EN
The paper presents the most significant results of a five-year research project aimed at examining the aggregate water stability of the main types, kinds, and genera of Polish soils. The investigations included 55 soils representing the main soil textures in Poland. Soil aggregates of a structure, compactness and moisture found in natural conditions were analysed as well the aggregates that were moulded in the lab at controlled conditions of compaction and moisture according to procedures elaborated earlier [3]. Detailed investigations focused on 1 cm³ cylindrical aggregates cut out from natural soils and from soils artificially prepared. The stability of soil aggregates in dynamic and static action of water was analysed and the measurements of a secondary aggregation following that analysis were performed. It was found that soil aggregate resistance to dynamic and static action of water depends, above all, on the soil mechanical composition, mainly on the content of clay fraction. Sometimes a significant effect is also exerted by the content of silt and sand fractions as well as the content of humus. Differences between the aggregates of sandy and clay soils can reach the relation of 1:1000. The resistance of moist aggregates appeared to be several dozen times higher than that of air-dry aggregates. Water stability of soil aggregates also depends on the degree of their compactness. For structure assessment secondary aggregation also seems to be a very important feature as well as the state of a high and relatively stable porosity.
PL
W pracy przedstawiono najistotniejsze wyniki pięcioletnich badań wodoodpomości struktury agregatowej najważniejszych typów, rodzajów i gatunków gleb Polski. Analizowano agregaty glebowe o strukturze, zagęszczeniu i wilgotności naturalnej oraz agregaty o strukturze, zagęszczeniu i wilgotności kształtowanej oraz ściśle kontrolowanej w warunkach laboratoryjnych. Badania 55 reprezentatywnych gleb z różnych rejonów Polski przeprowadzono wg metodyki opracowanej i opublikowanej przez autorów [3]. Obiektem badań były agregaty wycinane z gleb o strukturze naturalnej i modelowanej, o objętości 1 cm³. Analizowano odporność agregatów glebowych na dynamiczne i statyczne działanie wody, a także agregację wtórną, powstałą po dynamicznym i statycznym działaniu wody. Stwierdzono, że odporność agregatów glebowych na dynamiczne działanie wody zależy przede wszystkim od składu mechanicznego gleby, głównie od frakcji iłowej. Istotny wpływ wywiera niekiedy zawartość pyłu i piasku, a także próchnica. Różnice pomiędzy agregatami z gleb piaszczystych i ilastych mogą osiągnąć relacje jak 1:1000. Odporność agregatów wilgotnych okazała się od kilku do kilkudziesięciu razy wyższa niż agregatów powietrznie suchych. Wodoodpomość agregatów zależy również od stopnia ich zagęszczenia. Dla oceny struktury gleby ważną właściwością jest także jej agregacja wtórna, przede wszystkim jednak stan wysokiej, względnie trwałej porowatości.