Tradycyjne i nowoczesne metody wykorzystywane w filogenezie i ochronie pszczół środkowoeuropejskich w Polsce

• Autorzy: Madras-Majewska B. , Skonieczna L.

Warianty tytułu

EN

Traditional and modern methods used in phylogenesis and protection of native middle-European bee in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

In Poland, as in the whole world, there is a growing risk of extinction of the honeybee, especially the subspecies of the native middle-European bee. The main factors for the disappearance of native bee lines are environmental degradation, diseases and pathogens, as well as the introduction of imported queen bees of other breeds into domestic breeding. In this situation, it is particularly important to protect the genetic resources of native bees, which currently live in small areas covered by protection programs. The aim of this work is to review the possibilities offered by morphological and genetic examinations in the conservation breeding of native honey bee lines. It was found that the implementation of programs for the protection of native middle-European bees should be continued because of the growing risk of losing or diluting the valuable gene pool of native bees. Only the combination of phenotypic analysis and analysis based on DNA markers can effectively contribute to the protection of the native middle-European bee.

Słowa kluczowe

PL

Polska; pszczoly; pszczola srodkowoeuropejska; ochrona pszczol; ochrona zasobow genetycznych; program ochrony zasobow genowych; markery DNA; Apis mellifera mellifera; charakterystyka; filogeneza; badania morfologiczne; badania genetyczne

• Wydawca: -
• Czasopismo: Medycyna Weterynaryjna
• Rocznik: 2018
• Tom: 74
• Numer: 10
• Opis fizyczny: s.615-625,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Madras-Majewska B.

• Pracownia Pszczelnictwa, Wydział Nauk o Zwierzętach, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, ul.Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa

autor

Skonieczna L.

• Pracownia Pszczelnictwa, Wydział Nauk o Zwierzętach, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, ul.Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa

Bibliografia

• Alpatov W. W.: Biometrical studies on variation and races of the honey bee (Apis mellifera L.). Quarterly Review Biology 1929, 4, 1-58.
• Alpatov W. W.: Porody miedonosnoj pczeły i ich ispolzowanije w sielskom chozjajstwie. Sredi Prirodi 1948, 4, 1-70.
• Alpatov W. W.: Some data on the comparative biologie of differentvbee races. Bee World 1932, 13, 12, 138-139.
• Alpatov W. W.: Über der Verkleinerung der Rüsellänge der Honigbiene von Süden nach Norden hin. Zoologischer Anzeiger 1925, 65, 103-111.
• Arias M. C., Sheppard W. S.: Molecular phylogenetics of honey bee subspecies (Apis mellifera L.) inferred from mitochondrial DNA sequence. Mol. Phylogen. Evol. 1996, 5, 557-566.
• Arias M. C., Sheppard W. S.: Phylogenetic relationships of honey bees (Hymenoptera: Apinae: Apini) inferred from nuclear and mitochondrial DNA sequence data. Mol. Phylogen. and Evol. 2005, 37, 25-35.
• Banaszak J., Czechowska W., Czechowski W., Garbarczyk H., Sawoniewicz J., Wiśniowski B.: Wiad. Entomol. 2000, 18, 177-211.
• Behura S. K.: Analysis of nuclear copies of mitochondrial sequences in honey bee (Apis mellifera) genome. Mol. Biol. Evol. 2007, 24, 1492-1505.
• Bornus L., Bobrzecki J., Bojarczuk Cz., Gromisz M., Kalinowski J., Król A., Nowakowski J., Ostrowska W., Woźnica J., Zaremba J.: Przydatność użytkowa mieszańców międzyrasowych pszczoły miodnej w warunkach przyrodniczych Polski. Pszczel. Zesz. Nauk. 1974, 18, 1-51.
• Bornus L., Demianowicz A., Gromisz M.: Morfometryczne badania krajowej pszczoły miodnej. Pszczel. Zesz. Nauk. 1966, 10, 1-46.
• Bornus L., Gromisz M.: Matematyczne modele populacji pszczół różnych ras. Pszczel. Zesz. Nauk. 1969, 13, 73-83.
• Bornus L., Gromisz M.: Zależność wielkości pszczoły od szerokości geograficznej. Pszczel. Zesz. Nauk. 1963, 7, 49-61.
• Bouga M., Alaux C., Bieńkowska M., Büchler R., Carreck N. L., Cauia E., Chlebo R., Dahle B., Dall’Olio R., De la Rúa P., Gregorc A., Ivanova E., Kence A., Kence M., Kezic N., Kiprijanovska H., Kozmus P., Per Kryger P., Le Conte Y., Lodesani M., Murilhas A. M., Siceanu A., Soland G., Uzunov A., Wilde J.: A review of methods for discrimination of honey bee populations as applied to European beekeeping. J. Apicult. Res. 2011, 50, 51-84.
• Bouga M., Kilias G., Harizanis P. C., Papasotiropoulos V., Alahiotis S.: Allozyme variability and phylogenetic relationships in honey bee (Hymenoptera: Apidae: Apis mellifera) populations from Greece and Cyprus. Biochem. Gen. 2005, 43, 471-483.
• Brown M. J. F., I Paxton R. J.: The conservation of bees: a global perspective. Apidologie 2009, 40, 410-416.
• Buttel-Reepen H.: Apistica. Beträge zur Systematik, Biologie, sowie zur geschlichtichen und geogrsphischen Verbereitung der Honigbiene (Apis mellifica L.), ihrer Varrietäten und der überigen Apis-Arten. Mitteilungen aus dem Zoologischen Museum in Berlin 1906, 3, 114-201.
• Büchler R., Costa C., Hatjina F., Andonov S., Meixner M. D., Le Conte Y., Uzunov A., Berg S., Bienkowska M., Bouga M., Drazic M., Dyrba W., Kryger P., Panasiuk B., Pechhacker H., Petrov P., Kezić N., Korpela S., Wilde J.: The influence of genetic origin and its interaction with environmental effects on the survival of Apis mellifera L. colonies in Europe. J. Apicult. Res. 2014, 53, 205-214.
• Cornuet J.-M., Fresnaye J., Tassencourt L.: Discrimination et classification de populations d’abeilles a partir de caractéres biométriques. Apidologie 1975, 6, 145-187.
• Cornuet J.-M., Garneeilles Cry L., Solignac M.: Putative origin of the intergenic region between COI-COII of Apis mellifera L. mitochondrial DNA. Genetics 1991, 128, 2, 393-403.
• Daly H. V., Hoelmer K., NormanP., Allen T.: Computer-assisted measurement and identification of honey bees (Hymenoptera: Apidae). Annals Entomol. Soc. Am. 1982, 75, 591-594.
• Demianowicz A.: Systematyka pszczół. Hodowla pszczół. PWRIL, Warszawa 1974, s. 43-51.
• Demianowicz A., Gromisz M.: Morfologia pszczoły. Pszczelnictwo. Wyd. Promoc. Albatros, Szczecin 1998, s. 111-141.
• Diniz-Filho J. A. F., Fuchs S., Arias M. K.: Phylogeographical autocorrelation ofphenotypic evolution in honey bees (Apis mellifera L.). Heredity 83, 6, 671-680.
