Stromatoporoid morphology in the Devonian of the Holy Cross Mountains, Poland

• Autorzy: Luczynski P

Warianty tytułu

PL

Morfplogia stromatoporoidow z dewonu Gor Swietokrzyskich

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Stromatoporoids have been measured in three Upper Devonian localities in the Holy Cross Mountains: Karwów, Kadzielnia and Sitkówka-Kowala quaries. Quantitative analysis of the measurements demonstrated several differences, that have been interpreted in terms of ecological variations between the localities. Rate of deposition is proposed to be of special importance in controlling the stromatoporoid morphology. Deposits exposed in Kadzielnia and Karwów quarries represent an environment with periodically accelerating deposition and water turbidity, where low domical individuals with a ragged surface and non-enveloping arrangement of latilaminae constitute the most numerous group of stromatoporoids. The deposits outcropping in Sitkówka-Kowala quarry, formed in a calm setting with low deposition rate, are charactenzed by following stromatoporoid features: usually extended domical or bulbous shape, smooth surface and an enveloping arrangement of latilaminae. The similarity of stomatoporoid assemblages from Karwów and Kadzielnia confirmed, that dolomites exposed in the Karwów quarry represent Kadzielnia-type reef-mound deposits.

PL

Przeprowadzona ilościowa analiza pomiarów wykazała wiele różnic pomiędzy poszczęgólnymi stanowiskami, które zostały zinterpretowane w świetle zmienności panujących warunków paleoekologicznych. Za czynniki szczególnie silnie wpływające na morfomeryczne cechy stromatoporoidów zostały uznane tempo depozycji i dynamika wód. Nieuławicone wapienie stromatoporoidowo-koralowcowe odsłanianjące się w Karwowie i Kadzielni reprezenfują fację kopców rafowych powstających w środowisku o okresowo wzrastających tempie depozycji i dynamice wód. Zespół stromatoporoidów jest tu zdominowany przez osobniki niskokopułowe o postrzępionej powierzchni i i nieoblekającym ułożeniu latylamin. Skały odsłaniające się w kamieniołomie Sitkówka-Kowala reprezentują płytkowodne facje powstające w środowisku ławicy. Tam, w spokojnych wodach i przy niskim tempie depozycji, charakterystycznymi cechami stromatoporoidów były: kształt bardzo wysokokopułowy bądź bulwiasty, gładka powierzchnia i oblekające ułożenie latylamin. Podobieństwo zespołów stromatoporoidów z Karwowa i z Kadzielni potwierdza tezę, że dolomity odsłaniające się w kamieniołomie w Karwowie reptezentują osady kopca mutowego typu kadzielniańskiego.

Słowa kluczowe

PL

fauna kopalna; gorny dewon; ksztalt; osady kopca mulowego; kopce mulowe; stromatoporoidy; Polska; Gory Swietokrzyskie; wapienie stromatoporoidowo-koralowcowe; latylaminy; kopce rafowe; morfologia; dynamika wod; paleontologia; dewon; kamieniolomy

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1998
• Tom: 43
• Numer: 4
• Opis fizyczny: s.653-663,tab.,rys.,map.,bibliogr.

Twórcy

autor

Luczynski P

• Instytut Geologii Podstawowe, jUniwersytet Warszawski, ul.Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

