarstw było traktowane jako biosystem, w którym rolnik osiąga cel ekonomiczny nakierowując odpowiednio naturalne właściwości i procesy w ekosystemie poprzez nakład środków i pracy. W badaniach gospodarstw wykorzystano konceptualny model bioekonomiczny systemu odwzorowujący etapy procesu transformacji nakładów w produktywność roślinną i zwierzęcą w całym gospodarstwie zaś dla wyliczenia przepływów transformowanej materii zaprojektowano kalkulator. Analizowano decyzje podejmowane przez rolników, przekładające się na wybór i przeznaczenia upraw roślinnych oraz wielkość nakładu na produkcję w kontekście środowiskowych i ekonomicznych rezultatów. Mimo różnego podejścia do planu produkcji wykorzystania zasobów, trzy spośród 5 gospodarstw osiągnęły podobne wskaźniki ekonomiczne względem zainwestowanych nakładów, jedno gospodarstwo (nr 2) wyróżniało się wysokim przychodem i jedno przychodem niskim (nr 1). Eksternalizacja produkcji poprzez obciążanie zlewni niezagospodarowanym azotem była proporcjonalna do efektów ekonomicznych, mimo różnic w nakładzie na poszczególne elementy produkcji. Energetyczna wydajność gospodarowania wykazała, że nakłady energii pochodzącej z nieodnawialnych źródeł jest względnie stała. Prawdopodobnie wszyscy rolnicy gospodarują oszczędnie energią. Wykazano natomiast wyraźną różnicę pomiędzy gospodarstwami, gdy chodzi o korzystanie z energii pochodzącej z odnawialnych zasobów. Te różnice prawdopodobnie są związane z dostępem i ceną surowca (biomasa) na lokalnym rynku. W postaci dostępnej nie mogą zastąpić paliw, natomiast mogą wpływać na standard życia rodzin rolników. W 3 gospodarstwach jest możliwość produkowania biomasy na własne potrzeby. Biomasa produkowana ekstensywnie może zagospodarowywać nadmiar uwolnionych biogenów, poprawiając wizerunek gospodarstwa, które z uwagi na potrzeby rolników prawdopodobnie utrzymywać będą mieszany charakter produkcji.

EN

One of important aspects of sustainable agriculture is related to management of natural resources. Main goal of management is to prevent productivity and protect landscape against externalization their effects. It should become a strategic goal transferable on operation planning. For implementing decision there is a need to build a linkage between ecological and economics information. To make it useful for farmers, a simple bioeconomic model was proposed. This paper shows the use of a model for making analysis by farmers in view of ecosystem processes and economic output as a base to make corrects for farms plan for next years. The same calculator as used in 5 farms differently managing on fragile land, all situated on the edge between moraine and the river valley in gmina Grodziczno (warmińsko-mazurskie voivodship). Each farm was treated as a biosystem where farmers achieve economic outcomes by input that influence natural features and processes in ecosystem. Investigated processes are energy and matter flow into farms, which is obviously initiated by sun energy. Farm interest and basic pools and function expressed conceptual model, where some stages of transformation of inputs to plants biomass and animals outputs is presented. Analyses show strict connection between environmental results and economic outputs. The common assumption was linking biomass with livestock production. That way formers intensified their production. Nevertheless with different plan production and apply for natural resources, three among five farms have achieved similar economic indicators, only one achieved outstanding high income (nr 2) and one farm - low income (nr 1). Externalisation of production by overpressure catchments by non-used nitrogen was proportional to achieved economic outcomes although took place differences in inputs for production. Considering socio-economic factors, in that farmer’s family, the main character of farming will remain. However results showed that the externalized effect on landscape would be substantially reduced by combining operating fertilizers by adequate proportion of mineral and artificial elements while retain economical outputs. Energetic efficiency of farming is quite good. Consumption of energy from non renewable source is relatively constant. There are significant differences between farms in using energy from renewable resources. It is probably related to access to that source and prices on local market. So it can be expected that further growth of biomass is possible. More strictly connections with forest sector which provides biomass would contribute substantially to reducing consumption of non renewable energy at this local scale.

Słowa kluczowe

PL

gospodarstwa rolne; aspekty bioekonomiczne; obszary szczegolnego narazenia; model badawczy; rozwoj gospodarstwa

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2005
• Tom: 507
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.89-98,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Czarnecki A

• Instytut Ekologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Mikolaja Kopernika, ul.Gagarina 9, 87-100 Torun

autor

Lewandowska-Czarnecka A

• Instytut Ekologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Mikolaja Kopernika, ul.Gagarina 9, 87-100 Torun

Bibliografia

• Bednarek A. 1998. Ekologizacja zarządzania rolnictwem w warunkach ekorozwoju, w: Sterowanie ekorozwojem, t. III. Regionalne i gospodarcze aspekty ekorozwoju. Wydawn. Politechniki Białostockiej, Białystok: 334 ss.
• Bosch H., Gitari J.N., Ogaro V.N., Maobe S., Vlaming J. 1998. Monitoring nutrient flows and economic performance in African farming systems (NUTMON), III. Monitoring nutrient flows and balances in three districts in Kenya. Agriculture, Ecosystems and Environment 71: 63-80.
• Dziadowiec H., Jonczak J., Czarnecki A., Kejna M. 2003. Wieloletnie zmiany zawartości węgla organicznego w poziomie próchnicznym gleb intensywnie użytkowanych rolniczo, w: Funkcjonowanie i monitoring geoekosystemów Polski ze szczególnym uwzględnieniem zjawisk ekstremalnych. Biblioteka ZŚMP, Poznań: 166-172.
• Hülsbergen K.J., Feil B., Biermann S., Rathke G.W., Kalk W.D., Diepenbrock W. 2001. A method of energy balancing in crop production and its application in long-term fertilizer trial. Agriculture, Ecosystems and Environment 86: 303-321.
• Koeijer T.J., Wossink G.A.A., Ittersum M.K., Struik P.C., Renkema J.A. 1999.
• A conceptual model for analysing input-output coefficients in arable farming systems: from diagnosis towards design. Agricultural System 61: 33-44.
• Kondracki J. 1998. Geografia regionalna Polski. Wydaw. Nauk. PWN Warszawa: 440 ss.
• Majewski E. 1996. Doświadczenia i wnioski z pilotowego programu wdrożenia Integrowanej Produkcji, w: Integrowana Produkcja w Polsce i w wybranych krajach europejskich, Warszawa: 65-75.
• Pacini C., Wossink A., Giesen G., Vazzana C., Huirne R. 2003. Evaluation of sustainability of organic, integrated and conventional farming systems: a farm and field- scale analysis. Agriculture, Ecosystems and Environment 95: 273-288.
• Saysel A.K., Barlas Y., Yenigun O. 2002. Environmental sustainability in an agricultural development project: a system dynamics approach. J. of Environmental Management 64: 247-260.
• Tellarini V., Caporali F. 2000. An input/output methodology to evaluate farms as sustainable agroecosystems: an application of indicators to farms in central Italy. Agriculture, Ecosystems and Environment 77: 111-123.
• Webster J.P.G. 1997. Assessing the economic consequences of sustainability in agriculture. Agriculture, Ecosystems and Environment 64: 95-102.
• Wiren-Lehr S. 2001. Sustainability in agriculture - an evaluation of principal goal- oriented concepts to close the gap between theory and practice. Agriculture, Ecosystems & Environment 84: 115-129.