• Čermak K., Kašpar F.: A metod of classifying honey bee races by their body characters. Pszczel. Zesz. Nauk. 2000, 44, 81-86.
• Engel M. S.: The taxonomy of recent and fossil Honey Bees (Hymenoptera: Apidae; Apis). J. Hymenoptera Res. 1999, 8, 165-196.
• Estoup A., Garnery L., Solignac M., Cornuet J.-M.: Microsatellite variation in honey bee (Apis mellifera L.) populations: hierarchical genetic structure and test of the infinite allele and stepwise mutation models. Genetics 1995, 140, 2, 679-695.
• Franck P., Garnery L., Celebrano G., Solignac M., Cornuet J.-M.: Hybrid origins of honeybees from Italy (Apis mellifera ligustica) and Sicily (Apis m. sicula). Mol. Ecology 2000, 9, 907-921.
• Franck P., Garnery L., Loiseau A., Oldroyd B. P., Hepburn H. R., Solignac M., Cornuet J. M.: Genetic diversity of the honeybee in Africa: microsatellite and mitochondrial data. Heredity 2001, 86, 420-430.
• Franck P., Garnery L., Solignac M., Cornuet J.-M.: The origin of West European subspecies of honeybees (Apis mellifera): New insights from microsatellite and mitochondrial data. Evolution 1998, 52, 1119-1134.
• Fresnaye J.: Biométrie de l’abeille. Bull. Tech. Apic. Opida 1981, 12-54.
• Fried B.: Mellifera Conservation Project Val Müstair. SICAMM Conference 2012 Lanquart, Switzerland. Mellifera. Proc. Reports 2012, s. 26-28.
• Garnery L., Franck P., Baudry E., Vautrin D., Cornuet J.-M., Solignac M.: Genetic diversity of the west European honey bee (Apis mellifera mellifera and Apis mellifera iberica). I. Mitochondrial DNA. Gen. Select. Evol. 1998, 30, 31-47.
• Garnery L., Franck P., Baudry E., Vautrin D., Cornuet J.-M., Solignac M.: Genetic diversity of the west European honey bee (Apis mellifera mellifera and Apis m. iberica). II. Microsatellite loci. Gen. Select. Evol. 1998, 30, 49-74.
• Garnery L., Solignac M., Celebrano G., Cornuet J.-M.: A simple test using restricted PCR amplified mitochondrial DNA to study the genetic structure of Apis mellifera. Experientia 1993, 49, 1016-1021.
• Gerula D., Tofilski A., Węgrzynowicz P., Skowronek W.: Computer-assisted discrimination of honeybee subspecies used for breeding in Poland. J. Apicult. Sci. 2009, 53, 105-114.
• Goetze G.: Die beste Biene. Verlag Lidloff, Loth&Michaelis. Leipzig 1940, s. 64-198.
• Goetze G.: Die Honigbiene in natürlicher und künstlicher Zuchtauslese. Parey, Hamburg 1964, s. 265-273.
• Gromisz M.: Morfologiczna ocena populacji rojów w pasiekach zarodowych. Pszczel. Zesz. Nauk. 1981, 25, 51-66.
• Gromisz M.: Przydatność niektórych cech morfologicznych w systematyce wewnątrz gatunku Apis mellifica L. Pszczel. Zesz. Nauk. 1967, 11, 37-50.
• Gromisz M.: Założenia hodowli zachowawczej pszczoły kampinoskiej. Pszczelarstwo 1983, 34, 5-7.
• Gromisz M.: Zasoby pszczoły rodzimej i ich ochrona, [w:] Cierzniak T. (red.): Postępy apidologii w Polsce. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy 1997, s. 47-56.
• Gromisz M., Płatek M.: Model matematyczno-morfologiczny pszczoły kampinoskiej. Pszczel. Zesz. Nauk. 1999, 43, 29-39.
• Guler A.: A morphometric model for determining the effect of commercial queen bee Osage on the native honeybee (Apis mellifera L.) population in a Turkish province. Apidologie 2010, 41, 622-635.
• Hatjina F., Costa C., Büchler R., Uzunov A., Drazic M., Filipi J., Charistos L., Ruottinen L., Andonov S., Meixner M. D., Bienkowska M., Gerula D., Panasiuk B., Le Conte Y., Wilde J., Berg S., Bouga M., Dyrba W., Kiprijanovska H., Korpela S., Kryger P., Lodesani M., Pechhacker H., Petrov P., Kezic N.: Population dynamics of European honey bee genotypes under different environmental conditions. J. Apicult. Res. 2014, 53, 233-247.
• Hewitt G. M.: Post-glacial re-colonization of European biota. Biol. J. Linnean Soc. 1999, 68, 87-112.
• Ilyasov A. R., Kutuev I., Petukhov A. V., Poskryakov A. V., Nikolenko A. G.: Phylogenetic relationshios of dark European honeybees Apis mellifera mellifera L. from the Russian Ural and West European populations. J. Apicult. Sci. 2011, 96, 67-76.
• Jaszczyńska M.: Ochrona zasobów genetycznych pszczół. Wiad. Zootech. 2006, 44, 56-60.
• Jaszczyńska M., Troszkiewicz J., Kwiatkowski T.: The Black bee genetic resource conservation programme in Poland. 45 Naukowa Konferencja Pszczelarska, Puławy 9-10.03.2008, s. 62.