Bibliografia

• Abbott, B.M. 1973. Terminology of stromatoporoid shapes. - Journal of Paleontology 47, 805-806.
• Abbott, B.M. 1976. Origin and Evolution of Bioherms in Wenlock Limestone (Silurian) of Shropshire, England. - American Association of Petroleurn Geologists Bulletin 60, 2217-2127.
• Broadhurst, F.M. 1966. Growth forms of stromatoporoids in the Silurian of southern Norway. - Norsk Geologisk Tidsskrift 46, 401-404.
• Fischbuch, N.R. 1968. Stratigraphy of Devonian Swan Hills Reef complexes of central Alberta. - Bulletin of Canadian Petroleum Geology 16, 446-587.
• Godefroid, J. & Racki, G. 1990. Frasnian gypidulid brachiopods from the Holy Cross Mountains (Poland). Comparative stratigraphic analysis with the Dinant Synclinorium (Belgium). - Bulletin de l'Instint Royal des Sciences Naturelles de Belgique, Sciences de laTerre 60, 43-74.
• Hoffman, A. & Paszkowski, M. 1992. Mikrobialne budowle organiczne górnego dewonu w synklinie kieleckiej. - Przegląd Geologiczny 10, 606-607.
• James, N.P. & Macintyre, I.G. 1985. Reffs: Zonation, depositional facies, and diagenesis. In: J.E. Warme & W.K. Shanley (eds), Carbonate Depositional Environments. Modern and Ancient. - Colorado School of Mines Quaterly 80, 1-68.
• James, N.P. & Bourque, P.A. 1992. Reefs and mounds. In: R. Walker & N.P. James (eds), Facies Models, Response to Sea Level Change, 323-347. Geological Associacion of Canada Reprints.
• Kapp, U.S. 1974. Mode of growth of middle Chazyan (Ordovician) stromatoporoids, Vermont. - Journal of Paleontology 4, 1235-1240.
• Kaźmierczak, J. 1971. Morphogenesis and systematics of the Devonian Stromatoporoidea from the. Holy Cross Mountains, Poland. - Palaeontologia Polonica 26, 1-146.
• Kaźmierczak, J. 1976. Cyanophycean nature of stromatoporoids. - Nature 264, 49-51.
• Kaźmierczak, J. 1980. Stromatoporoid stromatolites: new insight into evolution of cyanobacteria. - Acta Palaeontologica Poloni a 25, 243-251.
• Kaźmierczak, J. & Kempe, S. 1990. Modern cyanobacterial analogs of Paleozoic stromatoporoids. - Science 250, 1244-1248.
• Kershaw, S. 1981. Stromatoporoid growth form and taxonomy in a Silurian biostrome, Gotland. - Journal of Paleontology 55, 1284-1295.
• Kershaw, S. 1984. Patterns of stromatoporoid growth in level - bottom environments. - Palaeontology 27, 113-130.
• Kershaw, S. 1987. Stromatoporoid - coral intergrowths in a Silurian biostrome. - Lethaia 20, 371-382.
• Kershaw, S. 1990. Stromatoporoid palaeobiology and taphonomy in a Silurian biostrome on Gotland, Sweden. - Palaeontology 33, 681-705.
• Kershaw, S. 1998. The applications of stromatoporoid palaeobiology in palaeoenvironmental analysis. - Palaeontology 41, 509-544.
• Kershaw, S. & Riding, R. 1978. Parameterization of stromatoporoid shape. - Lethaia 11, 233-242.
• Kobluk, D.R. 1975. Stromatoporoid paleoecology of the south-east margin of the Miette carbonate complex, Jasper Park, Alberta. - Bulletin of Canadian Petroleum Geology 23, 224-277.
• Kobluk, D.R. 1978. Reef stromatoporoid morphologies as dynamic populations: application of field data to a model and the reconstruction of an Upper Devonian reef. - Bulletin of Canadian Petroleum Geology 26, 218-236.
• Königshof, P., Gewehr, B., Kordner, L., Wehrmann, A., Braun, R., & Zankl, H. 1991. Stromatoporen - Morphotypen aus einem zentralen Riffbereich (Mitteldevon) in der südwestlichen Lahnmulde. - Geologica et Palaeontologica 25, 19-35.
• Łuczyński, P. 1995. Dewon okolic Tudorowa, Góry Świętokrzyskie. Unpublished M. Sc. Thesis, Faculty of Geology, the University of Warsaw.
• Łuczyński, P. 1998. Stromatoporoid morphology as an environmental indicator (in Polish with English summary). - Przegląd Geologiczny 46, 617-621.
• Machel, H.G. & Hunter, I.G. 1994. Facies models for Middle to Late Devonian shallow-marine carbonates with comparison to modern reefs: A guide for facies analysis. - Facies 30, 155-176.
• Meyer, F.O. 1981. Stromatoporoid growth rhytms and rates. - Science 213, 894-895.
• Narkiewicz, M. 1988. Turning points in sedimentary development in the Late Devonian in southern Poland. - Canadian Society of Petroleum Geologists Memoir 14, 619-635.
• Narkiewicz, M. & Olkowicz-Paprocka I. 1983. Stratygrafia dewońskich utworów węglanowych wschodniej części Gór Świętokrzyskich. - Kwartalnik Geologiczny 27, 225-256.
• Narkiewicz, M., Racki, G., & Wrzołek, T. 1990. Litostratygrafia dewońskiej serii stromatoporoidowo-koralowcowej w Górach Świętokrzyskich. - Kwartalnik Geologiczny 34, 433-456.
• Racki, G. 1992. Evolution of the bank to reef complex in the Devonian of the Holy Cross Mountains. - Acta Paleontologica Polonica 37, 87-182.
• Samsonowicz, J. 1917. Materiały do geologii Gór Swiętokrzyskich. Utwory dewońskie wschodniej części Gór Świętokrzyskich. - Prace Towarzystwa Naukowego Warszawskiego 20, 1-69.
• Samsonowicz, J. 1934. Objaśnienia arkusza Opatów ogólnej mapy geologicznej Polski w skali 1:100000. Wydawnictwa Państwowego Instytutu Geologicznego, Warszawa.
• Stearn, C.W. 1975. The Stromatoporoid animal. - Lethaia 8, 89-101.
• Stearn, C.W. 1980. Classification of the Paleozoic stromatoporoids. - Joumal of Paleontology 54, 881-903.
• Stearn, C.W. 1982. The shapes of Paleozoic and modern reef-builders: a critical review. - Paleobiology 8, 228-241.
• Stearn, C.w. 1993. Revision of the order Stromatoporida. - Palneontology 36, 1-21.
• Stearn, C.W. & Pickett, J.W. 1994. The stromatoporoid animal revisited: Building the skeleton. - Lethaia 27, 1-10.
• Swan, A.R.H. & Kershaw, S. 1994. A computer model for skeletal growth of stromatoporoids. - Paleontology 37, 409-423.
• Szulczewski, M. 1971 . Upper Devonian conodonts, stratigraphy and facial development in the Holy Cross Mts. - Acta Geologica Polonica 21, 1-129.
• Szulczewski, M. 1981. Dewon środkowy i górny zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Przewodnik LIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 68-81. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Szulczewski, M. & Racki, G. 1981. Early Frasnian bioherms in the Holy Cross Mts. - Acta Geologica Polonica 31, 147-162.
• Wood, R.A. 1990. Reef-buildings ponges. - American Scientist 78, 131-156.