The first multituberculate from the Uppermost Cretaceous of the Gobi Desert (Mongolia)

• Autorzy: Kielan-Jaworowska Z. , Sochava A. V.

Warianty tytułu

PL

Pierwszy multituberkulat z najwyższej kredy pustyni Gobi (Mongolia)

RU

Pervye nakhodki mul'tituberkuljata w krowle mela pustyni Gobi (Mongolija)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Buginbaatar transaltaiensis n.gen., n.sp., assigned tentatively to the Cimolomyidae (Marsh), is described from an incomplete skull from the uppermost Cretaceous (?Maastrichtian) of Khaichin Ula, Bugin Cav Region, trans-Altaian Gobi, Mongolian People's Republic. The geological profile, in which the specimen was found, is characterized. The systematic position of Buginbaatar n.gen. within the suborder Taeniolabidoidea is discussed and it is shown that in some respects it is intermediate between the Cretaceous Cimolomyidae and Eucosmodontidae.

PL

Podczas Radziecko-Mongolskiej Wyprawy Geologicznej na pustynię Gobi, organizowanej przez Akademię Nauk Mongolskiej Republiki Ludowej i Akademię Nauk ZSRR, drugi autor znalazł w roku 1968 na obszarze Gobi Zaałtajskiej niekompletną czaszkę multituberkulata. Czaszka ta została znaleziona w odsłonięciach Chaiczin Uła, w rejonie Bugin Caw, w profilu piaskowców kredowych, 5 m ponad poziomem z dinozaurami. Obecność dinozaurów z rodzaju Tarbosaurus bataar (Malejew) w osadach Bugin Caw wskazuje, że występujące tam piaskowce są tego samego wieku, co górne warstwy z Nemegt w Kotlinie Nemegt i odpowiadają najprawdopodobniej kampanowi-mastrychtowi. Dotychczas znane ssaki kredowe z pustyni Gobi pochodzą z Bajn Dzak, z Formacji Dżadochta, której wiek został określony przez pierwszego autora jako koniak-santon. Czaszka z Chaiczin Uła jest pierwszym multituberkulatem (i pierwszym ssakiem) znalezionym w osadach najwyższej kredy na pustyni Gobi. Czaszka ta została opisana w niniejszej pracy jako Bugiribaatar transaltaiensis n.gen., n,sp. Okaz typowy: Niekompletne górne uzębienie, złożone z lewych: P⁴, uszkodzonego M¹, M², oraz z prawych: M¹ i M². Wszystkie zęby zachowane w naturalnym położeniu. Fragment łuku jarzmowego w nienaturalnym położeniu i nieoznaczalne fragmenty kości. Typowa miejscowość i poziom: Chaiczin Uła, region Bugin Caw, Zaałtajska Gobi, ?mastrycht. Diagnoza rodzaju i gatunku. - Szereg górnych zębów prosty w płaszczyźnie poziomej, wklęsły w pionowej. P⁴ równy połowie długości M¹, w profilu bocznym niski i prosty. M¹ silnie wydłużony, zwężający się ku przodowi. Wewnętrzny rząd guzków na M¹ dobrze rozwinięty, kończący się przy drugim guzku rzędu środkowego. Długość M² nieco większa niż połowa długości M¹. Wzór zębowy: P⁴ 3:6:1, M¹ 7:8:6, M² 2:3:2. Dyskusja. - Budowa P⁴ który jest zredukowany w stosunku do M¹, kształt guzków zębowych oraz prosta linia szeregu zębowego przemawiają za zaliczeniem Buginbaatar do podrzędu Taeniolabidoidea. Zaliczenie nowego rodzaju do jednej z rodzin podrzędu napotyka na trudności, ponieważ Buginbaatar wykazuje cechy przejściowe między kredowymi przedstawicielami rodzin Cimolomyidae i Eucosmo-dontidae. Nowy rodzaj został z zastrzeżeniem zaliczony do rodziny Cimolomyidae, do przedstawicieli której (rodzaju Cimolomys Marsh, 1889 i Meniscoessus Cope, 1882) zbliża się budową M¹. Meniscoessus i Cimolomys różnią się zasadniczo budową P⁴, który u Meniscoessus jest silnie zredukowany, wysoki i trójkątny, tak jak w rodzinie Taeniolabididae, zaś u Cimolomys - stosunkowo długi, trójkątny, lecz niski w widoku z boku. U nowego rodzaju P⁴ jest nieco krótszy (w proporcji do M¹), niż u Cimolomys, lecz niski i prosty w widoku z boku. Budowa P⁴ zbliża nowy rodzaj do górno-kredowego przedstawiciela rodziny Eucosmodontidae, Stygimys kuszmauli Sloan & Van Valen, 1965, od którego różni się jednak znacznie budową zębów trzonowych.