• Kandemir I., Özkan A., Fuchs S.: Reevaluation of honeybee (Apis mellifera) microtaxonomy: a geometric morphometric approach. Apidologie 2011, 42, 618-627.
• Kauhausen D., Keller R.: Methods of classification of honeybee races using wing characters – a review. J. Apicult. Sci. 2003, 47, 103-107.
• Kauhausen-Keller D., Keller R.: Morphometric control of breeding in the honeybee. Pszczel. Zesz. Nauk. 1996, 40, 127-133.
• Maryniak S.: Powojenne dziedzictwo. Pasieka 1946, 1/3, 7-10.
• Meixner M. D., Arias M. C., Sheppard W. S.: Mitochondrial DNA polymorphism in honey bee subspecies from Kenya. Apidologie 2000, 31, 181-190.
• Meixner M. D., Buchler R., Costa C., Andonov S., Bienkowska M., Bouga M., Filipi J., Hatjina F., Ivanova E., Kezic N., Kryger P., Le Conte Y., Panasiuk B., Petrov P., Routtinen L., Uzunov A., Wilde J.: Looking for the Best Bee – An Experiment about Interactions Letters to the Between Origin and Environment of Honey Bee Strains in Europe. American Bee Journal 2015, 155, 663-669.
• Meixner M. D., Worobik M., Wilde J., Fuchs S., Koeniger N.: Apis mellifera mellifera in eastern Europe – morphometric variation and determination of its range limits. Apidologie 2007, 38, 191-197.
• Miguel I., Iriondo M., Garnery L., Sheppard W. S., Estbona A.: Gene flow within the M evolutionary lineage of Apis mellifera: role of the Pyrenees, isolation by distanceand post-glacial re-colonization routes in the western Europe. Apidpologie 2007, 38, 141-155.
• Oleksa A., Burczyk J.: Markery DNA w hodowli zachowawczej rodzimych linii pszczoły miodnej. Wiad. Zootech. 2010, 48, 55-67.
• Oleksa A., Chybicki I., Tofilski A., Burczyk J.: Nuclear and mitochondrial patterns of introgressioninto native dark bees (Apis mellifera mellifera) in Poland. J. Apicult. Res. 2011, 50, 116-129.
• Oleksa A., Tofilski A.: Wing geometric morphometrics and microsatellite analysis provide similar discrimination of honey bee subspecies. Apidologie 2015, 46, 49-60.
• Oleksa A., Wilde J., Tofilski A., Chybicki I.: Partial reproductive isolation between European subspecies of honey bees. Apidologie 2013, 44, 611-619.
• Ostrowska W.: Historia organizacji zamkniętego rejonu hodowli linii kampinoskiej. Pszczelarstwo 1983, 34, 3-4.
• Paleolog J.: Ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich i dziko żyjących. PWRiL, Litwińczuk Z. (red.), Warszawa 2011, s. 195-211.
• Pinto M. A., Henriques D., Chávez-Galarza J., Kryger P., Garnery L., Van der Zee R., Dahle B., Soland-Reckeweg G., De la Rúa P., Dall’ Olio R., Carreck N. L., Johnston J. S.: Genetic integrity of the dark european honey bee (Apis mellifera mellifera from protected populations: a genome-wide assessment using SNPs and mtDNA sequence data. J. Apicult. Res. 2014, 53, 269-278.
• Polak G., Bieńkowska M.: Stan zasobów genetycznych pszczół w Polsce w świetle krajowej strategii zrównoważonego użytkowania i ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. 50. Naukowa Konferencja Pszczelarska, Puławy16-18.04.2013, s. 31-32.
• Rostecki P.: Zróżnicowanie morfologiczne linii hodowlanych pszczoły środkowoeuropejskiej w rejonach zamkniętych, pasiekach zachowawczych i współpracujących. Praca dokt., Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie 2009.
• Rostecki P., Samborski J., Prabucki J., Chuda-Mickiewicz B.: A comparison of various hardware for themeasurement of the cubital index. J. Apicult. Sci. 2007, 51, 49-53.
• Rúa P. De la, Jaffe R., Dall’Olio R., Muñoz I., Serrano J.: Biodiversity, conservation and current threats to European honeybees. Apidologie 2009, 40, 263-284.
• Rustem A., Ilyasov R. A., Poskryakov A. V., Nikolenko A. G.: The population of the purebred dark European honeybees Apis mellifera mellifera in the Urals and the Volga region. NordBi-Aktuellt, Sweden 2017, 1, 14-15.
• Ruttner F.: Biogeography and taxonomy of honeybees. Evolution. Springer Verlag, Berlin 1988, s. 3-278.
• Ruttner F.: Biometrical-statistical analysis of the geographic variability of Apis mellifera L. I. Material and Methods. Apidologie 1978, 9, 363-381.
• Ruttner F.: Geographical variability and classification (Chapter 2), [w:] Rinderer T. E.: Bee Genetics and Breeding. Academic Press Inc. London/New York 1986, s. 23-56.
