Tereny prywatne w ochronie przyrody: dotychczasowe dobre praktyki i rozwiązania

• Autorzy: Kamal S. , Tokarz W. , Grodzinska-Jurczak M.

Warianty tytułu

EN

Private lands in nature conservation: existing good practices and solutions

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Konieczność ochrony bioróżnorodności wymusza opracowanie nowych koncepcji wychodzących poza stosowane dotychczas formy ochrony terenów o szczególnej wartości przyrodniczej, niezależnie od ich statusu własności. Tereny prywatne, zarówno będące częścią obszarów chronionych, jak i znajdujące się poza nimi, często odgrywają ważną rolę w ochronie przyrody jako kluczowe siedliska, korytarze ekologiczne lub elementy chronionego krajobrazu. Wyznaczony przez Unię Europejską (UE) cel zahamowania spadku bioróżnorodności do 2020 roku praktycznie we wszystkich krajach członkowskich UE, doprowadził do włączenia gruntów prywatnych w granice obszarów chronionych, w tym głównie w Europejską Sieć Ekologiczną – Natura 2000. Niniejszy artykuł dyskutuje pozytywne i negatywne skutki objęcia tą formą ochrony przyrody terenów prywatnych. Powstające na tym polu konflikty społeczne dotyczą głównie kwestii prawa własności, potencjalnej utraty prawa do decydowania o sposobie gospodarowania gruntami oraz strat ekonomicznych. Podobne problemy występują także w innych częściach świata, co implikuje opracowywanie nowych instrumentów do zapobiegania lub łagodzenia tego typu sporów. Ich skuteczność zależy w dużej mierze od konkretnego przypadku i dlatego żadnego z nich nie można stosować uniwersalnie. Stosowanie niniejszych instrumentów powinno pociągać za sobą kolejne zmiany w sposobach zarządzania ochroną przyrody, wprowadzane ze zrozumieniem czynników społecznych i kulturowych wpływających na postawę prywatnych właścicieli wobec ochrony przyrody

EN

Growing pressure to reduce and prevent the biodiversity loss has led to development of new approaches that go beyond the conventional model of public protected areas and instead focus on ecologically important land, irrespective of the ownership. Private lands, as part of legally protected areas or informally protected areas, can play a significant role in nature conservation as key habitats, ecological corridors or protected landscape. The commitment of Europe to stop the biodiversity loss by 2020 (EU Biodiversity Strategy to 2020) and regional conservation policies, such as the Natura 2000 Ecological Network, have inevitably led to inclusion of private lands in protected areas of the Member States, including Poland. This paper focuses on both positive and negative consequences that have been witnessed in Poland as a result of private lands becoming part of Natura 2000 sites. The main issues of conflicts are related mainly to property rights, potential loss of authority in decision making about land use, and economic losses. Similar challenges have been faced worldwide, and therefore various instruments (voluntary and involuntary) used to prevent or mitigate the conflicts are examined. The effectiveness of each tool will largely depend on the individual case and should not be generalized as a successful instrument for all cases. Finally, we conclude that financial or other market-based tools should be complemented with better understanding of social and cultural impact on landowners’ attitudes and bring subsequent changes in environmental governance

Słowa kluczowe

PL

tereny prywatne; ochrona przyrody; obszary chronione; Europejska Siec Ekologiczna Natura 2000; dobra praktyka; rozwiazywanie konfliktow

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2013
• Tom: 69
• Numer: 4
• Opis fizyczny: s.275-284,bibliogr.

Twórcy

autor

Kamal S.

• Instytut Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul.Gronostajowa 7, 30-387 Kraków

autor

Tokarz W.

• Instytut Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul.Gronostajowa 7, 30-387 Kraków

autor

Grodzinska-Jurczak M.