RU

Работая в составе Совместной Советско-Монгольской Геологической Экспедиции АН СССР и АН МНР, второй автор нашел в 1968 г. на территории За-алтайской Гоби неполный череп мультитуберкулята. Находка была сделана южнее горы Хайчин Ула в районе Бугин Цаба в толще меловых песч&ников. В нижней части разреза Бугин Цаба присутствуют остатки динозавров Таrbоsaurus bataar (Maleyev), указывающие на то. что содержащие их отложения одно-возрастны верхним нэмэгэтинским слоям впадины Нэмэгэту и, вероятно, соответствуют кампану-маастрихту. Остатки мультитуберкулята были обнаружены в верхней части мелового разреза данного района, представленной толщей серых песчаников и гравелитов в 5 м выше слоя, содержащего обломки костей и скорлупу яиц динозавров. Меловые млекопитающие из пустыни Гоби, известные до настоящего времени, происходят из формации Джадохта в Байн Дзаке, возраст которой определяется первым автором как коньяк-сантон. Череп из района Хайчин Улы является первым мультитуберкулята (и первым млекопитающим) найденным в кровле меловых отложений пустыни Гоби. Череп описан в настоящей статье как. Buginbaatar transaltaiensis n. gen., n. sp. Типовой экземпляр: Фрагмент черепа, состоящий из левого Р⁴, разрушенного левого М¹ и М² и правого М¹ и М². Все зубы находятся в естественном положении. Вместе с зубами были найдены: фрагмент скуловой дуги, смещенной из естественного положения, и неопределимые обломки костей. Горизонт и местонахождение: Южнее горы Хайчин Ула вблизи Бугин Цаба в Заалтайской Гоби, маастрихт(?). Родовой и видовой диагноз. - Верхний зубной ряд прямой в горизонтальной плоскости и вогнутый в вертикальной. Р⁴ низкий и прямой при взгляде сбоку, имеет длину, составляющую половину М¹. М¹ сильно удлиненный, сужающийся к передней части. Внутренний ряд на М¹ хорошо развит, заканчивается вблизи второй вершины среднего ряда. Длина М² несколько больше половины М¹. Формула йвершин: Р⁴ 3:6:1, М¹ 7:8:6, М² 2:3:2. Обсуждение. - Строение Р⁴, имеющего меньшие размеры по сравнению с М¹, форма зубных вершин и верхний зубной ряд прямой в горизонтальной плоскости дают основание отнести Buginbaatar n. gen. к Taeniolabidoidea. Отнесение этого нового рода к тому или иному семейству вызывает затруднения, поскольку Buginbaatar обладает признаками промежуточными между представителями меловых Cimolomyidae и Eucosmodontidae. Новый род предварительно отнесен к Cimolomyidae. Он напоминает представителей последнего семейства (рода Cimolomys Marsh, 1889 и Meniscoessus Соре, 1882) по строению М¹. Meniscoessus и Cimolomys отличаются друг от друга строением Р⁴, который у Meniscoessus сильно редуцирован, высокий и треугольный, как у Taeniolabididae, в то время как у Cimolomys Р⁴ сравнительно длинный, почти треугольный при взгляде сбоку. У нового рода Р⁴ короче (по отношению к М¹) чем у Cimolomys, но низкий и прямой при взгляде сбоку. По строению Р⁴ новый род напоминает представителей семейства Eucosmodontidae самого конца мела (Stygimys kuszmauli Sloan & Van Valen, 1965), от которых однако отличается строением верхних коренных зубов.