• Ruttner F.: Graded geographical variability in honeybees and environment. Pszczel. Zesz. Nauk. 1985, 24, 81-92.
• Ruttner F., Milner E., Dews J. E.: The dark European honeybee Apis mellifera mellifera Linnaeus 1758. British Isles Bee Breeders Ass. Derby, UK 1990, 5-51.
• Samborski J., Prabucki J., Chuda-Mickiewicz B., Perużyński G.: Operation rate and sensitivity of devices used for determining cubital index value. J. Apicult. Sci. 2002, 46, 35-47.
• Schmitt T.: Biogeographical and evolutionary importance of the European high mountain systems. Front Zoology 2009, 6, 1-10.
• Schmitt T.: Molecular biogeography of Europe: Pleistocene cycles and postglacial trends. Front Zoology 2007, 4, 1-13.
• Skonieczna Ł.: Conservation of Apis mellifera mellifera in Poland. BIBBA-SICAMM BIBBA 50th Anniversary Conference 2014 Combined with SICAMM Biennial Conference, September 26-28th 2014 Llangollen, North Wales 2014, s. 28-29.
• Skonieczna Ł., Naruszewicz W.: Protection of natural populations of Apis m. mellifera in isolated areas of Augustów Old Virgin Forest and The Kampinos National Park and conservation breeding program of Północna (North) line. 5th Intern. Conf. Black Bee Apis mellifera mellifera. Wierzba, Poland, 2-6.09.2002, s. 69-84.
• Solignac M., Mougel F., Vautrin D., Monnerot M., Cornuet J.-M.: A third-generation microsatellite-based linkage map of the honey bee, Apis mellifera, and its comparison with the sequence-based physical map. Genom Biology 2007, 8, 66, 1-14.
• Solignac M., Vautrin D., Loiseau A., Mougel F., Baudry E., Estoup A., Garnery L., Haberl M., Cornuet J.-M.: Five hundred and fifty microsatellite markers for the study of the honeybee (Apis mellifera L.) genome. Mol. Ecol. 2003, 3, 307-311.
• Solorzano C. D., Allen L., Szalanski A. L., Kence M., McKern J. A., Austin J. W., Kence A.: Phylogeography and population genetics of honey bees (Apis mellifera) from Turkey based on COI-COII sequence data. Sociobiol. 2009, 53, 237-246.
• Steinhage V., Schroder S., Lampe K., Cremers A. B.: Automated extraction and analysis of morphological features for species identification, [w:] MacLeod N. (ed.): Automated Object Identificationin Systematics: Theory, Approaches, and Applications. CRC Press, Boca Raton, Florida 2007, s. 115-130.
• Szymula J., Skowronek W., Bieńkowska M.: Use of various morphological traits measured by microscope or by computer methods in the honeybrr taxonomy. J. Apicult. Sci. 2010, 54, 91-97.
• Taberlet P., Fumagalli L., Wust-Saucy A.-G., Cosson J.-F.: Comparative phylogeography and postglacial colonization routes in Europe. Mol. Ecology 1998, 7, 453-464.
• Tofilski A.: Automatic measurement of honeybee wings, [w:] MacLeod N. (ed.): Automated Object Identificationin Systematics: Theory, Approaches and Applications. CRC Press, Boca Raton, Florida 2007, 289-298.
• Tofilski A.: Using geometric morphometrics and standard morphometry to discriminate three honeybee subspecies. Apodologie 2008, 39, 558-563.
• Tombacher J.: Czy istnieje pszczoła kampinoska? Pszczelarstwo 1983, 34, 6-7.
• Troszkiewicz J.: Informator o hodowli pszczół. KCHZ, Warszawa 2006, s. 3-34.
• Troszkiewicz J.: Wykaz pasiek uznanych za zarodowe i reprodukcyjne. CSHZ, Warszawa 1996, 3-17.
• Uzunov A., Costa C., Panasiuk B., Meixner M., Kryger P., Hatjina F., Bouga M., Andonov S., Bienkowska M., Le Conte Y., Wilde J., Gerula D., Kiprijanovska H., Filipi J., Petrov P., Ruottinen L., Pechhacker H., Berg S., Dyrba W., Ivanova E., Büchler R.: Swarming, defensive and hygienic behaviour in honey bee colonies of different genetic origin in a pan-European experiment. J. Apicult. Res. 2014, 53, 248-260.
• Whitfield C. W., Behura S. K., Berlocher S. H., Clark A. G., Johnston J. S., Sheppard W. S., Smith D. R., Suarez A. V., Weaver D., Tsutsui N. D.: Thrice out of Africa: ancient and recent expansions of the honey bee, Apis mellifera. Science 2006, 314, 42-645.
• Wilde J.: Hodowla pszczół. Systematyka pszczoły. PWRiL, Poznań 2008, 19-37.
• Wilde J.: Pszczelnictwo. Systematyka pszczoły. Wyd. Prom. Albatros, Szczecin 1998, 67-110.
• Zayed A.: Bee genetics and conservation. Apidologie 2009, 40, 237-262.

Identyfikatory

DOI

10.21521/mw.6120