• Instytut Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul.Gronostajowa 7, 30-387 Kraków

Bibliografia

• ARiMR 2013. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa [http://www.arimr.gov.pl/ pomoc-unijna/prow-2007-2013.html], dostęp: 10.03.2013 r.
• Bernstein J., Mitchell B.A. 2005. Land trusts, private reserves and conservation easements in the USA. Parks 15 (2): 48-60.
• Brooke A., Zint M., De Young R. 2003. Landowners’ responses to an endangered species act listing and implications for encouraging conservation. Conserv. Biol. 17 (6): 1638-1649.
• CBD (Convention on Biological Diversity) 2005. Protected areas for achieving biodiversity targets. CBD Special News, wyd. 2. UNEP i CBD, Kanada.
• Cernea M.M. 2005. Restriction of access’ is displacement: A broader concept and policy. Forced Migration Rev. 23: 48-49.
• Chape S., Blyth S., Fish L, Fox R, Spalding M. 2003. United Nations List of Protected Areas. IUCN, Gland, Switzerland i Cambridge, UK i UNEP- WCMC.
• Clough P. 2000. Encouraging private biodiversity: Incentives for biodiversity conservation on private land. Report to the Treasury, New Zealand Institute of Economic Research, Wellington, Nowa Zelandia.
• Dyrektywa 1979. Dyrektywa 79/409/EWG Parlemantu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikiego ptactwa. (Dz.U. L 103 z dn. 25.4.1979).
• Dyrektywa 1992. Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.U. UE L z dn. 22.7.1992).
• Elmendorf C.S. 2003. Ideas, incentives, gifts and governance: toward conservation stewardship of private land, in cultural and psychological perspective. University of Illinois Law Rev. 2: 423-505.
• Emerton L., Bishop J., Thomas L. 2006. Sustainable financing of protected areas: A global review of challenges and options. IUCN, Cambridge, Wielka Brytania.
• European Commission 2012. Environment: Natura 2000 Network. EC’s DG Environment. [http://ec.europa.eu/environment/about/about_ en.htm] dostęp: 3.01.2013 r.
• Figgis P. 2004. Conservation on private lands: the Australian experience. IUCN i Cambridge, Wielka Brytania: 1-34.
• Fishburn I.S., Kareiva R, Gaston K.J., Armsworth P.R. 2009. The growth of easements as a conservation tool” PLoS ONE 4(3) [http://www.plos- one.org/article/info:doi%2F10.1371%2Fjournal. pone.0004996], dostęp: 3.01.2013 r.
• George S. 2002. Conservation in America: State Government incentives for habitat conservation - A status report, Defenders of Wildlife, USA [http://www.defenders.org/resources/publica- tions/programs_and_policy/biodiversity_part- ners/conservation_in_america_state_profiles. pdf], dostęp: 3.01.2013 r.
• Grodzińska-Jurczak M„ Cent J. 2011. Expansion of Nature Conservation Areas: Problems with Natura 2000 Implementation in Poland? Environ. Manag. 47: 11-27.
• Grodzińska-Jurczak M., Boćkowski M., Cent J., Pietrzyk-Kaszyńska A. 2012a. Problemy społeczno-ekonomiczne przy wyznaczaniu obszarów Natura 2000 w Polsce. Socio-economic problems during Natura 2000 site selection process. TEKA Komisji Ochrony i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego Oddziału PAN w Lublinie 9: 64-69.
• Grodzińska-Jurczak M., Strzelecka M., Kamal S., Gutowska J. 2012b. Effectiveness of Nature Conservation - a case of Natura 2000 sites in Poland. W: Sladonja B. (red.). Protected Area Management. InTech, Rijeka: 183-202.
• InE (Instytut na rzecz Ekorozwoju) 2010. Potencjalne konflikty na styku ochrony obszarów Natura 2000 z ich wykorzystywaniem na cele społeczne i gospodarcze [www.natura2000.org.pl],
• IUCN 2012. IUCN Protected Areas Categories System [http://www.iucn.org/about/work/programmes/gpap_home/gpap_quality/gpap_pac- ategories/], dostęp: 23.03.2013 r.