Słowa kluczowe

EN

first record; multituberculate; mammal; Buginbaatar transaltaiensis; new genus; new species; Upper Cretaceous; Cretaceous; Gobi Desert; Mongolia

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1969
• Tom: 14
• Numer: 3
• Opis fizyczny: p.355-367,fig.,ref.

Twórcy

autor

Kielan-Jaworowska Z.

autor

Sochava A. V.

Bibliografia

• CLEMENS, W. A. 1963. Fossil mammals of the Type Lance Formation. Wyoming. I: Introduction and Multituberculata. - Univ. Calif. Publ. Geol. Sci., 48, 1-104, Berkeley.
• GRADZIŃSKI, R., KAŹMIERCZAK, J. & LEFELD, J. 1968/69. Geographical and geological data from the Folish-Mongolian Palaeontological Expeditions. Results Polish-Mongol. Palaeont. Exped., I - Palaeont. Pol., 19, 33-82, Warszawa.
• GRANGER, W. D. & SIMPSON, G. G. 1929. A revision of the Tertiary Multituberculata.- Bull. Amer. Mus. Nat. Hist., 56, 601-676, New York.
• GREGORY, W. K. & SIMPSON, G. G. 1926. Cretaceous mammal skulls from Mongolia.- Amer. Mus. Novit., 225, 1-20, New York.
• KIELAN-JAWOROWSKA, Z. 1968/69. Preliminary data on the Upper Cretaceous eutherian mammals from Bayn Dzak, Gobi Desert. Results Polish-Mongol. Palaeont. Exped., I. - Palaeont. Pol., 19, 171-191, Warszawa.
• - New Upper Cretaceous multituberculate genera from Bayn Dzak, Gobi Desert. Results Polish-Mongol. Palaeont. Exped., II. - Palaeont. Pol., 21, Warszawa (in print).
• MATTHEW, W. D. & GRANGER, W. 1926. Fauna and correlation of the Gashato formation of Mongolia. - Amer. Mus. Novit., 189, 1-12, New York.
• -,- & SIMPSON, G. G. 1928. Paleocene multituberculates from Mongolia.- Ibidem, 331, 1-4.
• SAHNI, A. (MS.) The vertebrate fauna of the Judith River Formation, Montana. (Unpubl. doctor’s thesis, Univ. Minnesota, 1968).
• SIMPSON, G. G. 1925. A Mesozoic mammal skull from Mongolia. - Amer. Mus. Novit., 201, 1-11, New York.
• - 1928. Further notes on Mongolian Cretaceous mammals. - Ibidem, 329, 1-9.
• - 1937. Skull structure of the Multituberculata. - Bull. Amer. Mus. Nat. Hist., 73, 8, 727-763, New York.
• SLOAN, R. E. & VAN VALEN, L. 1965. Cretaceous mammals from Montana. - Science, 148, 3667, 220-227, Washington.
• TSCHUDINOV, P. K. 1966. Unikalnoe mestonachoždenie pozdnemelovych presmykajuščichsia v Bajan-Chongorskom Ajmake. In: Marinov, N. A., Materialy po geologii Mongolskoj Narodnoj Respubliki, 74-78, Moskva.
• ZAITSEV, N. S. 19-68. Sovetsko-Mongolskaja Geologičeskaja Ekspedicija. - Vestn. Akad. Nauk SSSR, 4, 75-83, Moskva.