• Knight A.T., Cowling R.M., Campbell B.M. 2006. An Operational Model for Implementing Conservation Action. Conserv. Biol. 20 (2): 408-419.
• Knight R.L. 1999. Private lands: the neglected geography. Conserv. Biol. 13: 223-224.
• Kuraś B. 2012. Coraz więcej wniosków o wyłączenie z obszarów Natura 2000 [http://rn.krakow.gazeta.pl/krakow/1,106511,12474707,Coraz_wiecej_ wnioskow_o_wylaczenie_terenow_z_Natury. html], dostęp: 28.02.2013 r.
• Langholz J., Lassoie J. 2001. Perils and Promise of Privately Owned Protected Areas. Bioscience 51: 1079-1080.
• Leverington E, Costa K.L., Courrau J., Pavese H., Nolte C, Marr M., Coad L„ Burgess N., Bomhard B., Hockings M. 2010. Management effectiveness evaluation in protected areas - a global study. The University of Queensland Brisbane, Australia.
• Lockwood M. 2006. Global Protected Area Framework W: Lockwood M„ Graeme V, Kothari A. (red.). Managing Protected Areas: A Global Guide. Cromwell Press, Trowbridge, UK: 73-100.
• Mora C., Sale P.F. 2011. Ongoing global biodiversity loss and the need to move beyond protected areas: a review of the technical and practical shortcomings of protected areas on land and sea. Mar. Ecol. Progr. Ser. 434: 251-266.
• NPA (National Parks Authority) UK 2011. National parks of the UK [http://www.nationalparks.gov. uk], dostęp: 3.01.2013 r.
• Okrasiński K. 2008. Zawoja - dwa razy „nie” dla Natury 2000. Dzikie Życie 11:173.
• Otwaski P. 2012. Ekoturystyka z logo Natura 2000 [http://www.euroinfrastructure.eu/infrastruktu- ra/ekoturystyka-z-logo-natura-2000/], dostęp: 26.022013 r.
• Paloniemi R„ Tikka P.M. 2008. Ecological and social aspects of biodiversity conservation on private lands. Environ. Sei. Policy 11: 336-346.
• Piwowarski W. 2010. Załącznik II. Specyfika obszarów Natura 2000 w miastach. Instytut Na Rzecz Ekorozwoju [http://natura2000.org.pl/e-szko- lenia/e2-siec-obszarow-natura-2000-w-pol-sce-2/_specyfika_obszarow_natura_2000_w_ miastach_/], dostęp: 26.02.2013 r.
• Rangarajan M., Shahabuddin G. 2006. Displacement and relocation from protected areas: towards a biological historical synthesis. Conserv. Society 4: 359-378.
• Sokol K. 2013. Rozbudowa ośrodka narciarskiego na Pilsku, portal Przyroda Województwa Śląskiego [http://przyroda.katowice.pl/pl/czowiek-i-przy- roda/konflikty-i-zagrozenia/94-narciarstwo-zjazdowe/347-pilsko-narty], dostęp: 26.02.2013 r.
• Stoneham G., Crowe M., Platt S., Chaudhri V., Soligo J., Strappazzon L. 2000. Mechanisms for biodiversity conservation on private land. Natural Resources and Environment: Department of Sustainability and Environment Victoria, Australia [http://www.dse.vic.gov.au/data/as-sets/pdf_file/0015/103047/ba_report_final.pdf ], dostęp: 3.01.2013 r.
• TNC (The Nature Conservancy) 2013. Private Lands Conservation [http://www.nature.org/about-us/ private-lands-conservation/index.htm], dostęp: 24.032013 r.
• Tokarz B. 2011. Pierwszy wPolsce pry watny rezerwat przyrody [http://zielonagora.gazeta.pl/zielona- gora/1,35182,9378574, Pierwszy_w_Polsce_ prywatny_rezerwat_przyrody.html], dostęp: 26.022013 r.
• USDA (United States Department of Agriculture, Farm Service Agency) 2001. Conservation Programs: Grassland Reserve Program, [http:// www.fsa.usda.gov/FSA/webapp?area=home&su bject=copr&topic=grp], dostęp: 3.01.2013 r.
• Vernizzi E.A. 2011. The establishment of United States national parks and the eviction of indigenous people. Praca magisterska w Social Sciences Department, College of Liberal Arts, California Polytechnic State University.
• Wojciechowski K. 2007. Natura 2000 jako kluczowy element zrównoważonego rozwoju. Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot, Bystra.